Alþýðublaðið - 11.03.1970, Blaðsíða 6

6 Miðvikudagur 11. marz 1970
Það hefur ekki alltaf ! HverS á
verið sælan i Þórsmörk
- samkvæmt rannsóknum dr. S igurðar Þórarinssonar
Brímaský ifrá Montagne
Ljósm.: A. Lacroix.
vPelée 16. (diesember 1902
□ f nýútkomnum NáttúrufræS
ingi birtir dr. Sigurður Þórar-
Sinsson, jarðfræðmgur, niður-í
stó'ður af rannsóknum sínum á
ignimbríti í Þórsmörk, en
hahn varð fyrstur manna til að
vexta því athygli þar og gera
sér grein fyrir uppruna þess og
útbreiðslu. Ignimbrít er berg-
tegund, sem verður til við eld-
gos af ákveðinni gerð, sem
mynda svokölluð brímaský eða
helský, og er þeirra frægast liið
ægilega gos úr fjallinu Mon-
tagne Pelée á vesturindísku
eynni Martinique, mannskæð-
asta eldgos veraldarsögunnar,
sem eyddi borginni St. Pierre
hinn 8. maí 1902 og drap á
rúmri minútu um 28 þúsund
manns. Samkvæmt rannsókn-
um Sigurðar hefur þesskonar
helský lagzt yfir Þórsmörk
endur fyrir löngu og kemur
ignimbrítið nú fram sem ljós-
leitt lag víða í Mörkinni.
Það er ekki fullur áratugur
siðan dr. Sigurður Þórarinsson
uppgötvaði ignimbrítlagið í
Þórsmörk, en harrn varð eims
og áður segir fyrstur til að gera
sér grein fyrir hvers eðlis hið
Ijósleita lag er, sem víða kemur
fram í Mörtónni og margir Hafa
sjálfsagt tekið etftir,- t. d. í
Merkurrananum og hjá Álfa-
kdrkjunni.
í greininni í Náttúrufræðingn
um telur Sigurður, að uppruna
ignimbrítlaigsins í Þórsmörk
megi rekja til goss í Tindfjalla-
jökli á siðjökultíma og sam-
kvæmt athugunum hans nær I
gosgeirinn yfir svo til alla Þórs- I
mörk, einnig kemur lagið fram 8
allvíða sunnan Krossár. Og sem |
að líkum lætur er það áberandi 1
norðan Markarfljóts, t. d. suð- |
austan í Pauskheiðinni, en það
svæði er minna kannað en Þórs- I
mörk.
Gosefni í eldgosum sem þess- ■
um berast loftleiðis með ógnar- I
hraða eða allt upp í 45 m/sek., I
oft langar leiðir, jafruvel svo I
mörgum tugum kílómetra skipt
ir. I Tindfjallajökulsgosinu hef- |
ur hlaupið fairið að miinnsta 1
kosti nokkuð inn fyrir Búðar- i
hamar í Þórsmörk og Gölt að |
sunnanverðu við Krossá, sem |
mun vera um 1/5 km vegalengd. I
Hitinn í þessum hlaupum er
gríðarlega mikill eða um 700— |
900 gráður á C.
Ignimbrítlagið er víða tals-
vert þykkt í Þórsmörkinni eða 8
um 20—30 m og j/afnvel meira, I
það er ekki fullriannsakiað. Og |
sjálfeagt þykknar það eftir því.
sem nær dregur gosstöðvunum |
í Tindfjiallajökli. Samikvæmt |
lauslegum útreikningi áætlar *
Sigurður rúmmál ignimbríts- I
lagsins 2—3 km3/ og er þá hér I
um að ræða gos, sem um [
gjóskumagn er 3—4 sinnum :l
meira en Hekiugosið 1'1>04 og íj
Öskjugo'sið 1875, en líkleiga eitt |
hvað álíka og Öræfajökulsgosið =
1362, að sögn Sigurðar.
Gos af þessu tagi eru tiiltölu- |
lega sjaldgæf, sem betur fer, I
enda þyrmia þau enigu fcvrku,
sem á vegi þeiirra verður, svo 9
sem ásannaðist í borgimni St. I
Pieri'e og áður er að vikið, þar I
sem allir íbúarnir urðu helský- j
inu að bráð, að einum undan-
skildum, sem var fangi í neðan- j
jarðarklefa og slapp lifandi úr
óaköpunum. Hér á landi hafa I
þó ignimbrítgos átt sér stað af I
og til á forsögulegum tíma, og J
Sigurður telur jafinvel, að .
ignimbrítlag, sem kemur fram
á Landmarmialaugasvæðinu geti
verið frá því um eða eftiir land- '
nám. En þar hefur að vísu ver- I
ið um tiltölulega litið gjósku-
hlaup að ræða, sem mun hafa
átt upptök í grennd við Suður-
náminn.
Þórsmörk er sem kunnugt er
einhver fjölsóttasti ferðamanna '
staður landsins og mifcill sælu- |
staður að flestra dómi. Rann-
sófcnir dr. Sigurðar Þórarins- J
sonair, sem hér hefur lítillega
verið vi'kið að, færa okikuír hims
vegar heim sanninn um, að það
hefur ekki lálltaf verið sælan í '
Þórsmörk, en ástæðulau'st ætti
þó að vera að láta þessa
vitneskju hafa áhrif á sumar-
ferðaáætlunina. — GG.
S sauðkindi
lað gjalda
I ° Er til /of aiiikils jmælzt iað borgin útvegi landssvæði
utan Reykjavíkujr fyrir iþá Isem vilja eiga og umgang-
ast sauðfé?
□ Ég er einn þeirra, þó enga
eigi ég sauðkindina. sem finnst
það lágkúrulegt af borgarstjórn
Reykjavíkur að finna ekki ein-
hvern stað í nágrenni Reykja-
vikur, þar sem sauðfé fær að
hafast við og þar sem eigendur
þess geta hugsað um það, rétt
eins og aðrir borgarbúar rnega
þjóna lund sinni við heilbrigð
störf í tómstundum.
Hvers á þetta fólk að gjalda?
I Reykjavík úir og grúir af
alls skonar köttum — selskaps-
köttum af virðulegum uppruna
er halla sér að skauti virðu-
legra frúa og ungfrúa. Þeir eru
stroknir í bak og 'fyrir og njóta
að sögn oft og iðulega meiri
umhyggju en börn á beztu heim
ilum, en hvorí þeir eru sótt-
breinsaðir, eða tjara hreinsaðir,
áður en þeir lenda í faðmi
barna og unglinga, skal ósagt
látið.
Eitt vitum við, sem höfum
garð við hús okkar, að þessi
lævísu dýr, selskapskettir rétt
eins og villikettir, sitja um það
seint og snemma að drepa fugls
unga jafnóðum og þeir koma úr
hreiðrunum. Fuglarnir eru á-
reiðanlega fleirum til yndisauka
en kettirnir, en menn horfa upp
á þessi smáfuglamorð þurrum
augum,-
Ef ég man rétt er hundahald
bannað í Reykjavík. Sá vísi mað
ur Gunnlaugur Classen, læknir,
beitti sér fyrir því í þökk margra
er kynni höfðu af sullaveikinni,
en óþökk fárra í þá tíð..
Ég sofna á kvöldin frá hund-
gá í næstu húsum. Af því að ég
er gamall kann ég þessu ekki
illa í sjálfu sér, en þegar ég
vakna á morgnana við sams kon
ar gá frá sömu ólöglegu hund-
unum, finnst mér það ofrausn
af hálfu borgaryfirvaldanna. Á
heilsubótargöngum mínum mæti
ég þessum útilegudýrum í fylgd
með eigendum eða fulltrúum
þeirra. Þeir eru að fá sér frískt
loft eins og ég. Sá er munurinn
á mér og þeim, að ég á heima
í þessari borg, greiði minn skatt
og greiði einnig fyrir líkamlega
þjónustu, en hundarnir gera. sín
stykki hvar sem er, og átölu-
laust. En öðru máli myndi gegna
um sauðkindina — það er vai'g-
ur sem hvergi á griðland!
Við megum drekka vín að
vild hér í borginni, reykja,
tyggja skro og taka í nefið. Við
megum hafa hér kýr og þarfa-
naut, og alls konar hross — allt
frá stóðmerum til graðfola, að
ógleymdum reiðhestum fyrir
mig og konuna og alla aðra fjöl
skyldumeðlimi. Hi-ossataðið er
hreint í augum borgarstjórnar,
en forði okkur allir heilagir frá
sauðataðinu!
Hrossaíbúðir reisulegar má
byggja í borgarlandinu ekki of
langt frá eigendum hrossa.
Olíu- og benzínsölur hljóta
virðingarstaði í borgarlandinu,
sízt lakari staði en valdir hafa
verið undir þau fáu líkneski
sem. til eru í borginni. En þetta
heyrir nútím.amenningunni til
og er í sérstakri náð hjá borg-
arstjórninni.
Þegar á allt þeíta er litið, og
ótalmargt annað, sem ekki er
rakið hér, er þá til of mikils
mælzt að borgarstjórn Reykja-
víkur finni, eða kaupi lands-
svæði í næsta nágrenni Reykja-
víkur þar sem hinir mörgu
menn, er - hafa ánægju af að
umgangast sauðfé, geti eytt tóm
stundum sínum í samneyti við
þetta meinlausa og trygga dýr.
Margir þessara manna eru full-
orðnir, þeir leiðbeina æskulýðn
um í umgengni við dýrin og
gefa honum innsýn í nauðsyn-
leg tengsl manns og náttúru.
Setja mætti skilyrði um útlit
fjárhúsa og umgengni, og gera
samtök fjáreigenda ábyrg gagn- ■
vart borginni hvað snerlir eft-
irlit og umhirðu.
Er þetta til of mikils mælzt?
Örn.