Alþýðublaðið - 24.12.1969, Síða 9

r;?'l
JÓLABLAÐ 1969 9
Rætt við Aron
fyrr og síðar,
og enn frem
ur um fjár-
mál, pólitik,
guðstrú og
lif eftir
dauðann

— Ef ég á að tala um jólin bæði
fyrr og síðar þá kemur mér fyrst
í hug lítil saga sem móðir mín
sagði mér þegar ég var strákur.
Hún var alin upp á Stokkseyri
hjá foreldrum sínum sem voru
örsnauð; þau eignuðust sextán
börn, en átta dóu á unga aldri;
það þótti gott í þá daga ef helm-
ingur komst til manns. Þegar
hún var einu sinni að segja mér
frá jólunum heima í kotinu
minntist hún á það að það hefði
alltaf verið vani að steypa eitt
tólgarkerti fyrir hvert barn, þau
voru þá orðin átta, hitt allt dá-
ið. Þau fengu kertin nokkru fyr-
ir jól, og átti hvert barn að
geyma sitt kerti. En svo skeður
óhappið: eitt barnið týnir kert-
inu sínu. Það er leitað dyrum
og dyngjum, en það finnst
hvergi. Svo koma jólin, hvert
barn hefur sitt kerti á sínum
rúmstólpa, en einn rúmstólpinn
er auður; eitt barnið verður að
gleðja sig við það sem aðrir
eiga. Á engan hátt var hægt að
bæta kertismissinn, ekkert kerti
til vara, ekki mátti missa meiri
tólg sem líká var notuð til mat-
ar ... Skömmu eftir jól var far-
ið að hreyfa eitthvað við rúmi
barnsins sem kertinu tapaði, og
þá finnst þráðurinn úr kert-
inu í rúminu og gamall hníf-
kuti hjá. Barnið hafði borðað
jólakertið sitt'af því það var bú
ið til úr mat. Maginn gerði sín-
ar kröfur sem ekki var hægt
að fullnægja alveg dag frá degi,
og þrátt fyrir tilhlökkunina áð
sjá kertið loga á jólunum var
þörfin meiri að borða það.
■ — Geturðu ekki sagt mér eitt
hvað af þínum eigin jólum þeg-
ar þú varst barn?
— Ég skal segja þér, ég er
líka alinn upp á örsnauðu heim
ili, verkamannsheimili á Eyrar-
bakka. Og ég minnist þess að
á jólaföstunni fór faðir minn
vestur í Einarshafnarverzlun
með lítinn hvítan poka eða
koddaver, til þess að taka út til
jólanna, að gera dagamun. Og
þegar hann kom aftur heim var
hann með jólin í litla pokan-
um. Fyrir okkur krakkana voru
jólin öll í þessum poka. Við
fýlgdumst með af geysilegum á-
huga hvað það væri sem pabbi
kæmi með. Hitt var annað mál
að venjulega var þetta gert í
hálfgerðu laumi, við áttum ekki
að vita að hann væri með pok-
ann og ekki heldur hvað í hon-
um væri. En þegar við sáuip
hann labba af stað með hvita
pokann vissum við að eitthvað
var á seyði. Þetta eru mínar
fyrstu jólaminningar.
— Voru þá einhverjar jóla-
gjafir?
— Já, alltaf fengum við
krakkarnir eitthvað, en jólagjaf
irnar voru náttúrlega ekki nokk
ur skapaður hlutur hjá því sem
nú er. Við fengum lítil barna-
spil, og venjulega var keyptur
einn stokkur af kertum. Á héim
ilinu var til lítið heimagért jóla
tré, 30—40 cm. hátt,- geymt ér
frá ári. Og svo var þáð tekið
fram á jólunum og kertin látin
þar á. Þaraðauki fékk kannski
hvert barn eitt kerti. Við vorum
þrjú systkinin, og svona voru
okkar jól. Aðfangadagskvöldið,
já, það var alltaf mikill hátíða-
blær á aðfangadagskvöldinu. Þá
sátu menn og gerðu ekki neitt,
skemmtu sér ekki neitt, fullir af
helgihugsun. En aftur á jóladags
kvöld og alveg framá áramót
var spilað og menn skemmtu sér
við ýmsa hluti. Allt fór þetta
fram með mestu skikkanleigheit
um, vín sást ekki á neinum á
mínu heimili um hátíðirnar,
drykkjuskapur var yfirleitt lít-
ill. Þarna bjó alþýðufólk sem
hafði úr litlu að spila.
— Heldurðu að fólk hafi ver-
ið óánægðara með lífið en í
dag?
— Síður en svo, ég get full-
vissað þig um að þetta fólk
hlakkaði miklu meira til jól-
anna en við gerum nú. Nú eru
jól nefnilega 365 daga ársins.
Nú geta flestir veitt sér að hafa
jól hvenær sem þeir vilja. Mér
er t. d. minnisstætt atvik sem
kom fyrir á aðfangadagskvöld
fyrir nokkrum árum. Ég þurfti
að koma til vinafólks míns, fara
með bréf eða pakka, og þannig
stóð á að ég komst ekki í þetta
fyrr en um .áttaleytið um kvöld-
ið. Það var verið að ljúka við
jólamatinn þegar ég kom. • Ég
" gat leyft mér þetta af því ég
þekkti fólkið mjög vel. Á heim-
. ilinu var drengur, þriggjá ára
rþamall, p| i^amma hans vár að
segja við hann þegar ég kom að
hann mætti fara að opna jóla-
pakkana sem lágu við jólatréð,
„því þeir eru til þín“, segir hún.
Drengurinn settist flötum bein-
um á gólfið og opnaði hvern
pakkann af öðrum; það voru
32 pakkar sem hann opnaði; þeg
ar hann var búinn að sjá hvað
í þeim var þá leit hann til
mömmu sinnar og sagði: „Nú og
er ekki eitthvað meira?“
— Það að bæta við sig meira
og meira gerir mann sjálfsagt
ekki ánægðari eftir að komið
er yfir eitthvert ákveðið mark.
— Akkúrat. Mikið vill meira,
og það er ákaflega erfitt að gera
manni þannig til hæfis að hann
fái nokkurn tímann nóg. En í
gamla daga þegar við vorum
búin að fá spilin okkar og þegar
við vorum búin að fá eina snúna
kertið okkar þá vorum við bú-
in að fá jólin. Við vorum full
að gleði yfir þessu, ekki þó af
því hvað það kostaði, því það
kostaði smámuni. Og meira kom
ekki til mála, það var ekki
hægt að kaupa neitt dýrara, eng
ir peningar til.
— Heldurðu að jólagleðin
yrði eitthvað minni hjá fólki í
dag þótt það bæri minna í kostn
að fyrir jólin.
— Ekki held ég það, vitan-
lega er hugsanagangurinn breytt
ur. Það yrði að breyta hugsana-
ganginum til þess að fólk sætti
sig við minha. Bezt ég segi þér
eina sögu um það. Eða viltu
kannski ekki meira svoleiðis?
— Jú, blessaður vertu.
— Það er saga um hvernig
fólk lifði á þeim tíma þegar ég
var strákur, hvað lífsbaráttan
var hörð. Þegar ég var rúmlega
fermdur eignuðumst við kú. Við
höfðum aldrei átt neina skepnu
og aldrei fengið mjólk, hún var
ekki til og ekki til neinir pen-
ingar til að kaupa hana. Við vor
um alin upp við að smakka
aldrei mjólk, ekki einu sinni á
veturna. En eftir að við eign-
uðumst kúna þá kemur gamall
maður heim til okkar og vill
kaupa mjólkursopa. Þessi gamli
maður dó á elliheimilinu fyrir
ekki mörgum árum og var 102
ára, hann entist vel þótt ekki
hefði hann úr miklu að spila.
Móðir mín spyr hve mikið hann
þurfi. Og þá fer hann að telja
upp hvað hann borðaði svona
vissa daga vikunnar, það var
þó nokkur regla á mataræðinu
hjá honum; þegar hann borð-
aði kjötsúpu þá þurfti hann ekki
mjólk, en svo komu náttúrlega
dagar þegar hann þurfti nauð-
synlega mjólk, og svo bætir
hann við: „Svo er nú þannig að
sonarsonur minn er á heimilinu
hjá okkur, og ég get náttúrlega
ekki látið barpið horfa á og fá
ekki neitt að smakka; ég sé að
ég slepp ekki með minna én
tvær hálfflöskur á viku“. Þáð
svaraði til að hann keypti einá
Þriggja pela flösku á viku, og
ætlaði þó að gefa barninu með
sér. Svona var lífið hjá örsnauðu
alþýðufólki fyrir 50—60 árum.