Helgarpósturinn - 28.03.1996, Page 10

FIMIVmjDAGUR 28. MARS1996
10
HELCARPÓSTURINN
Útgefandi: Miðill hf.
Framkvæmdastjóri: Þorbjöm Tjörvi Stefánsson
Ritstjóri: Stefán Hrafn Hagalín
Ritstjómarfulltrúi: Guðrún Kristjánsdóttir
Setning og umbrot: Helgarpósturinn
Filmuvinnsla og prentun: Prentsmiðjan Oddi hf.
Skömm þjóðar
Hlusti menn grannt á nið þjóðarsuðsins má greina þar út, að
þjóðfélagið hvíli á tveimur stofnunum; kirkjunni og hjónaband-
inu, og aðeins sé til eitt heilbrigt form fjölskyldu, sem beri að verja
hvað sem á gengur: karl og kona plús tvö ljóshærð börn. — Svo
virðist sem skoðanir á borð við þessar séu af stórum hluta þjóðar-
innar taldar sannkristileg íhaldssemi og yfirhöfuð hið besta mál. En
sú er fráleitt raunin og það hlýtur að vera í hæsta máta furðulegt,
að svipuð sjónarmið megi lesa greinilega útúr nýjum frumvörpum
til laga og viðbrögðum við þeim. Fyrir skemmstu var lagt fram á Al-
þingi frumvarp um staðfesta samvist samkynhneigðra. Að mati
flestra þeirra er um málið hafa fjallað er hér um mikið framfaraskref
að ræða fyrir stóran hóp fólks sem alltof lengi hefur mátt sæta þeim
afarkostum að vera annars flokks þegnar í þjóðfélagi sem allajafna
stærir sig af velferð og jöfnuði. „Staðfestingin" byggist á því grund-
vallarmannréttindamáli, að veita samkynhneigðu fólki í sambúð
sömu stöðu f þjóðfélaginu og karli og konu í hjónabandi.
Það var forsætisráðherra sem skipaði nefnd á sínum tíma til að
semja frumvarp um staðfesta samvist. Nefndinni þótti eðlilegt
að spyrja kirkjuna hvort ekki mætti skylda presta þjóðkirkjunnar til
að taka að sér vígslu samkynhneigðra, enda þótt það kynni að
stríða gegn sannfæringu einstaka þeirra. Nefnd sem Ólafur Skúla-
son biskup skipaði til að veita álit sitt náði ekki að ljúka störfum fyr:
ir síðasta kirkjuþing, en þess í stað tók kirkjuráð verkið að sér. í
svarbréfi biskups til ráðuneytisins, dagsettu 21. nóvember 1995,
segir: „Kirkjan gerir sér vitanlega grein fyrir því að prestar hennar
eru ekki aðeins í þjónustu trúarlegs aðila, heldur einnig opinberir
starfsmenn, sem hljóta að lúta lögum ríkisins og fyrirmælum. Hins
vegar óskar kirkjan alls ekki eftir því og telur það mjög vafasamt að
mælt verði fyrir því í lögum að heimild sé veitt til kirkjulegrar vígslu
samkynhneigðra. Hitt er vitanlega sjálfgefið, að prestar og aðrir
kirkjulegir aðilar munu biðja fyrir þeim, sem leita eftir slíku, og er
þá aðeins spurt um þörf en ekki grennslast fyrir um stöðu viðkom-
andi.“ Aðeins verður því um borgaralega vígslu að ræða, en homm-
ar og lesbíur geta vel unað við sitt því kirkjan er fús til að biðja fyrir
þeim — svo fremi sem hún veit ekkert um líferni þeirra. Nánar má
lesa um málið í umfjöllun HP á blaðsíðum 26 og 27.
Arni Johnsen var eini maðurinn á Alþingi sem taldi frumvarpið
um staðfesta samvist of framsækið. Vitnaði meðal annars í
Biblíuna og talaði um hjónaband samkynhneigðra í sömu mund og
barnagiftingar og fjölkvæni. Árni segist hafa hlotið mjög miklar und-
irtektir frá almenningi, en neitar þó að vera á vegum sértrúarfélaga
þótt orð hans hljómi líkt og þeirra. Lítum nánar á orðrétta tilvitnun
í Árna í HP í dag: „Mér finnst bara mjög óeðlilegt að lögbinda að
kynvilla sé eðlilegt form með ákveðnum réttindum sem gæti alveg
eins átt við einhverja fleiri... Þetta er bara spurning um hvort mað-
ur á að viðurkenna það sem manni finnst óeðlilegt sem eðlilegt."
Árni virðist sem betur fer ekki eiga marga stuðningsmenn á þingi,
en hann er hinsvegar ekki einn í krossferðinni þarsem dágóður
slatti trúarleiðtoga setti nafn sitt undir ályktun sama efnis. Eins og
Árni vitna þeir í Biblíuna í ummælum sínum um samkynhneigð og
er það ekki í fyrsta sinn sem menn reyna að túlka orð Biblíunnar til
framdráttar vafasömum skoðunum. Tilgangurinn er að þeirra sögn
að verja hið kristilega siðferði kærleika og umburðarlyndis, sem
öldum saman hefur verið undirstaða þjóðfélagsins: ;,Kristin trú er
grundvöllur þess siðferðis sem ríkjandi hefur verið á Islandi og von-
andi verður svo um ókomna tíð. Meðan svo er mun samkynhneigt
líferni teljast óeðlilegt ... Kristnum mönnum ber að elska og virða
alla menn, samkynhneigða sem og aðra, en geta þó ekki lagt bless-
un sína yfir kynhegðun þeirra ... Jesús boðar mönnum lausn undan
hvers konar fjötrum og mörg dæmi eru um að fólk hafi með Guðs
hjálp losnað undan því oki sem samkynhneigð vissulega er.“
Þetta er vitaskuld hneykslanleg afstaða gegn samkynhneigðum
og sannarlegt áhyggjuefni, að sjónarmið sem þessi skuli eiga
traustan hljómgrunn meðal trúarleiðtoga þjóðarinnar. Jafnvel á
æðstu stöðum einsog lesa má af fyrrtilvitnuðu bréfi biskups. Enn
meira áhyggjuefni er þó að þjóðin — sjálfur almenningur, sem á
stundum hefur haft vit fyrir leiðtogum sínum — jarmar í blindni
með hjarðmönnum sínum þennan sama söng.
Þ
að er skömm að þessu fyrir þjóðina — jafnt sem trúar-
leiðtogana.
Stefán Hrafn Hagalín
Helgarpósturinn
Borgartúni 27, 105 Reykjavik
Simi: 552-2211 Bréfasími: 552-2311
Netfang: hp@centrum.is
Bein númer: Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2311,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideild: 552-4777,
auglýsingadeild: 552-4888, símbréf: 552-2241,
dreifing: 552-4999.
Áskrift kostar kr. 800 á mánuði efgreitt er með
greiðslukorti, en annars kr. 900.
Raunhæf byggðastefna—í Eyjafirði
„ [Á Eyjafjarðarsvæðinu] er þjónusta við íbúana
að mörgu leyti fyllilega sambærileg við Reykjavík
og svæðið hefur alla burði til að geta þjónað miklu
stærra svæði. Að mínu mati er það ákveðin lausn
að stefna að tveimur sterkum atvinnusvæðum á
íslandi; höfuðborginni og nágrenni og svo Eyjafirði
og nágrenni. Þetta kallast „raunhæf byggðastefna”
og myndi veita fólki alvöru valkost við
höfuðborgarsvæðið án þess að til þyrfti
að koma gegndarlaus fjáraustur.“
Kynni min af byggðum ls-
lands utan höfuðborgar-
svæðisins eru hvorki mikil né
merkileg, utan nokkurra hring-
ferða með fjölskyldunni áður
en maður komst til vits og ára.
Og svo auðvitað ýmsar miserf-
iðar ullarsokkatjaldútilegu-
samkomur. Ég tilheyri nefni-
lega þeim hópi fólks sem kall-
ast hreinræktuð malbiksbörn;
höfuðborgarbúar sem hvorki
hafa dvalið í sveit né migið í
saltan sjó. (Ekki það að ég
skammist mín neitt fyrir að
hafa alist upp á mölinni og ver-
ið í byggingarvinnu og húsa-
viðgerðum í staðinn fyrir slori
og skít. Öldungis ekki.) Ég geri
mér hins vegar grein fyrir því
að það eru ekki allir eins og ég,
heldur er til fullt af fólki sem al-
ist hefur upp við annan raun-
veruleika og þvf mótast á allt
annan hátt.
Sem lið í stöðugum atferlis-
rannsóknum mínum á íslend-
ingum ákvað ég í síðustu viku
að fara til Akureyrar ásamt fé-
lögum mínum til að kynnast
betur mannlífinu og starfsemi
ýmissa stofnana og fyrirtækja í
þessari París norðursins (!).
Ferðir sem þessi hafa í mínum
huga ákveðið gildi, því kynni af
fólki sem lifir við aðrar að-
stæður en maður sjálfur gera
mann víðsýnni. Auk þess sem
það getur verið ágæt tilbreyt-
ing að drekka bjór annars stað-
ar en á Sólon.
Þessi ferð varð mér í öllu
falli tilefni til þess að íhuga að-
eins betur það fyrirbæri sem
gengur undir nafninu „byggða-
stefna“ og hefur löngum mátt
skilgreina sem tilraunir stjórn-
málamanna til að kaupa at-
kvæði í sinni heimabyggð með
því að útdeila til að mynda
skattfé til atvinnurekstrar sem
ekki stendur undir sér eða
leggja óþarfan slitlagsveg heim
til héraðshöfðingjans. Sjálfur
hef ég lengst af verið mikill
fjandmaður byggðastefnu af
flestu tagi og aldrei skilið að
skattpeningar mínir þurfi að
fara í að reka gjaldþrota frysti-
hús á einhverju krummaskuði
eingöngu til þess að íbúarnir
þurfi ekki að flytja eitthvað
annað. Ég hef reyndar ekkert
breytt skoðunum mínum að
því leyti að mér finnst enn frek-
ar jákvætt ef hægt er að reka
fyrirtæki eins og fiskvinnslu
eða bóndabýli með hagnaði.
Nokkuð sem hérlendir pólitík-
usar hafa alltaf átt erfitt með
að skilja.
En byggðastefna snýst um
miklu meira en þetta. Byggða-
stefna snýst um hvernig þjóð-
félag við viljum sjá á þessu
landi þegar fram líða stundir.
Viljum við að ísland verði
borgríki þar sem 95% þjóðar-
innar búa í hálftíma ökufjar-
lægð frá miðbæ Reykjavíkur?
Afgangurinn myndi svo hokra í
verstöðvum í víkum og vogum
hringinn í kringum landið — fá-
tækir en sjálfstæðir til minn-
ingar um liðið blómaskeið og
til að laða að erlenda áhuga-
menn um- sagnfræði og forna
þjóðhætti?
Ég held að flestir geti svarað
þessari spurningu á þann veg
að þetta sé engan veginn það
sem stefna beri að. Eflaust er
þessi framtíðarsýn þó afskap-
lega hagkvæm og auðvelt að
reikna sig grænan inn á slíkt.
(Reyndar væri örugglega þjóð-
hagslega hagkvæmast að selja
landið og miðin, leggja niður
fjárans lýðveldið og flytja
burt.)
En þótt hagkvæmnisrök séu
góð og gild ber okkur einnig að
viðurkenna að til eru fleiri rök
sem okkur ber skylda til að
hlusta á; rök menningar og til-
finninga. Ofangreind framtíðar-
sýn væri vitaskuld menningar-
legt slys, auk þess sem rætur
fólks væru rifnar upp og það
því eftir það heimilislaust, með
öllum þeim mannlegu harm-
Ieikjum sem slíkt bæri með sér.
En hvað er þá hægt að gera
svo núverandi þróun haldi
ekki áfram óheft? Fyrir það
fyrsta er fráleitt hægt að halda
áfram á sömu braut, því sú
gríðarlega offjárfesting sem átt
hefur sér stað í nafni byggða-
stefnu hefur goldið afhroð f
töpuðum fjárfestingum sukk-
sjóðanna. Óg kannski ekki síst
í þeirri staðreynd að það hefur
ekki tekist að stöðva fólks-
strauminn frá landsbyggðinni
með þessum hætti. Byggða-
stefnan hefur ekki borið þann
árangur sem landshöfðingjarn-
ir stefndu að.
Byggðaþróun snýst nefni-
lega ekki bara um að skapa
niðurgreidd störf í frum-
vinnslu sjávarafla eða full-
vinnslu landbúnaðarafurða.
Hugsanlega er helsta skýringin
á skipbroti byggðastefnunnar
sú að enginn hefur í raun verið
að hugsa um fólkið heldur hafa
stjórnmálamenn frekar haldið
uppi núverandi valdahlutföll-
um kjördæmanna til að þeir
sjálfir gætu verið lengur á
þingi.
Raunveruleg byggðastefna
snýst frekar um að skapa því
fólki sem kýs að búa á lands-
byggðinni þannig umhverfi að
bærilegt sé að vera til. Raun-
veruleg byggðastefna snýst
um að halda uppi ákveðnu
menningar- og menntunarstigi
þannig að það fólk sem kýs að
mennta sig geti mögulega átt
valkosti um menntun og ekki
síst: snúið aftur heim að loknu
námi og fengið starf við hæfi.
Þessu markmiði verður ekki
náð nema með því að skapa
sterkt mótvægi við höfuðborg-
arsvæðið sem gæti staðist
samkeppni um atvinnutæki-
færi, þjónustu, menningarstig
og menntunarmöguleika.
Vísir að svæði eins og þessu
virðist nú vera á Eyjafjarðar-
svæðinu. Þar eru nú miklir
menntunarmöguleikar, jafnvel
á háskólastigi, og það sem
meira er: möguleikar á starfi
að loknu námi. Þar er þjónusta
við íbúana að mörgu leyti fylli-
lega sambærileg við Reykjavík
og svæðið hefur alla burði til
að geta þjónað miklu stærra
svæði. Að mínu mati er það
ákveðin lausn að stefna að
tveimur sterkum atvinnusvæð-
um á íslandi; höfuðborginni og
nágrenni og svo Eyjafirði og
nágrenni. Þetta kallast „raun-
hæf byggðastefna" og myndi
veita fólki alvöru valkost við
höfuðborgarsvæðið án þess að
til þyrfti að koma gegndarlaus
fjáraustur í óraunhæf verkefni
til verndar byggð landsins.
Höfundur er félagsraðgjafi.
yummæli vikunnar hefur
I valist enn eitt snilldar-
m-éfið sem Guðmundur
Rafn Geirdal, forsetafram-
bjóðandi par excellence
og skólastjóri hins mis-
virta Nuddskóla, hefur
sent til blaðsins. Bréf
þetta barst ritstjórn í
hendur í gær, miðvikudag-
inn 27. mars, og það er
okkur vitaskuld sannur
heiður að birta smíðina —
svo gott sem í heild:
„Væntanlega hafið þið fengiö
fréttatilkynningu frá mér sem
skólastjóra sem var dagsett
þann 12. mars síðastliðinn og
meðfylgjandi henni hina nýju
námslýsingu skóla míns. I þeirri
fréttatilkynningu var ég aö
minnast á að stefnuskrá væri í
vændum frá mér og að hún yrði
tilbúin vel fyrir páska. Við það
hef ég staðið því hún er tilbúin
og er hún meðfylgjandi.
Ég hef verið í áframhaldandi
sambandi viö Jón Thors, emb-
ættismann hjá dóms- og kirkju-
málaráðuneytinu, sem annast
svör um fyrirkomulag við kosn-
ingaundirbúning og hef fengið
frá honum góö ráð. Jafnframt
sendi hann mér lista yfir yfir-
kjörstjórnir landsins sem ég hef
fengið í hendur. Einnig hef ég
óskað eftir og fengiö í hendur
nýjustu útgáfuna af stjórnar-
skránni frá forsætisráðuneyt-
inu.
Ég hef tekið eftir tilkynningu
Guðrúnar Agnarsdóttur um
að bjóða sig fram og fagna því
þar sem hún hefur mikla kosti
til að þera sem hugsanlegur for-
seti. Ég er sömu skoðunar varð-
andi Guðrúnu Pétursdóttur.
Síðan er valið í höndum þjóðar-
innar."
Stefnuskrá
1. Aö óska eftir athugun á
heildarstööu okkar sem þjóð-
ar.
2. Að stuðla að umræðum með-
al landsmanna um leiðirtil
aukins þroska.
3. Aö styðja mannúðarmál.
4. Að styðja líknarmál.
5. Að styöja friöarmál.
6. Að styöja vistvæna ræktun.
7. Að auka og virkja notkun á
hvatningarverðlaunum.
8. Aö styðja undir heilsuhvatn-
ingu.
9. Að styðja undir bætta menntun.
ÚR STEFNUSKRÁNNI:
„10. Að taka þáttíað móta
jákvæða framtíðarsýn fyrir
þróun okkar sem þjóðar.
Athuga hvortviðgetum
orðið fyrirmyndarþjóðfélag
á alþjóðavettvangi, öðrum
þjóðum til hugsanlegrar
eftirbreytni, einkum
hvað varðar frið og
manngæsku."
10. Að taka þátt í að móta já-
kvæða framtíðarsýn fyrir þró-
un okkar sem þjóðar. Athuga
hvort við getum orðið fyrir-
myndarþjóöfélag á alþjóða-
vettvangi, öðrum þjóðum til
hugsanlegrar eftirbreytni,
einkum hvað varðar friö og
manngæsku.
11. Aö kynna mér valdsvið
embættis forseta íslands
samkvæmt stjórnarskrá okk-
ar og fá álitsgerðir lögfræð-
inga um það og endurmeta
stööu embættisins, einkum
gagnvart ríkisstjórn og Al-
þingi.
12. Að fylgjast með störfum rík-
isstjórnar og Alþingis og miða
að því að samstilla mig við
athafnir þeirra.“
Athugasemd
Þess ber að geta að Guðmund-
ur Rafn Geirdal hvetur fólk í
bréfi sínu til blaðsins til að hafa
tal af sér í síma 567-8921 og
567-8922, farsíma 897-2350,
boðtæki 846-5015 og mynd-
sendi 567- 8923. Hann er til
húsa á Smiðshöfða 10, 112
Reykjavík og segir best aö ná
sérfrá klukkan 10.00 til 17.30
eða jafnvel á kennslutíma
Nuddskólans, sem stendur yfir
frá klukkan 17.30 til 21.15...