Frjáls verslun - 01.11.1959, Blaðsíða 8

gjald hefur haldizt óbreytt síðan í febrúar, og hin
nýju bráðabirgðalög tryggja, að svo muni enn
verða um nokkra rnánuði. Atvinnuvegirnir hafa
verið reknir með eðlilegum hætti og þjoðarfram-
leiðslan hefur aldrei orðið meiri en á þessu ári.
Fjárhagur bæði Útflutningssjóðs og ríkissjóðs er í
allgóðu horfi. Það er að vísu ekki sennilegt, að kom-
izt verði með öllu hjá halla í rekstri þessara sjóða
á árinu, en engar horfur eru á því, að sá halli verði
svo mikill, að af því út af fyrir sig stafi sérstakur
vandi. Sá árangur, sem þannig hefur náðst, er þó,
eins og málum háttar, takmarkaður. Víðtækar ráð-
stafanir í efnahagsmálum verða án efa óhjákvæmi-
legar að loknum kosningum. Það er ekki tímabært
að reyna nú að gera grein fyrir því í einstökum
artiðum, hvernig þær ráðstafanir þyrftu að vera,
en ég vil hins vegar drepa á nokkur veigamikil
artiði, sem ég tel að stefna beri að.
★
Enda þótt útflutningsbótakerfið hafi verið gert
einfaldara og skynsamlegra með efnahagsráðstöfun-
unum 1958, eimir þó enn eftir af þeirri mismunun
milli atvinnugreina, er áður tíðkaðist svo mjög, og
óhjákvæmilegt reyndist á þessu ári að auka nokk-
uð greiðslur ýmiss konar sérbóta, enda felur upp-
bótakerfið ætíð í sér hættu á slíku. Ég tel, að nú
beri að stefna að afnámi bótakerfisins, þannig að
allri gjaldeyrisöflun sé sköpuð jöfn aðstaða. Að
svo miklu leyti sem nauðsynlegt eða æskilegt er
að styðja sérstaka. tegund útflutningsframleiðslu
eða sérstök byggðarlög, er heppilegra að gera það
á annan hátt.
Eins og kunnugt er, eru yfirfærslu- og innflutn-
ingsgjaldaflokkarnir nú í aðatriðum þrír. Af nokkr-
um brýnustu neyzluvörum er nú greitt aðeins 30%
yfirfærslugjald, af öllum þorra innflutningsins, þar
með taldar allar rekstrarvörur og fjárfestingarvör-
ur, er greitt 55% yfirfærslugjald, og af nokkrum
vörum, sem ekki eru taldar nauðsynlegar og samtals
nema um 20% af innflutningnum, eru greidd há
innflutningsgjöld í viðbót við yfirfærslugjaldið. Þar
sem meðalútflutningsbætur, að öllum sérbótum
meðtöldum, eru nú um 88% af útflutningsverðinu,
er auðséð, að meginhluti innflutningsins er raun-
verulega greiddur mikið niður. Tekna til að standa
undir þeim niðurgreiðslum, er aflað með geysiháum
gjöldum á tiltölulega fáar vörutegundir. Þó að
þetta fyrirkomulag hafi á sínum tima verið fram-
för frá því, sem áður tíðkaðist, er það stórgallað
og fær ekki staðizt til lengdar. Hver og einn getur
gert sér í hugarlund, hvaða áhrif það liafi á efna-
hagsþróunina, þegar fram í sækir, að takmarkaður
sé innflutningur á hvers konar vélum, byggingar-
efnum og jafnvel rekstrarvörum á sama tíma og
innflutningur þess varnings, sem menn hafa löng-
um talið sig geta helzt án verið, er frjáls. Þetta
fyrirkomulag ýtir einnig undir framleiðslu hér inn-
anlands á hátollavörum, en hindrar framleiðslu
lágtollavöru, enda þótt sú framleiðsla gæti verið
þjóðarbúinu miklu hagkvæmari. Þar við bætist, að
núverandi gjöld eru þannig ákveðin, að ekki er
hægt að ná jafnvægi í fjárhag útflutningssjóðs
nema fyrir erlent lánsfé, sem ekki eru greiddar á
nema 55% bætur, sé notað í verulegum mæli. Komi
útflutningsframleiðsla, sem fær 88% bætur í stað
lánsfjár, er halli vís, og ef eitthvað bjátar á, þann-
ig að innflutningur verði að dragast saman, hlýtur
það að bitna á hátollavörunum, og þar með kippa
grundvellinum undan öllu kerfinu. Ég tel óhjá-
kvæmilegt, að þetta kerfi verði í aðalatriðum að
hverfa úr sögunni og að meginhluti innflutningsins
verði framvegis að flytjast inn með þeim kjörum
sem svara til þess, er útflytjendur fá fyrir útflutn-
ingsvörur. Hins vegar verður að halda áfram að
leggja tiltölulega háa tolla á þær vörur, sem nú
eru hatollavörur, enda þott ýmsar lagfæringar séu
nauðsynlegar í því sambandi, og einnig tel ég eðli-
legt, að brýnustu neyzluvörum innfluttum verði
enn ívilnað nokkuð.
Þá tel ég að stefna beri hiklaust að því að af-
nema innflutningshöft, önnur en þau, sem óhjá-
kvæmileg eru til þess að halda nauðsynlegum við-
skiptum við Austur-Evrópu. Innflutningshöftin eru
arfleifð frá kreppu- og stríðsárunum. Nágranna-
þjóðir okkar eru búnar að afnema slík höft að
mestu leyti. Eins og ykkur er manna bezt kunnugt,
búurn við hins vegar enn við haftakerfi, sem er
flókið og þungt í vöfum. Á þessu ári liefur við-
skiptamálaráðuneytið haft forgöngu um að koma
á endurbótum í framkvæmd þessara mála, án þess
þo að breyta sjálfu kerfinu. Samdar hafa verið
áætlanir um úthlutun gjaldeyris, sem gjaldeyris-
bankarnir og Innflutningsskrifstofan hafa starfað
eftir. Eins og ykkur er kunnugt, hefur samtökum
innflytjenda og iðnrekenda verið gefið tækifæri til
þess að athuga þessar áætlanir og gera athuga-
semdir við þær. Seðlabankinn hefur tryggt það,
að gjaldeyrir væri fyrir hendi til þess að fram-
kvæma þær, og ég hefi haldið fundi viku- eða hálfs-
mánaðarlega með forstjórum Innflutningsskrifstof-
unnar og fulltrúum bankanna til að samræma að-
gerðir allra þeirra mörgu aðilja, sem um þessi mál
tjalla, og reyna að leysa úr vandamálum, sem stöð-
ugt eru að skapast. Ég held, að þetta liafi orðið
til nokkurra bóta, en markmiðið hlýtur þó að verða
hið sama og nágrannaþjóða okkar, afnám haftanna
að mestu leyti. Aðeins með því móti verða heil-
brigðir verzlunarhættir tryggðir, og aðeins með því
móti getum við orðið aðiljar í þeirri viðskiptalegu
8
FRJÁLS VERZLUN