Frjáls verslun - 01.01.1964, Blaðsíða 2

Framkvæmda-
bankinn ávaxti
sparifé
í'ramkvæmdabanki íslands var stofnaður með
lögum nr. 17 frá 10. febrúar 1953. I 2. gr. iaga um
bankann segir, að blutverk bankans sé „að eila at-
vinnuiíf og veimegun ísienzku þjóðarmnar með því
að beita sér fynr arövænlegum íramkvæmcium,
sem gagniegar eru þjóöarbuinu, og styðja þær. Skai
starísemi bankans í meginatriðum miðuð við það
að stuðia að auknum aiköstum í framieiðsiu og
dreifingu.“
FKJALS VERZLUN ræddi fyrir nokkru við dr.
Benjamín Eiríksson, sem verið befur bankastjóri
Eramkvæmdabanka islands frá upphaíi, um starf-
semi bankans í rúman áratug, og fer viðtal þetta
hér á eftir.
„Hvað viljið þér segja mér dr. Benjamín um
ástæðurnar fyrir og aðdraganda að stofnun Eram-
kvæmdabanka Islands?“
„Þannig hagaði til, að ríkið hafði fengið talsvert
fjármagn, erlent fjármagn, ýmist að gjöf eða sem
lán, á Marshall-tímanum 1948—1952. Þetta fé lán-
aði ríkið til ýmiss konar framkvæmda. Hér var
um mikið fjármagn að ræða og var Ejármálaráðu-
neytið sett í þá aðstöðu að þurfa að gegna ýmsum
störfum, sem venja er að bankar annist, þ. e. að
sjá um útlán og taka við afborgunum.
Ráðuneytið hafði enga aðstöðu til að gera þetta
og þess vegna var bankinn stofnaður til þess að
taka við þessari starfsemi.
Þá er þess einnig að geta, að Alþjóðabankinn
og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn höfðu verið stofn-
aðir að styrjöldinni lokinni, með aðsetri í Wash-
ington, svo sem kunnugt er. Upp úr því, var farið
að stofna framkvæmdabanka í þeim löndum, þar
sem iðnþróun var skammt á veg komin.
Einn hagfræðinga Alþjóðabankans, sem hér kom,
gerði um það tillögu í skýrslu, að settur yrði á stofn
framkvæmdabanki og fyrsta verkefni hans yrði að
beita sér fyrir stofnun hlutafélags til þess að koma
Sementsverksmiðjunni á fót og að það yrði al-
mennmgsmuúaieiag. Af þessu varo em, en ei svo
heiöi oioiö ma úuast viö að stansemi UaiiKans
lielöi í uppnati beinzt ínn á aörar brautir en raun
varð á. Hann úeiöi væntamega iiaidiö alram að
beita sér iyrn- stoínun mucaleiaga um storíram-
kvæmdir og heíði su starísemi getaö oröiö einn
þáttur í stoinun kaupþings. Anö i9ol kom inngað
gjaldkeri AlpjóðabanKans og geröi tiilógur um stoín-
un Eramkvæmdabankans, sem lagðar voru tyrir
bankamálaneind, sem þá var startandi.
Þnðja atnoið, sem stuðiaöi aö stotnun bankans
var það, að iier haföi saínazt mikiii sjoöur vegna
gjafa iJandarikjamanna og pað var oröiö ailmikið
politískt vandamál hvermg ætti aö ráðstafa pessu
fé. Niðurstaðan varð sú, að i'ramkvæmuaoanki
Islands var meðfram stofnaður knngum pennan
sjóð — Mótvirðissjóð."
„Hvernig er þetta mótvirðisfé til komið?“
„Mótvirðisfé, er allt það fé, sem greitt var inn
í Seðlabankann vegna óafturkræfra iramiaga Banda-
ríkjastjórnar íynr 17. februar 1953. Þetta er víð-
tækasta mótvirðissjóðshugtakið, sem notað er í
sambandi við Eramkvæmdabankann. Þetta hug-
tak verður ekki notaö um fé, sem kemur inn vegna
framlaga eítir 17. februar 1953. Nú var fjármagn
leyst úr Mótvirðissjóði, með samþykki Bandaríkja-
stjórnar, til þess að kosta framkvæmdir við Sog,
Laxá og Aburðarverksmiðjuna, að upphæð 95 millj.
króna, sem urðu stofnfé liamkvæmdabankans. I
þessu sambandi skal það skyrt tekið fram, að alit
mótvirðisfé er eign islendinga. Skömmu eftir að
fé þetta var leyst úr sjóðnum var gerð lagabreyt-
Rætt við dr. Benjamín
Eiríksson bankastjóra
ing í Bandaríkjunum þess efnis, að allt það fé,
sem leyst væri úr mótvirðissjóðum skyldi endur-
greiðast sjóðunum aftur. En þótt þessi lög séu enn
í gildi hafa Bandaríkjamenn fyrir nokkrum árum
afsalað sér öllum afskiptum á ráðstöfunum okkar
á mótvirðisfé, sem notað er samkvæmt lögunum um
Framkvæmdabankann, þótt enn sé að formi til í
Mótvirðissjóði.“
„Hvaða fé hefur bankinn haít með hönduin til
útiána?“
„Það er, í fyrsta Iagi, eigið fé bankans og mót-
2
frjáls verzlun