Alþýðublaðið - 24.06.1970, Blaðsíða 8

8 Miðvilkudagur 24. júní 1970
□ f'að er með fullum rétti,
sem N'orðurlandamenn geta hrós
að sér af því að vera í farar-
broddi um lýrðæðislega stjórn-
unarhætti í heiminum. Lýðræði
í jafn ríkum mæli og á Norður-
löndum á hvergi sinn líka. En
enda þól't það lýðræði sem við
búum við, sé það háþróaðasta í
íheimi, þá vantar þó enn eina
grundvallarstoð almenns lýðræð
is, — lýðræði í efnahags- og atr
vinnumálum. Það er aðeins í frí
tímum okkar, sem við getum
hrósað okkur af lýðræðislegu
mannlífi. í vinnutímanum er
meginþorri okkar, sem enn hlýt
ur eins konar lénsstjórn þar sem
það eru hinir fáu útvöldu, sem
völdin hafa og sitja að fjármun
unum.
,,Frístundalýðræði“
Við höfum orðið að berjast fyr-
ir því stjórnmálalega lýðræði,
sem við nú í dag lítum á sem
sjáifsagðan hlut en slíkt lýðræði
verður þó aldrei annað en „frí-
sfcundalýðræði“ á meðan lýð-
ræði á vinnustað, — at ^mu-
og efnahagslýðræði —, hefur
dkki enn komið ti'l framkvæmda
Þetta er kjarni þeirrar hugsun-
ar, sem stendur að baki tillögun
am um efnahagslýðræði, sem
Viggo Kampmann, fyrrum for<
sætisráðherra Dana lagði fyrir
þing Málmsmiðasambandsins í
Danmörku í vetur leið og voru
þar samþykktar. Hugmyndina að
tillögunum átti fonmaður sam-
bandsins, Hans Rasmussen, en
Kampmann vann úr þeirri hug--
mynd og gerði úr henni raun-
•hæfar og ákveðnar trHögur. Um
þessar mundir eru einmitt mikl
ar umræður um þessar tillögur
Kampmanns í Danmörku og víð
ar og hart um þær deilt. En
óneitanlega eru hér á ferðum
mjög aíhyglisverðar hugmyndir
í aiitó jainaðarstefriu og lýðraeð
is því einmitt lýðræðisilegar
frárr.farir í efnahags- og atvinnu
máh'm eru einkennandi' fvrir
baráttu jafnaðarmanna á Norð-
urlöndum um þessar mundir og
hé- er um að ræða ákveðnar
tillögúr í þá átí. Tfllögur Kamp
manns og ' danska Málmsmiða-
sambandsins eiga fullí erindi við
íslenzka jafnaðarmenn og , því
EFNAHAGSLÝÐRÆÐI:
ÁÆTLUNIN SEM
ER HLUTDEILD
mun Aiiþýðublaðið skýra ýtar-
lega frá tillögunum í röð blaða-
greina á næstunni. Er stuðst í
senn við greinagóð skrif um
þessi mál í einu af blöðum
danska Alþýðuflakksins, Aktu-
elt, svo og önnur gögn, sem Al-
þýðublaðið hefur undir höndum.
% Sýndarmenn'aka
eða raunvenfleiki
En hvað er .það, sem Kampmann
og Málmsmiðasambandið vilja i
þessum efnum? Ætla Kamp-
mann og Rasmussen að leika
eitbhvert Hróa Hattar hlutverk
í dönskum stjórnmálum með til
lögum svnum, — taka af hinum
ríku til þess að gefa hinum fá-
tæku. Er hér aðeins um sýndar-
tillögur að ræða til þess að
vinna launafólk á band danska
Aiiþýðuflokíksins og notað tjl
þess - lækifærið sem gefst ro,eð-
an Qokkurinn er í stjórnarand-
stöðu og er þvií löglega afsak-
aður með það að geia fram-
kvæmt þau stefnumál er hann
ber fram?
— Nei! Tillögur Kampmanns
og Rasmussen eru einfaldlega
þess eðlis .að setja nokkrar skorð
ur við einkaeignarétti hinna fáu
svo verkafólk smátt og smátt fái
hlut í þeim réttindum, sem
íengd eru eignaaðild að fjár-
magni og auðæfum og aðeins
er unnt að afila sér með slíkri
eignaaðild. Hvorugur þeirra tví
menninganna laetur sér til hug-
ar koma, að unnt sé að fá um-
ræddar tillögur fram á grund-
velli faglegrar kjarabaráttu
verkalýðshreyfingar —, þ. e. a.
s. með samningum við vinnu-
veitendur. Jafn víðfeðmar tiilög
ur í lýðræðisátt og hér um ræðir
er aðeins hægt að framikvæma
á einn hátt — ,með tilstyrk þess
stjórnmálalega lýðræðis, sem
unnizt hefur og fyrir þess til-
verknað. Slík ákvæði, verði þau
sett ,eru þvi fyrst og fremst lög-
gjafaratriði og því um leið póli-
tísk stefnumá'l, sem stjórnmála-
flokkar hljóta að verða að taka
afstöðu til og bera fram.
*5j Ágóðanum si’kipt
Þessai- tillögur, eða öllu heldur
tillaga því hér er um að ræða
martovissa stefnu um kerfis-
breytingu í efnahags- og atvinnu
málum, er spunnin af hreinum
toga jafnaðarstefnu og sósíal-
isma.. Efni hennar mun einnrg- fá
Mjómgrnnn hjá öllum þeim, sem
verða einvörðungu að treysta á
atvinríutekjur sér til framdrátt-
ar og það er jú meginíþorri hverr
ar þjóðar, — launafólkið í land-
inu. Tillagan stefnir jafnframt
í þá átt, að auka þá fjámiuna-
myndun, sem er nauðsynlegt
skiíyrði fyrir auknum hagvexti
sem svo aftur leiðir til bætlrar
afkomu fyrir okkur öll.
í stuttu máli sagt beinist um-
rædd tillaga að því, að skipta
arði af framleiðslustörfum miMi
annars vegar: launþeganna, sem
framáeiðslustönfin vinria og hins
vegar þeirra fjármagnseigenda,
sem skipuleggja og stjórna fram
leiðslunni og njóta tekna af
henni þegar allur kostnaður, á-
samt launakostnaði, hefur verið
dreginn frá framleiðsluverðmæt
inu.
Agóðahlutnum sem fjármagns
eigendurnir í dag hafa óskorað-
an yfirráðarétt yfir, á þannig
að skipla milli verkafólksins. og
fjármagnseigendanna í fyrirtæk
inu eftir sérstökum reglum.
Verkafólkið fær þó ekki óskor-
aðan yfirráðarétt yfir sínum
hluta ágóðans, — þ. e. a. s. hann
rennur ekki beint í vasa þess,
heldur er honum ráðstafað til
frekari fjárfestingar og það er
fyrst arðurinn af þeirri fjárfest-
ingu, sem gæti hugsanlega kom-
ið beint í hlut verkafólksins.
Þetta er sem sagt megink-jarn
inn í tillögum Viggo Kamp-
manns, fyrrum forsæti-sráðiherra
Ðana, sem Málmsmiðasámband
ið danska lýsti stuðningi við
á þingi sínu í vetur.
Vierða tillögurnar skýrðar nán
ar hér á eftir.
Það er ekki hægt að leggja mik
ið til hliðar, — spara mikið, —
af venjulegum - verkamannslaun
um, og það er einmitt það sem
slcapar ójöfn skilyrði til spari-
fjórmyndúnar. Eitt undirstöðu-
atriðið í kapítalisku hagkerfi er
einmitt að .sparnaðurinn komi
mest fram í stóreignasöfnun. —
Peningarnir eru bezt komnir í
vasa borgaránna, — er það lát-
ið heita.
Með þvi . að • sliipta arðinum
með verkafoilkinu er stuðlað að
þess að einkaneyzla fjármagns-
eigiendanna minnkar í réttu hlut
falli \dð minnkandi hlut þeirra
af arðinum.
'Grundvallarregllan í tiilögu
Kampmanns er sem sagt sú, að
helmingurinn af rekstrará'góða
fyrirtækja almiennt renni til eig
enda þeirra og fái þeir frjáis-
an umráða- og ráðstöfunarrétt
yíir þeim hluta arðsins. Hinum
h.elmingnum á að skipta jafnt
milli þeirra, sem starfa hjá fýr-
irtælkinu sem launþegar og sér-
stalkra sjóða, sem stjórnað er af
verkalýðshreyfingunni. Sá fjórð
ungur arðs, sem kemur í Mut
starfefólks viðkomandi fyrirtæk
. is, á ekki að renna beint til
starfsfólksins sjálfs og skiptast
á milli þess eftir einhverjum
m'eira eða minna flóknum regl-
um heldur að vera áfram til ráð
stöfunar fyrir fyrirtækið sem
sérstakt stanfsmannafjármagn
eða stacfsmannahöfuðstóll: Hins
vegar getur starfsfólkið notið
arðsins af því fjármagni og íeng>.
ið hann til frjálsrar ráðstöfunar
eftir sömu reglum og aðrir- fjór-
magnseiigendur í fýrirtækinui
iSamkvæmt tillögunni á þessi
regla að gi.lda fyrir öll fyrir-
tæki, sem á annað bórð stunda
atvinnurekstur, án tillits til þess
hvort' um hlutafélög', sameigna--
iélög, samivinnufélög eða opin-
ber atvinnufyrirtæki er að ræðá.
Þótt þetta sé aðalregla skv. til-
lögu Kampananns gerír hann þó
váð fyrir því, að unnt sé að veita'
ýmsar undanþágur, frú þessu ef
Aukinni sparifjármyndun, vegna . . sérstaMega stendúr á:'.