Frjáls verslun - 01.11.1974, Blaðsíða 16

ir 5 milljarða. Niðurstaða efna-
hagsreiknings kaupfélagsins
sjálfs nam í árslok 1973 kr.
1.864 millj. kr. án þess að
dótturfyrirtæki séu meðtalin
og brunabótamat eignanna var
að sjálfsögðu miklu hærra.
Starfsmannafjöldi er venju-
lega nálægt 700 manns, en fer
í u. þ. 'b. 850 manns á haustin,
meðan á sláturtíð stendur. Er
iþá ekki meðtalinn sá mann-
afli, er við fjárfestingar og
framkvæmdir kann að vinna
á hverjum tíma. í höfuðidrátt-
um skiptist starfsemin í
verslunarrekstur, vinnslu og
sölu landbúnaðarafurða,
vinnslu og sölu sjávarafurða
og þátttöku í útgerð fiski-
skipa, verksmiðjurekstur, um-
boðssölustarfsemi og ýmiss
konar þjónustu, auk flutninga-
starfsemi. Höfuðaðsetur starf-
seminnar er á Akureyri, en
auk þess rekur kaupfélagið
útibú á Dalvík, Grenivík,
Hauganesi, Hrísey og Grímsey,
svo og verzlun á Siglufirði. Af
útilbúunum er úti'búið á Dalvík
lang stærst, en ég hygg að ó-
hætt sé að segja að öll séu
þau mjög þýðingarmikil fyrir
viðkomandi byggðarlög. Bein-
ar og óbeinar launagreiðslur
námu á árinu 1973 rúmlega
426 milljónum króna.
F.V.: — Af þessu svari
þínu má sjá að hér er um
mjög víðtæka starfsemi að
ræða. Geturðu komið eitthvað
nánar inn á einstakar deildir
fyrirtækisins og rekstur
þeirra?
Valur: — Helstu verzlunar-
deildirnar eru matvörudeild
með 11 sölubúðum á Akureyri,
deildarskipt vöruhús fyrir sér-
vörur með 7 söludeildum,
byggingavörudeild, véladeild,
fóðurvörudeild, lyfjabúð, raf-
lagningaefnisdeild, og kjötbúð,
en auk þess er svo fjölþættur
verzlunarrekstur í útibúunum
við Eyjafjörð og Siglufjörð.
Helstu fyrirtækin í vinnslu og
sölu landbúnaðarafurða eru
mjólkursamlagið á Akureyri
og sláturhúsin á Akureyri,
Dalvík og Grenivík. Vinnsla
og sala sjávarafurða fer aðal-
lega fram í frystihúsi og fiski-
mjölsverksmiðju félagsins á
Dalvík, frystihúsi og fiski-
mjölsverksmiðju í Hrísey og
saltfiskverkunarstöð í Grims-
ey.
Af iðnfyrirtækjum má
nefna Kjötiðnaðarstöðina,
Smjörlíkisgerð KEA, Efnagerð-
ina Flóru, Brauðgerð KEA,
Efnaverksmiðjuna Sjöfn og
Kaffibrennslu Akureyrar, en
tvö hin síðastnefndu á kaup-
félagið til helminga á móti
Sambandi ísl. samvinnufélaga.
Auk þess á svo kaupfélagið
ýmist meirihluta eða verulega
aðild að nokkrum hlutafélög-
um, sem hafa með höndum
ýmiss konar framleiðslu- og
þjónustustarfsemi eins og t. d.
Plasteinangrun hf., Vélsmiðj-
unni Odda hf., og Þórshamri
hf. í þessu sambandi má einn-
ig nefna, að kaupfélagið er
þriðji stærsti 'hluthafinn í
Slippstöðinni hf. á Akureyri á
eftir ríkissjóði og Akureyrar-
bæ, en auk þess rekur kaupfé-
lagið eigin skipasmíðastöð fyr-
ir tréskip. Sú stöð hefur frá
upphafi smíðað yfir 100 tré-
skip.
Af umboðssöludeildum vil
ég svo að lokum nefna Olíu-
söludeild og Vátryggingadeild
og af þjónustufyrirtækjum
Hótel KEA, Bifreiðaverkstæði
Dalvíkur, Þvottahúsið Mjöll
og Gúmmíviðgerð KEA. Á Ak-
ureyri rekur félagið allstóra
vöruinnkaupsdeild, sem annast
verulegan hluta innkaupa fyrir
hinar ýmsu deildir, svo og
verðlagningu, en megin þorri
bókhaldsins og skrifstofuhalds-
ins fer fram á Akureyri, svo
og á Dalvík og Hrísey fyrir
viðkomandi útibú.
Allt of langt mál yrði að
ræða í einstökum atriðum
rekstur Iþessara mörgu deilda
og fyrirtækja og læt ég því
upptalningu þeirra nægja til
þess að gefa hugmynd um víð-
feðmi og margbreytileika
rekstursins.
Aðalvandamálið í svo um-
fangsmiklum rekstri er að
sjálfsögðu að geta jafnan haft
nægt rekstrafé, en slíkt er gíf-
urlegum erfiðleikum háð í því
mikla verðbólgubáli, sem hér
á landi hefur geysað og hefur
orsakað, að endurkaupsmáttur
vörubirgðanna rýrnar sífellt,
en auk þess útheimtir svo
viðamikill rekstur að sjálf-
sögðu mjög miklar fjárfesting-
ar á ári hverju, eigi fyrirtæk-
ið ekki að staðna og dragast
aftur úr.
F.V.: — Hverjar telur þú
ástæðurnar fyrir uppgangi
KEA fyrr og nú?
Valur; — Ástæðurnar eru
vafalaust margar og að ýmsu
leyti samofnar. Eyfirðingar
eru í eðli sínu samvinnumenn.
Þeim hefur því fundist mjög
eðlilegt að leysa ýmis vanda-
mál og fullnægja ýmsum við-
skiptalegum þörfum á félags-
legum grundvelli. Atvinnulíf
dreifbýlisins hefur á ýmsan
hátt átt erfitt uppdráttar í
samkeppni við ört vaxandi
þéttbýli á höfuðborgarsvæðinu,
þangað sem einkafjármagnið
hefur gjarnan sogast, og hef-
ur dreifbýlisfólkið þá gjarn-
an beitt samvinnufélögunum
til fjöliþættrar atvinnuupp-
byggingar heima fyrir, ekki
eingöngu í Eyjafirði, heldur
einnig mjög víða um hinar
dreifðu byggðir.
Fjármagn samvinnufélag-
anna er staðbundið lögum
samkvæmt og því hefur fólkið
úti um land treyst uppbygg-
ingu samvinnufélaganna öllu
betur en einkafjármagninu,
sem stundum hefur sýnt sig í
því að leita burt úr dreifbýl-
inu til arðvænlegri þéttbýlis-
svæða, án tillits til hagsmuna
heimabyggðarinnar.
í ræðu fyrir u. þ. b. tveim
árum sagði framkvæmdastjóri
Fjórðungssambands Norður-
lands, Áskell Einarsson m. a.:
„Byggðaþróunarlega séð eru
kaupfélögin félagslegt tæki til
að nýta og samstilla kraftana,
krafta hvers félagssvæðis til á-
kveðinna verkefna í samræmi
við félagslega þörf, innan
marka fjárhagskerfis þeirra.“
Ennfremur sagði hann: „Þátt-
ur Sambandsins og samstarf
þess við Kaupfélag Eyfirðinga
um uppbyggingu verksmiðju-
iðnaðarins á Akureyri eru tví-
mælalaust árangursríkustu
byggðaaðgerðir, sem gerðar
hafa verið til þessa tíma.“
Þegar spurt er, hvað ráðjð
hafi örri uppbyggingu Kaup-
félags Eyfirðinga, og reyndar
margra fleiri kaupfélaga úti
á landsbyggðinni, verða menn
sem sagt að gera sér það ljóst,
þegar leitað er svara, að fólk-
ið sjálft hefur viljað byggja
kaupfélögin upp, ekki ein-
göngu sem viðskiptaleg fyrir-
tæki, heldur einnig sem tæki
til þess að sporna við byggða-
röskun, og til eflingar byggða-
þróun.
í sambandi við þróun Kaup-
félags Eyfirðinga vil ég sér-
staklega minnast mjög þýðing-
armikilla áhrifa hins öfluga
landbúnaðar í Eyjafirði. Um
16
FV 11 1974