Helgarpósturinn - 18.05.1995, Blaðsíða 9

FIM M T U DAG UR13” M AI 1 995
X
Forstjóri Þróunarfélagsins, Gunnlaugur M. Sigmundsson, ákvaö án samráös við stjórn eöa eigendur Þróunarfélagsins
að selja hlut þess í Kögun. Kaupandinn var Kögun en Gunnlaugur var þar forstjóri og stór eigandi og hann og
eiginkona hans einu starfsmennirnir hér á landi. í kjölfarið var honum gert aö segja upp eöa vera sagt upp ella.
Reiknað meö milljarði í árstekjur þegar fram í sækir
án samráðs við stjóm Þróunarfélagsins eða eigendur.
Gunnlaugur M. Sigmundsson, ný-
kjörinn þingmaður Framsóknar-
flokksins á Vestfjörðum, varð
forstjóri Þróunarfélags íslands í
ráðherratíð Steingríms Hermanns-
sonar. Þróunarfélagið stofnaði
Kögun hf. til viðhalds og þróun-
ar á ratsjárkerfi hersins og var
Gunnlaugur forstjóri Kögunar og
Þróunarfélagsins samhliða. Hlut
Þróunarfélagsins átti að selja á
almennum markaði en var að
mestu yfirtekinn af Kögun. Gunn-
laugur og fjölskylda eru nú með
stærstu eigendum félagsins sem
skilar miklum hagnaði og arði.
Fullyrt er að afkoman eigi eftir
að batna til muna og hefur Gunn-
laugur sjálfur nefnt milljarð í árs-
tekjur í því sambandi.
SEMH SJÁLFUM SÉR
KOGUIU
Stjórnarmenn í Þróunarfélag-
inu hafa staðfest í samtölum við
PÓSTINN að Gunnlaugur hafi selt
hlutabréf Þróunarfélagsins í
Kögun til Kögunar án samráðs
við stjórnina eða eigendur fé-
lagsins. Við það hafi orðið trún-
aðarbrestur milli hans og stjórn-
ar sem varð til þess að ákveðið
var að hann léti þegar af störfum
en honum var gefinn kostur á að
segja sjálfur upp.
Þróunarfélagið var ríkisstofn-
un og átti 71 prósent í Kögun.
Einkavæðingarnefndin undir for-
ystu Hreins Loftssonar gekkst hins
vegar fyrir því að Þróunarfélagið
var selt til lífeyrissjóðanna
haustið 1992. Samvinnan fór
ágætlega af stað og meðal ann-
ars fór stjórnin ásamt mökum
með Gunnlaugi til Kaliforníu til
að líta á starfsemina. Hins vegar
lá alltaf í loftinu að Gunnlaugur
myndi láta af störfum fyrr eða
síðar. Það er svo um vorið 1993
sem Gunnlaugur seldi hlut Þró-
unarfélagsins í Kögun. Kaupand-
inn var Kögun en Gunnlaugur
var forstjóri í báðum félögum,
auk þess sem hann var orðinn
stór hluthafi í Kögun og einu
starfsmenn Kögunar á Islandi
voru hann og eiginkonan, Sigríð-
ur G. Sigurbjörnsdóttir. Stjórnin
hafði reyndar rætt um hugsan-
lega sölu á hlut þess í Kögun til
einhvers aðila en þessi sala
Gunnlaugs kom þeim í opna
skjöldu. I kjölfarið sagði Gunn-
laugur starfi sínu lausu en
stjórnarmenn segja að hann hafi
í raun ekki haft neitt val, ef hann
hefði ekki gert það hefði honum
verið sagt upp.
Gunnlaugur hafði áður gegnt
stöðu forstjóra Kögunar í hluta-
starfi en eftir að hann hætti hjá
Þróunarfélaginu varð vinnan að
fullu starfi. Viðmælendur blaðs-
ins segja að aukin verkefni hafi
ekki réttlætt þá ákvörðun.
Reyndar er fullyrt að herinn,
sem í raun greiðir fyrir kostnað
fyrirtækisins, hafi ekki viljað
samþykkja þau auknu útgjöld
sem af því hlaust og því sé það í
raun tekið af hagnaði fyrirtækis-
ins. Gunnlaugur segir það innan-
hússmál hvernig starfsmenn eru
launaðir.
SAMIUIIVIGUR KÖGUIU-
ARTIL 1999
Starfsemi Kögunar byggist á
því að utanríkisráðuneytið
samdi við bandarísk stjórnvöld
um þátttöku íslendinga í gerð
hugbúnaðar fyrir íslenska loft-
varnarkerfið. I skýrslu Steingríms
Hermannssonar, þáverandi utan-
ríkisráðherra, til Alþingis 1988
segir að „samkomulag hafi tekist
um að hugbúnaðarþjónustu við
hið nýja ratsjárkerfi verði í hönd-
um íslendinga. Hefur verið
ákveðið að byggja sérstaka hug-
búnaðarmiðstöð á varnarsvæð-
inu. Þar verður aðstaða fyrir
u.þ.b. 30 kerfisfræðinga sem
munu viðhalda og þróa hugbún-
aðratsjárkerfisins."
í skýrslu Jóns Baldvins Hanni-
balssonar utanríkisráðherra til
þingsins 1989 segir að rekstur
hugbúnaðarmiðstöðvarinnar
verði í höndum Kögunar sem
annist viðhald og þróun hugbún-
aðar ratsjárkerfisins.
Þessi samningur milli banda-
rískra og íslenskra stjórnvalda
er milliríkjasamningur og er því
ekki aðgengilegur með vísan til
öryggismála. I utanríkisráðu-
neytinu fengust þó þær upplýs-
ingar að samningurinn við Kög-
un gilti til 22. maí 1999. Upphaf-
lega var gert ráð fyrir að gerð
hugbúnaðarins yrði lokið á
þessu ári en nú er gert ráð fyrir
að kerfið verði tekið í notkun ár-
ið 1997.
MILUARÐUR í ÁRS-
TEKJUR
Frá því að Kögun var stofnað í
árslok 1988 hefur uppgangur
þess verið mikill og félagið vaxið
og dafnað. Veltan hefur aukist
jafnt og þétt úr um 10 milljónum
árið 1990 í 160 milljónir króna á
síðasta ári. Hagnaður hefur verið
um og yfir 10 milljónir árlega og
10 til 15 prósenta arður hefur
verið greiddur út árlega. Gert er
ráð fyrir að þessi mikla tekju-
aukning sem fram að þessu hef-
ur farið úr 10 milljónum í 160 eigi
eftir að halda áfram enda er gert
ráð fyrir að kerfið verði tekið í
notkun árið 1997. í grein Vigfúsar
Geirdal í Vestfirska fréttablaðinu
er vitnað í viðtal Morgunblaðsins
við Gunnlaug þar sem hann lýsir
því yfir að innan 10 ára eigi tekj-
urnar að vera orðnar einn millj-
arður á ári. Því eru góðar líkur á
miklum hagnaði á rekstri fyrir-
tækisins í framtíðinni.
í grein Vigfúsar kemur einnig
fram að ratsjárkerfið hafi átt að
kosta hálfan milljarð dollara eða
um 27 milljarða íslenskra króna.
Einnig kemur fram að hugbúnað-
urinn einn í stjórnstöðinni sjálfri
kosti 13 milljarða króna. Þá segir
að þegar kerfið verður tekið í
notkun er gert ráð fyrir að 45 ís-
lenskir starfsmenn Kögunar ann-
ist viðhald hugbúnaðarins en nú
vinna 20 kerfisfræðingar á veg-
um Kögunar í Bandaríkjunum
sem undirverktakar við gerð
hugbúnaðarins. Það sem hug-
búnaðarfyrirtækin óttast er að
Kögun verði svo sterkt vegna
þessa samnings að önnur fyrir-
tæki verði ekki samkeppnisfær
hvað stærð og mannskap varð-
ar.
EKKI SELT Á ALMEIUIU-
UM MARKAÐI
Eftir að farið var að endurnýja
ratsjárkerfi hersins varð fljótlega
ljóst að kerfið yrði tengt saman í
einni stjórnstöð með mjög full-
komnum og dýrum hugbúnaði.
Innlend hugbúnaðarfyrirtæki
sýndu verkinu áhuga og þreif-
uðu fyrir sér um verkefni við
þróun og síðar viðhaldi þessa
stjórnbúnaðar. Utanríkisráð-
herra fól Þróunarfélagi íslands
að beita sér fyrir stofnun hlutafé-
lags um þetta verkefni sem varð
að veruleika þann 29. desember
1988. Á stofnfundi var sagt að 20
milljóna króna hlutafé hefði safn-
ast en hins vegar virðist aldrei
hafa safnast nema 10 milljónir.
Þróunarfélagið átti 71 prósent,
Félag íslenskra iðnrekenda 3
prósent en 37 hugbúnaðarfyrir-
tæki áttu 0,7 prósent hvert, sem
var hámark.
Þróunarfélagið átti að selja
sinn hlut á almennum markaði.
Fundarstjórinn, Ólafur Davíðssori,
sagði að selja ætti hlutina í 0,7
prósenta skömmtum og Jón
Baldvin Hannibalsson lýsti sömu
skoðunum á þingi. Sjálfur sagði
Gunnlaugur að það væri „kvöð á
í samningum að við seljum öll
hlutabréf fyrirtækisins á almenn-
um hlutabréfamarkaði. Jafn-
framt er okkur skylt að tryggja
að mikil dreifing verði á söíu
hlutabréfanna." Þau voru hvorki
seld í 0,7 prósenta skömmtum,
eins og segir í stofnfundagerð,
né á almennum hlutabréfamark-
aði. Hlutur Þróunarfélagsins var
seldur í tveimur áföngum. Fyrst
lækkaði hlutur þess niður í 51
prósent og segir Gunnlaugur að
þau bréf hafi verið seld á al-
mennum markaði. í seinni áfang-
anum voru svo þessi 51 prósent
seld til Kögunar sjálfs og Eftir-
launasjóðs starfsmanna á geng-
inu fjórum. Kögun keypti 4,1
milljón á nafnvirði og Eftirlauna-
sjóðurinn þá væntanlega 1 millj-
Gunnlaugur M. Sigmunds-
son, forstjóri Kögunar og
Þróunarfélagsins þegar
hann ákvað að selja bréfin í
Kögun til Kögunar án sam-
ráðs við stjórn Þróunarfé-
lagsins.
ón á nafnvirði. Sú sala var ekki
með samþykki stjórnar. Síðan
var ákveðið að afskrifa 2,5 millj-
ónir af því hlutafé sem Kögun
keypti í sjálfu sér frá Þróunar-
sjóðnum.
GUIUIVILAUGUR STÝRIR
HLUT STARFSMAIUIUA
Gunnlaugur sagði í samtali við
PÓSTINN að frétt blaðsins í síð-
ustu viku væri rétt utan þess að
misskilnings hefði gætt um eign-
arhald. Hann segir að rétt sé að
Eftirlaunasjóðurinn eigi 22,7 pró-
sent og Kögun eigi enn um 21
prósent. Hins vegar séu fjórir að-
ilar aðrir stórir innan fyrirtækis-
ins. Það eru íslensk forritaþróun,
hann sjálfur, eiginkona hans og
Sjóvá-Álmennar. Samtals eigi
þessir aðilar ekki yfir 30 prósent
en ekki 10-20 prósent hver, eins
og haft var orðrétt eftir honum.
Hins vegar staðfesti Gunnlaugur
að hann færi sjálfur með atkvæði
starfsmanna.
PÁLMIJÓNASSON
Páll Kr. Pálsson, fyrrum stjórnarmaður í Þróunarfélaginu
Fleira kom til en trúnaðarbrestur
Gunnlaugur selur bréf Þróunar-
félagsins í Kögun dn samráðs við
stjórnina. Hvers vegna var ekkert
gert eða salan jafnvel afturköll-
uð?
„Þetta var rætt sérstaklega,
hvort ástæða væri til þess að
gera eitthvað í málinu."
Vildu menn ekki ganga lengra
eftirþennan trúnaðarbrest?
„Þessi trúnaðarbrestur sem
þú talar um var ekki það eina
sem olli því að hann hætti. Það
kom ýmislegt fleira til. Það var
búið að skipta um stjórn og
komnir nýir eignaraðilar og ný
viðhorf sem samræmdust
kannski ekki alveg hans áhuga-
málum og ýmislegt fleira sem
kom til en einhvers konar trún-
aðarbrestur. Ég man ekki til þess
að neinn í stjórninni hafi verið
harðari í því að ganga fram í
þessu máli en annar. Við rædd-
um þetta og komumst að þessari
sameiginlegu niðurstöðu að
ljúka þessu máli eins og gert
var.“
En hann varforstjóri og hluthafi
í því fyrirtæki sem bréfin voru
seld til. Gerði það ekki atburða-
rásina mjög óeðlilega og kom
ekki til tals að ógilda söluna eða
aðhafast eitthvað frekar?
„Ég get ekki neitað því að þetta
viðhorf kom fram en í svona mál-
um er alltaf afstætt hvað er rétt
og hvað er rangt og niðurstaðan
var sú, eins og þú bendir á, að
menn aðhöfðust ekkert í málinu
af því að menn töldu ekki ástæðu
til þess.“
Var það vegna þess að menn
töldu verðið kannski ekki slæmt
þrátt fyrir þennan óeðlilega að-
draganda?
„Éins og með kaup og sölu á
öllum hlutum þá er ekki til neitt
objektívt verð.“
En fyrst stjórnin var búin að
ákveða að segja honum upp,
hvers vegna var honum gefinn
kostur á að segja sjálfur upp?
„Þau viðhorf voru ríkjandi,
ekki einungis hjá stjórninni held-
ur Gunnlaugi sjálfum líka, að það
væri ástæða til að skoða breyt-
ingar."
En þótt það hefði legið í loftinu
að hann vœri að hœtta störfum,
erþað þessi tiltekna sala án sam-
ráðs við ykkur sem verður til þess
að honum verður sagt upp ef
hann segði ekki sjálfur upp?
„Ég treysti mér ekki til að tjá
mig um smáatriði í þessu vegna
þess að ég man það ekki. En ég
man ekki til þess að um þetta
hafi orðið nein hávaða umræða.
Þetta var ekkert stórmál." ■
Það er kannski
til þess að
bæta gráu of-
an á svart, í ljósi
þess sem á undan er
gengið í herbúðum
Sjálfstæðra kvenna,
að segja frá því að
litla, nýfædda „stúlk-
an“; eða 70 prósenta
veran, sem notuð
var í hrífandi sjón-
varpsauglýsingu til
þess að koma á fram-
færi málstað þessa
nýja baráttuhóps,
reyndist þegar öllu
var á botninn hvolft
ekki fullkomlega
kvenkyns. Til upprifj-
unar má geta þess
að samkvæmt aug-
lýsingunni vildi faðir-
inn að barnið sitt
nyti alls hins besta í
lífinu og hefði sömu
tækifæri og aðrir. Og
í lokin klykkti hann
svo út með því að
segja: Barnið mitt er
stúlka! Þessi marg-
auglýsta, litla vera,
sem átti að vera tákn
komandi jafnréttis-
tíma, var semsé
drengur eftir allt
saman. Astæðan fyr-
ir þessari blekkingu
er sú að á undirbún-
ingstíma auglýsing-
arinnar var leitað til
hjóna nokkurra sem
áttu von á barni,
með það fyrir augum
að fá að mynda barn-
ið nýfætt. En svo
óheppilega vildi til
— eða kannski
heppilega, eftir því
hvernig á málið er
litið — að foreldrun-
um fæddist drengur.
Nýlega fékk „hún“
nafn sem þó verður
að teljast í karlmann-
legra lagi, en dreng-
urinn heitir Þor-
STEINN BlRGIR ÆGIR
Kristjánsson...
h i
“I
-/