Helgarpósturinn - 22.02.1996, Blaðsíða 22

22
FlMIVmJDAGUR 22. FEBRÚAR1396

Sendiherra Rússlands á Islandi, Youri A. Rechetov, erfleira til
lista lagt en hafa lært íslensku. Hann er þekktur mannréttinda-
frömuður, doktor í lögfræði og heimspeki og man tímana tvenna
bæði í Sovétríkjunum sálugu og á íslandi. Sæmundur Guövinsson
heimsótti sendiherrann og spjallaði við hann yfir tebolla.
Hef ekki fundið
leiði Rússagrýlu
að var mildur rigning-
arsuddi þegar ég
hringdi dyrabjöllunni
á heimili Youri A.
Rechetov, sendiherra Rúss-
lands á íslandi. Þá lá því beint
við að hefja samræðuna á því
að dásama veðurblíðuna og
hafa orð á því að hann væri
heldur kaldari í Moskvu um
þessar mundir. Sendiherrann,
þéttur á velli og samanrekinn,
tók þessu fálega. Sagði það
slæmt að geta ekki komist á
skíði. Hafði á orði að það væri
fáu að treysta varðandi skíða-
iðkanir hér. Hann sagðist
stundum hafa orðið fyrir því
að hringja upp í Bláfjöll til að
spyrja um skíðafæri. Málm-
rödd símsvarans segði færi og
veður gott en svo þegar komið
væri á svæðið væri kannski
slíkur skafrenningur að ekki
sæi út úr augum. Svo væru
þessir eilífu umhleypingar í
veðrinu, sem gerðu honum erf-
itt fyrir um að fara á skíði, en af
því hefði hann mikla ánægju.
Þegar við höfðum fengið
okkur sæti í vistlegri dagstofu
sendiherrans þótti mér rétt að
hefja gagnsókn og sagði að
ástandið í Rússlandi virtist
ekki upp á marga fiska um
þessar mundir og þaðan bær-
ust fréttir af fátækt og volæði,
hvað sem liði skíðafæri þar um
slóðir.
Miklir erfiðleikar
„Það er rétt að Rússar ganga
nú í gegnum mikla erfiðleika.
Daglaun 45% þjóðarinnar eru
sem samsvarar tveimur og
hálfum dollara meðan verðlag
í Moskvu er með því hæsta
sem gerist í heiminum. Álíka
stór hundraðshluti er með tvo
og hálfan til fimm dollara í dag-
laun. Prófessorar hafa til dæm-
is fjóra til fimm dollara en
strætóstjórar sjö til átta doll-
ara,“ segir Rechetov.
Er þetta einkavœðingirt
sem veldur þessu?
„Það hefur enginn neitt á
móti því að einstaklingur
stofni verslun á næsta götu-
horni og selji þar vín, sælgæti
eða annað sem hugurinn girn-
ist, en kaupgeta almennings er
ekki mikil. Einkavæðingin? Já,
það er nú ýmislegt skrítið við
hana. í mínu gamla heimahér-
aði á bökkum Volgu, um 400
kílómetra austur af Moskvu,
var stærsta fyrirtækið einka-
vætt. Þar er um að ræða geysi-
stóra skipasmíðastöð þar sem
meðal annars voru byggð stór
herskip. Það var ríkur maður
sem keypti þetta fyrirtæki fyrir
20 þúsund doilara og gaf
tengdamömmu sinni það í af-
mælisgjöf. Hún hlýtur að vera
hamingjusöm kona.“
Spariféð gufar upp
Við ræðum áfram um þreng-
ingar þjóðarinnar. Sendiherr-
ann segir fólkið styðja einka-
væðinguna en þetta væru tím-
ar breytinga og erfiðleika. Ef al-
menningur þyrfti að greiða fyr-
ir húsnæði og læknishjálp á
kostnaðarverði væri ástandið
óbærilegt. Þá bætti gengisfall
rúblunnar ekki úr skák og Rec-
hetov nefnir dæmi þar um:
„í rússneska sjónvarpinu er
þáttur í líkingu við Almanna-
róm Stöðvar 2. Fyrir skömmu
kom þar fram kona sem sagði
frá reynslu sinni. Hún hafði
sparað gegnum árin til að eiga
eitthvað til elliáranna og útför-
inni, eins og venja hefur verið í
Rússlandi, og hafði átt þrjú
þúsund rúblur í banka. Á þeim
tíma kostaði nýr Lada-bíll um
fimm þúsund rúblur. Núna eft-
ir allar breytingarnar er inn-
stæða konunnar orðin að 60
þúsund rúblum, sem ætti að
vera mjög gott. En hvert er
verðgildi þessarar fúlgu? Jú,
það er sem svarar 12 dollurum
og tekur því varla að sækja
þessa peninga í bankann."
Er með máladellu
Áður en lengra er haldið vík
ég talinu að málakunnáttu
sendiherrans. Það hefur vakið
athygli margra hvað hann talar
góða íslensku og það kemur í
ljós að hann hefur ýmis önnur
tungumál á valdi sínu.
„Eg fór að læra íslensku í há-
skóla utanríkisráðuneytisins í
Moskvu þar ég sem stundaði
nám til að búa mig undir störf í
utanríkisþjónustunni. Þar
lærði ég ég einnig þýsku,
ensku og dönsku. Síðan hef ég
bætt við frönsku, sænsku og
spænsku. Reyndar er ég enn
að, því nú er ég að læra grísku.
Ég heimsótti meistara Þór-
berg oft í gamla daga þegar ég
var hér við sendiráðið. Hann
sagðist fara í gönguferðir á
hverjum degi til að læra að
þekkja sjálfan sig. Ég læri er-
lend tungumál til að læra að
þekkja sjálfan mig. Ég hef gert
nokkuð af því að þýða bækur á
rússnesku úr öðrum málum, til
dæmis ensku og þýsku. Þá hef
ég þýtt bók eftir Jakobínu Sig-
urðardóttur úr íslensku. Það
merkilegasta sem ég hef þýtt
upp á síðkastið er bók sem ég
þýddi úr dönsku um náttúru
Grænlands. En það var vegna
íslenskunámsins í Moskvu að
ég kom hingað fyrst til starfa í
sendiráðinu fyrir 35 árum eða
svo, beint úr skólanum. Við
sovéska sendiráðið hér var þá
enginn starfsmaður sem kunni
íslensku en Björn Franzson
vann við að þýða á ensku upp
úr íslenskum blöðum. Þáver-
andi sendiherra óskaði eftir
því við utanríkisráðuneytið í
Moskvu að það sendi hingað
mann sem kynni eitthvað í ís-
lensku og ég varð fyrir valinu."
Mogginn var góður skóli
Þegar Rechetov hóf störf hér
var hann ekki fullnuma í ís-
lenskri tungu en hann lagði sig
fram um að bæta við þekking-
una.
„Ég lærði mest á því að lesa
Moggann. Ég varð raunar að
lesa öll íslensku dagblöðin og
þýða upp úr þeim, en Morgun-
blaðið reyndist mér best við
að læra íslenskuna betur."
Þetta var á tímum kalda
stríðsins og varla var það nein
lofgjörð um Sovétríkin sem þú
last í Mogganum?
„Nei, það var ekki allt fallegt
sem þar var prentað um Sovét-
ríkin. Og það var ekki síst Matt-
hías Johannessen sem stóð
fyrir þessum skrifum. En þetta
er liðin tíð og í dag er Matthías
besti vinur minn. Annars voru
samskipti okkar Matthíasar
takmörkuð á þessum árum en
við hittumst stundum við opin-
ber tækifæri. Ég man til dæmis
eftir því að hann var meðal
þeirra sem tóku á móti Gagarín
geimfara þegar hann kom hing-
að og María Guðmundsdóttir
fegurðardrottning var einnig í
hópi þeirra sem fögnuðu komu
geimfarans. Síðar kom Matthí-
as til Genfar og tók við mig við-
tal þegar ég starfaði þar sem
deildarstjóri nefndar er fjallaði
um mannréttindi minnihluta-
hópa. Þar starfaði góður ís-
lendingur, Jakob Möller, og
fékkst meðal annars við kærur
sem bárust frá fólki í austan-
tjaldslöndunum svokölluðu.
Ég held að Matthías Johannes-
sen hafi tekið breytingarnar í
Sovétríkjunum mjög alvarlega.
Hann er mikill menntamaður
og fylgist ekki bara með því
sem er að gerast sem ritstjóri
heldur ekki síður sem alheims-
borgari."
Ásakanir um njósnir
Ýmsum þótti sitthvað grun-
samlegt við starfsemi sovéska
sendiráðsins í Reykjavík hér á
árum áður. Þegar ég impraði á
þessu við sendiherrann taldi
hann að menn hefðu gert úlf-
alda úr mýflugu og nefndi
dæmi:
„Eitt sinn komu tvö sovésk
skip til Reykjavíkur en skip-
stjórarnir vildu ekki hleypa Is-
lendingum um borð. Þá fóru
blöðin að halda því fram að
þetta væru njósnaskip. Skip-
stjórarnir voru kallaðir á fund
sendiherrans vegna þessa.
Þeir gáfu þá skýringu að allt
væri svo skítugt um borð að
þeir vildu ekki láta menn sjá
þennan sóðaskap, en þeir
væru ekki í neinni njósnaferð.
Þá var eitt sinn haldin sýn-
ing á gömlum herflugvélum á
Reykjavíkurflugvelli og var
hún öllum opin. Einn ágætur
starfsmaður sendiráðsins fór
að skoða vélarnar. Hann var
mikili áhugamaður um ljós-
myndun og tók myndir á þess-
ari flugsýningu eins og svo
margir aðrir, en blaðamaður
frá Alþýðublaðinu virðist hafa
elt hann allan þann tíma sem
hann staldraði við á sýning-
unni. Svo komu myndir í blað-
inu af þessum rússneska
njósnara sem hafði verið að
mynda bandarískar hervélar.