Frjáls verslun - 01.09.1961, Blaðsíða 32

og þeir gjörðír að eins konar
brennipunktum fyrir andlegt líf, af
því að þar er það hægast fyrir
allra hluta sakir. En á íslandi er
svo hætt við, að alt sé látið sigla
sinn eigin sjó og fara eins og verk-
ast vill. Eg er sannfærður um, að
þeir, sem hér eftir vilja leggja rækt
við þjóðlíf vort, verða að byrja í
bæjunum og að vekja sveitirnar
út frá bæjunum.
Þar næst er spurt: Hvcr getur
nú orsökin verið til þess, að fólk
vill heldur vera i kaupstöðum en
upp til sveita? Orsakirnar kunna
að vera margar, svo sem lausa-
menska, hégómagirni, von um létt-
ari vinnu og skemtilegra líf o. s.
frv. Um þær orsakir skal eg ekk-
ert tala, enda gjöri eg nú heldur
lítið úr þeim. Aðalorsökin ldýtur
að vera sú: Fólkið hefir þá skoðun,
að það muni hafa meira uj)j) úr
því. Og ef arðsamara er að vera
í kaupstað og stunda sjóinn en
að búa á einhverri jörð upp til
sveita, j)á cr sjálfsagt að gjöra ]mð
og eðlilcgt að breyta til. Nú er
einmitt svo, að landbúnaðinum
hefir á þessu tímabili hnignað, en
sjávarútveg að sama skaj)i farið
fram. Þess vegna dregur fólkið sig
að sjónum í kaupstaðina, en
fækkar í sveitunum, svo vinnu-
aflið verður j)ar of lítið. Að Jætta
er ekki úr lausu lofti gripið, sést
á því, að um miðja öldina komu
til jafnaðar 43 nautgripir á hvert
hundrað manna, en nú ekki nema
kringum 39. Þetta er stórkostlegt
og eftirtektarvert atriði. Því kýrn-
ar eru fóðraðar á töðu, en taðan
vex á túnunum og túnin eru einu
ræktuðu blettirnir á landinu. En
eftir j)essu eru ræktuðu blettirnir
að minka til muna eða ])á gefa
minna af sér en áður. Nautgripa-
fækkunin bendir á afturför í land-
búnaðinum og jafnvel til þess, sem
mjög er raunalegt, að landið sé að
fara í meiri og meiri órækt. Því
svo telst mönnum til, að ísland
sé 1903 ferhyrningsmílur að stærð;
af þeim eru að eins ræktaðar þrjár
(tún og kálgarðar), en hinar 1900
óræktaðar, ])ví engjarnar, sem tald-
ar eru lö ferhyrningsmílur, eru
auðvitað ekki ræktað land. Sauð-
fjáreignin hefir heldur aukist, þcg-
ar á alt tímabilið er litið, en aftur
kemur mönnum sarnan um, að
hún sé minni nú en áður en sauð-
fjárverzlunin við Englendinga
hófst. Þá var selt svo mikið fé á
fæti út úr landinn, að sauðfénu
fækkaði til muna, og hefir það ekki
náð sér enn, þótt það sé að þokast
aftur í þá áttina. Af sauðum,
þriggja til fjögra vetra gömlum,
er nú miklu færra en áður.
En nú er að vakna tilfinning,
sterk og öflug, hjá þeim, sem bezt
eru vakandi, fyrir því, að þetta
verði að lagfærast. Hér að fram-
an hefi ég bent á túnræktina í
kaupstöðunum, einkum í Reykja-
vík, en annars mjög víða annar-
staðar. Það virtist mér hinn gleði-
legasti vottur um frainfarir á ís-
landi. Því túnræktin er lífsskil-
yrðið. Hún er aðalatriðið í land-
búnaðinum. Og landbúnaðurinn er
aðal-undirstaðan undir velmegun
þjóðarinnar. Grasræktin getur vcr-
ið alt eins arðsöm og kornyrkj-
an, ef rétt er að farið. Það er aðal-
atriðið, að rækta landið, og t.akist
það, getur ísland orðið ágætt
land. Reynslan hefir sýnt, að
græða má upp og gjöra að túnum
fjarska-flæmi á íslandi. Mætti
jafnvcl láta þau tún, sem þegar
eru til, gefa af sér tvöfalt töðu-
magn við það, sem þau gjöra, því
víðast hvar eru þau svo illa rækt-
uð. Hér er því óneitanlega undir-
staðan undir allri velferð landsins
efnislega. Það er gott og sjálfsagt
að stunda sjóinn og nota sér sem
bezt auðlegð hafsins. En landbún-
aðurinn er og verður aðalatriðið,
sem framtíðarforlög landsins
byggjast á. Sá bóndi, sem á vel
ræktað tún og hugsar um að færa
það út mcir og meir, þarf engu
að kvíða.
Híbýlaháttum manna hefir víða
farið mjög mikið fram. A helztu
heimilunum í mjög mörgum sveit-
um eru komin miklu betri húsa-
kynni en áður voru, stór og lagleg
timburhús. I cinstöku sveit, eins
og Borgarfirðinum, þar sem lang-
mest hefir verið gert að húsabót-
um, eru timburhúsin, flest járn-
klædd utan, orðin býsna-almenn.
Þessi hús eru sjálfsagt loftbetri en
torfbæirnir vorn og um leið holl-
ari og fyrirkomulagið miklu betra
og hentugra, en það cr aftur mjög
mikilsvert fyrir menning fólksins.
Samt dregur ])að úr, að illa geng-
ur að hita þau á vetrum, af því
eldiviður er lítill, en dýrt, nærri
því ókleift fyrir íslenzkan bónda.
að kaupa kol til hitunar á vetruin.
Þá kosta og þessi hús of mikið fé.
Búskapurinn ber naumast svo dýr
húsakynni. Þess vegna eru margir
á því, að finna þurfi ódýrt bygg-
ingarefni í landinu sjálfu og hafa
um það einhverja von, á hverju
sem hún kann að vera bygð. Marg-
ir hafa hleypt sér í miklar skuldir
fyrir húsabyggingar og tekið lán
út á jarðir sínar í bankanum til að
byggja fyrir, en eiga svo erfitt að
standa í skilum með vcxti og af-
borganir í ])ví örðuga árferði, sem
nú hefir gengið.
Fólk heldur sig almennt betur
cn áður var títt. Það veitir sér
meira af þægindum lífsins á heim-
ilum sínum, gengur betur til fara
o. s. frv. Gestum er veitt einstak-
lega myndarlega nú á flestum
heimilum: Mörg bóndakonan
breiðir nú eins hvítan dúk á borð
fyrir gesti sína eins og embættis-
mannakonurnar og hefir öll áhöld
32
FRJÁLS VERZLUN