Helgarpósturinn - 30.01.1995, Blaðsíða 13

MÁNUDAGUR 30. JANÚAR 1995
MORGUNPÓSTURINN ERLENT
13
Stalín gengur aftur
AndiStalíns svffurað nýjuyfirvötnunum í PDS, flokknum sem varreisturá rústum SED, flokksins sem réðiríkjum í
Þýska alþýðulýðveldinu. Leiðtogarflokksins vilja hreinsa hann aföllu merkjum stalínisma en harðlínumenn undir
forystu ungrarkonu sækja á, ekki síst meðal almennra flokksmanna.
Sara Wagenknecht er fædd
næstum tveimur áratugum eftir að
Jósef Stalín gaf upp öndina. Þegar
hún var nítján ára hrundi Berlínar-
múrinn og þar með Þýska alþýðu-
lýðveldið. Allt benti til þess að
kommúnisma í Þýskalandi yrði
ekki framar að finna nema í sögu-
bókum. Sara Wagenknecht er á
öðru máli. Hún er ekki nema tutt-
ugu og fimm ára og samt er þessi
unga kona, sem þykir hafa heldur
harða andlitsdraetti og kalt augna-
ráð, farin að geta sér orð fyrir að
vera helsti talsmaður stalínista í
Þýskalandi. Og í miklum metum
hjá henni er ekki síður Walter Ulb-
richt, mikill harðlínukommi sem
lengi var helstur leiðtogi Þýska al-
þýðulýðveldisins.
Wagenknecht stundar heim-
spekinám við Humboldt-háskól-
ann þar sem áður var Austur-Berl-
ín. Hún trúir því að pólitísk og
hugmyndafræðileg hnignun
kommúnismans hafí byrjað með
dauða Stalíns. Henni er sérstaklega
í nöp við Willy Brandt, fyrrum
kanslara Vestur-Þýskalands, og
trúir því að ostpolitik hans, sem
byggði á því að leita sátta við Aust-
ur-Þýskaland og önnur kommún-
istaríki handan járntjalds, hafi ekki
verið annað en ráðabrugg kalda-
stríðsmanna til að koma sósíalism-
anum á kné.
Einhverjir myndu kannski álíta
að þetta séu ekki annað en
bernskubrek í Wagnenknecht. En
þá er ekki hjá því að líta að hún er
ein helsti foringi hóps harðlínu-
kommúnista innan Sósíalíska lýð-
ræðisflokksins (PDS), en hann er
beinn arftaki Sósíalíska einingar-
flokksins, gamla valdaflokksins í
Austur- Þýskalandi. Þessi hópur
telur ríflega 4000 meðlimi og þykja
þeir hvort tveggja harðsnúnir og
háværir.
Að verða
húsum hæfur
Um þessa helgi heldur Sósíalíski
lýðræðisflokkurinn flokksþing sitt í
austurhluta Berlínar. Þetta er í
fyrsta sinn sem flokksmenn koma
saman síðan í þýsku þingkosning-
unum í haust. Þar varð flokknum
vel ágengt, reyndar fór fylgið fram
úr björtustu vonum flokksmanna;
flokkurinn hélt innreið sína á þing-
ið í Bonn, hann tryggði sér þrjátíu
þingsæti og það var blendin hrifn-
ing þegar kom í ljós að það féll í
hlut eins flokksmanna, hins aldur-
hnigna rithöfundar Stefan Heym,
að setja þjóðþing Þjóðverja.
Flokksforystan, en þar eru þeir
mest áberandi Lothar Bisky
flokksformaður og orðhákurinn
Gregor Gysi, þingmaður og for-
veri hans, hafði vonast til að flokks-
þingið snerist upp í sigurhátíð
vegna sigursins í október. Nú bend-
henn-
ósk sinni. í veginum standa '
enknecht og skoðanasystkin
ar.
Flokksforystan vill fyrir alla
muni kenna sig við lýðræði. Hún
vill verða húsum hæf, ef svo má að
orði komast, og er markmiðið að
gera flokkinn svo nútímalegan við-
skiptis að hinn voldugi flokkur
sósíaldemókrata fallist á að hann sé
hæfur til að sitja í samsteypustjórn
með honum. Sósíaldemókratar
hafa ekki verið við völd í Þýska-
landi í hátt á annan áratug, en eins
og sakir standa er víst að þeir telja
það ekki til vinnandi að komast til
valda með stuðningi Sósíalíska lýð-
ræðisflokksins. Til þess er fortíð
hans alltof vafasöm.
Til að þessi viðhorf breytist vill
Lothar Bisky og flokksforystan fyrir
alla muni slá endanlega striki yfir
hina stalínisku arfleifð.
Raunar var það strax í des-
ember 1989, mánuði eftir
fall Berlínarmúrsins, að
gamli flokkurinn, SED,
samþykkti að „stalínisma í
skipulagi, flokksstarfi og
pólitík skyldi endanlega
varpað á öskuhauga sög-
unnar“. Það hefur þó ekki
gengið eftir og harðlínu-
kommar eru þó ekki á því
að gefa sig. „Orðið stalín-
ismi er notað til þess eins
að koma óorði á vissa pól-
itíska afstöðu," er haft eftir
Sara Wagenknecht.
Gegn þessu afdráttar-
lausa fólki virðast þeir Bi-
sky og Gysi heldur ber-
skjaldaðir. Þeir hafa hótað
því að þeir muni ekki gefa
kost á sér aftur til forystu-
starfa ef flokksþingið af-
neiti ekki stalínismanum.
Á flokksfundi í fyrri viku
hrópaði Bisky, nánast í ör-
vinglan: „Ég hef ekki lyst á
þessu lengur.“ Þeir vilja
einnig að þingið sýni í verki ást sína
á lýðræðinu með því að endurkjósa
Wagenknecht ekki til forystustarfa.
Með þessum hótunum vonast
þeir til að flokksmenn nái áttum og
skilji að það jafngildi sjálfsmorði
flokksins ef Bisky og Gysy leiði
hann ekki áfram.
Mestir núlifandi
kommúnista
Það er þó öldungis ekki víst.
Þýskur stjórnmálafræðingur, Jörn
Schúttrumpf hefur nýverið gert
viðamikla rannsókn á Sósíalíska
lýðræðisflokknum. Hann heimsótti
flokksdeildir víða um Austur-
Þýskaland og fann fátt sem benti til
þess að arfleifð stalínismans væri að
hverfa. Þvert á móti komst hann að
þeirri niðurstöðu að viðhorf al-
mennra flokksmanna í grasrótinni
Leiðtogar Sósíalíska lýðræðisflokksins minnast Karls Liebknecht og Rosu Luxemburg fyrr í mánuðinum. Frá
vinstri: Gregor Gysi, Lothar Bisky, Hans Modrow.
Sara Wagenknecht, 25 ára og helsti leiðtogi stalínista
í Þýskalandi. „Með köld augu,“ segir Lothar Bisky, for-
maður PDS.
væru að breytast á ný. Þar væri út-
breidd sú skoðun að nú þyríti aftur
að efna til gamaldags stéttabaráttu
með öllum slagorðaflaumnum sem
henni fýlgir — og það aðeins fimm
árum eftir að SED bað Austur-
Þjóðverja afsökunar á öllum mis-
tökunum sem höfðu verið framin í
nafni kommúnismans.
Allt í einu er það talsmáti á nýjan
leik að sósíaldemókratar séu stétta-
svikarar og þá ekki síður Mikhail
Gorbatsjov, síðasti leiðtogi Sovét-
ríkjanna. „Andi Stalíns svífur að
nýju yfir vötnunum," viðurkenndi
sjálfur Reiner Oschmann, ritstjóri
flokksmálgagnsins Neues Deut-
schland í forystugrein.
Flokksmenn eru aftur farnir að
taka upp gamla siði. í Austur-
Þýskalandi var það lengi siður að
fara í fjöldagöngur til að minnast
dauða tveggja helstu
goðsagnapersóna þýska
kommúnismans, Rosa
Luxemburg og Karl
Liebknecht, sem
drepin voru af hvítlið-
um 1919. Þessi hátíðar-
höld fóru enn einu
sinni ffam fyrir tveim-
ur vikum og þá var
óvenju vel mætt; næst-
um 50 þúsund félagar
söfnuðust saman í Fri-
edrichsfelde- kirkju-
garðinum í Berlín, ekki
ýkja færri en á gullald-
artíma Erich Honec-
ker. Sama dag var leiði
Walter Ulbricht blóm-
um prýtt. Sara Wag-
enknecht getur því sagt
sigri hrósandi og með
sanni: „Ég stend ekki
ein.“
Hún á sér líka ákafa
bandamenn. Einn
þeirra er sagnfræðing-
urinn Kurt Grossweil-
er. Ásamt henni var
honum fagnað nýlega á þingi
„Marx-Engels-stofnunarinnar“ í
Wuppertal og þau sögð í hópi „-
mestu núlifandi kommúnista". í
ritum sínum túlkar Grossweiler
sýndarréttarhöldin mildu í Moskvu
sem svar við „árásarstefnu fasista
og heimsvaldasinna gegn Sovétríkj-
unum".
Grasrótin
gerír uppreisn
Helsta slagorð harðlínumanna er
að flokkurinn megi alls ekki breyt-
ast í nýjan sósíaldemókrataflokk.
Undir það tekur reyndar líka einn
helsti höfðinginn í flokknum, Hans
Modrow, öldungurinn sem réði
fyrir Austur-Þýskalandi síðastur
manna, eftir að múrinn var fallinn.
Modrow lýsir reyndar ekki yfir
stuðningi við Wagnenknecht, en
hann vill finna einhvern milliveg
milli kommúnisma og jafnaðar-
stefnu.
Lothar Bisky flokksforingi er
hins vegar ákafur aðdáandi Willy
Brandt, helsta leiðtoga þýskra jafn-
aðarmanna eftir stríð. 1 nóvember
síðastliðnum lagði hann ásamt
Gregor Gysi fram plagg með tíu
greinum þar sem arfleifð SED var
sagt stríð á hendur, hún sögð and-
lýðræðisleg, því lýst yfir að hug-
myndakerfi sem tæki mið af stétta-
baráttu væri fullt af einföldunum
og vanahugsun, og ennfremur að
sósíalismi byggði fyrst og fremst á
ákveðnu gildismati, en ekki á hug-
myndakerfi.
Flokksmenn gengu af göflunum
og bréfum rigndi yfir flokksforyst-
una. í kosningabaráttunni höfðu
þeir Bisky og Gysi greinilega gleymt
hversu margir horfa með eftirsjá
eftir liðinni tið. Eftir mikið málþóf
urðu þeir að gefa eftir. Punktunum
tíu var fækkað niður í fimm grund-
vallaratriði. Þar stendur reyndar að
stalínískar skoðanir séu ekki sam-
ræmanlegar því að vera félagi í
PDS. Hins vegar er líka farið lof-
samlegum orðum um „viðleitni
hundruða þúsunda meðlima SED,
borgara í Þýska alþýðulýðveldinu,
til að byggja réttlátara og mann-
legra samfélag".
Það er því fremur ólíklegt að á
flokksþinginu nú um helgina nái
tvíeykið Bisky og Gysy að kveða
harðlínukomma í kútinn. í síðustu
viku gekk úr flokknum Karin
Dörre, þingkona sem hvað harðast
hefur gengið fram gegn harðlínu-
mönnum. Hún sagðist ekki hafa
uppskorið neitt nema „persónulegt
níð, hatur og hótanir“ með gagn-
rýni sinni. Hún sagði að nýi flokk-
urinn væri farinn að taka upp
gamla siði og bætti við að það væri
gamli krankleiki vinstrimanna: „Að
halda sig vilja vel og gleypa þess
vegna allan skít sem er í boði.“ -eh
Atrúnaðargoð fátækra Indverja.
Viðkvæm úl-
lagadrottning
Útlagadrottningin er vinsælasta
kvikmynd sem komið hefur frá
Indlandi í seinni tíð. Hún segir
sanna sögu Phoolan Devi, sveita-
stúlku sem var seld í hjónaband á
barnsaldri, nauðgað af manni sín-
um og síðan af hópi glæpamanna,
en gerðist síðan foringi ræningja-
flokks og átrúnaðargoð fátækra
Indverja. Myndin hefur verið
bönnuð á Indlandi, en þrátt fyrir
það hafa Indverjar tilnefnt hana í
keppnina um Óskarsverðlaunin.
Sjálf er Devi hins vegar miður sín
yfír myndinni og hótar að fyrirfara
sér ef hún verði sýnd á Indlandi.B
Cindy Crawford.
Cindy
auglysir Pepsi
Cindy Crawford, draumastúlka
flestra bandarískra karlmanna, er
ekki á því að leggja upp laupana
þótt hún sé nýskilin við mann sinn
Richard Gere. Hún hefur skrifað
undir gríðarmikinn auglýsinga-
samning við gosdrykkjafyrirtækið
Pepsi og fetar þar meðal annars í
fótspor Michael Jackson. Fyrstu
auglýsingarnar verða frumsýndar í
þrjátíu þjóðlöndum í næstu viku
— ekki vitum við hvort Islendingar
eru í hópi þeirra heppnu.B
Michel Petrucciani
Smávaxinn
píanósnillingur
„Því rniður er fólkið alltaf að tala
um hvað ég er lítill, það gleymir því
næstum að ég spila líka.“ Þetta seg-
ir Michel Petrucciani, franskur
djasspíanisti sem á miklum vin-
sældum að fagna og hefur leikið
inn á geisladiska sem seljast í stór-
um upplögum. Petrucciani er 33
ára og hefur leikið á píanó síðan
hann var íjögurra ára. Fyrsta kons-
ertinn hélt hann þegar hann var 13
ára. Það er kannski ekki furða að
menn tali um stærð hans: Petrucci-
ani er dvergur, ekki nema rúmur
metri á hæð.B
Rokkminjasafn
Stævsli plötu
spilari heims
I september opnar í Cleveland í
Ohio fýrsta rokkminjasafn sem
eitthvað kveður að í heiminum.
Það er enginn aukvisi sem hefur
teiknað safnið, heldur er það einn
af frægustu arkitektum samtíðar-
innar sem var fenginn til starfans,
sjálfur I.M. Pei, sá hinn sami og
teiknaði pýramíðann fyrir utan
Louvre-safnið í París.
Pei hafði strax mjög ákveðnar
hugmyndir um hvernig safnið
skyldi líta út. Hann spurði sig
hvað hefði eiginlega orðið úr
rokkinu án plötuspilarans? Hann
svaraði þeirri spurningu með því
að teikna safnið í mynd tröllauk-
ins plötuspilara, þar sem safnið
sjálft, 51 metra hátt og í líki mikils
grammófónarms teygir sig yfír
torg sem er í laginu eins og plata.
Yfir torginu er svo tjald úr gleri og
rímar það við pýramíðann við
Louvre.
Það mun kosta eitthvað um sex
milljarða íslenskra króna að
byggja safnið, en þar verða varð-
veittir ýmsir gripir sem rokk-
Það er sjálfur Pei sem teiknar
rokkminjasafnið.
áhugamenn um allan heim íýsir
eflaust að sjá. Til að mynda má
nefna útskriftarskírteini Buddy
Holly úr gagnfræðaskóla eða jakk-
ann sem John Lennon var í á um-
slagi Sgt. Peppers-plötunnar.B
Höfuðandstæðingar
Tveir kúrekar
Það er máski fleira sameiginlegt
með Bill Clinton Bandaríkjaforseta
og höfuðandstæðingi hans, Newt
Gingrich, en margir gætu haldið.
Clinton þykir reyndar heldur veik-
lundaður og Gingrich nokkuð af-
dráttarlaust hörkutól, en í bernsku
áttu þeir sameiginlegan draum —
að verða kúrekar.
I dagblaðinu The New York Tim-
es er lagt út af þessum bernsku-
myndum af drengjunum sem sjö
ára sitja á smáhesti í kúrekabún-
ingí. Blaðið bendir á að báðir hafi
þeir verið aldir upp af sterkum
mæðrum á heimilum þar sem karl-
inn var horfinn á brott. Síðast gift-
ust mæður þeirra beggja og þeir
Clinton
fluttu snemma að heiman, kannski
einmitt vegna þess.
Sá sem grannskoðar myndirnar
Gingrich
kemst þó ekki hjá því að sjá ákveð-
inn mun. Gingrich er nefnilega
með byssu en ekki Clinton.B