Alþýðublaðið - 18.11.1975, Blaðsíða 3

Steffnuliós
Helgi Skúli Kjartansson skrifar
o
Aumingja
stjórnarskráin
Stjórnarskiptin í Ástralíu komu
til af þvi að stjórnarandstaðan
notaði meirihluta sinn í auka-
deild ástralska þingsins (efri
deildinni sem kosin er á annan
hátt en hin neðri og er síður litið á
sem fulltrúa þjóðarinnar) til að
stöðva afgreiðslu fjárlaga, og
þar með blasti neyðarástand við,
f járlagalaust var ekki einu sinni
hægt að greiða út laun ríkis-
starfsmanna. Aumingja Ástralir,
svona er að taka sjálfa sig hátíð-
lega.
tslendingar taka sjálfa sig ekki svona
hátiðlega. Þeir stjórna að visu landi sinu
samkvæmt stjórnarskrá sem segir meðal
annars að ekki megi greiða fé úr rikissjóði
nema samkvæmt fjárlögum. Þetta var
tekið æði hátiðlega framan af, og allar
götur fram yfir 1930 eimdi svo eftir af þvi
að það var meiriháttar mál þegar rikis-
stjórnir höfðu fjárlög að engu og greiddu
út fé að vild sinni. 1934 krafðist Alþýðu-
flokkurinn þess að tekið yrði upp i fyrsta
málefnasamning islenzkrar rikisstjórnar
fyrirheit um að virða fjárlög.
Þetta er löngu liðin tið. Nú þykir sjálf-
sagt að hver ráðherra fari langt fram úr
fjárlagaheimild með þá gjaldaliði er hon-
um sýnist þurfa. Jafnvel hinir veigamestu
gjaldaliðir rikissjóðs, svo sem niður-
greiðslur eða tryggingabætur, eru hækk-
aðir á ýmsum timum árs án þess að nokk-
ur minnist á heimildir fjárlaga.
Sá fjármálaráðherra sem færi að dæmi
hins ástralska, læsti rikiskassanum og
labbaði heim þegar heimildir fjárlaga
væru tæmdar, væri vist fljótt tekinn úr
umferð hér.
Eftir bókstaf stjórnarskrárinnar eru
auðvitað allar greiðslur umfram fjárlög
ekkert annað en stjórnarskrárbrot og
baka viðkomandi ráðherra refsiábyrgð.
En þennan bókstaf er nú búið að brjóta
svo oft að lögspekingar telja hann ógild-
an, og i staðinn sé sú hefð búin að öðlast
lagagildi að heimila umframgreiðslur
með fjáraukalögum —- eftirá. Þetta kann
að vera gott og blessað, en betur kynni ég
samt við að stjórnarskrárákvæðið um
fjárveitingarvald Alþingis væri fært i
framkvæmanlegt horf og siöan farið eftir
þvi.
Þegar stjórnarskráin varð til, fyrir
meira en hundrað árum að stofninum til,
var ekki aðeins talið sjálfsagt að fulltrúar
skattgreiðendanna fengju fjárveitingar-
valdið til að geta haldið i hemilinn á óvin-
veittri rikisstjórn. Þá var lika litib á það
sem helgasta markmið hins skipulagða
þjóðfélags að vernda eignarrétt hvers
borgara — þ.e.a.s. þeirra sem eitthvað
áttu til að láta vernda. Enda er vitaskuld
grein i stjórnarskránni um friðhelgi eign-
arréttarins.
Það hefur farið fyrir þessari grein
stjórnarskrárinnar eins og hinni um f jár-
veitingarvaldiö, að hún hefur komizt upp
á kant við samtið sina og misst að veru-
legu leyti innihald sitt. Menn trúa ekki
jafnótvirætt á eignarréttinn og áður var,
og hið flókna þjóðfélag nútimans gerir
lika alls konar kröfur sem ganga á snið
við hann eins og hann var skilinn fyrir
hundrað árum.
Þá er ég, eins og lesendur sjá, kominn
að efninu, þjóðnýtingu háhitans. 1 minum
augum er hún sjálfsagt hagkvæmnis- og
réttlætismál og eindregnara framfara-
spor en flest þau sem stigin hafa verið á
Alþingi i minu minni. En húmbrýtur auð-
vitað gegn þeim skilningi stjórnarskrár-
innar sem höfundar hennar hefðu ætlazt
til að við legðum i hana.
Sennilega má það til sanns vegar færa
um þetta, rétt eins og aukafjárlögin, að
þaö sé orðið hefðhelgað að túlka eignar-
réttinn nokkuð þröngt, þjóðnýting háhit-
ans er til dæmis mjög eðlilegt framhald af
fossalögunum gömlu sem geröu eignar-
rétt manna yfir vatnsaflinu hér um bil að
engu. En engu að siður tel ég rétt að taka
af öll tvimæli, ekki aðeins um þetta mál
heldur og önnur álika, með þvi aö breyta
eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar
og takmarka það mun meira en nú, eink-
um i þá átt aö gera greinarmun á mis-
munandi eign, þar sem persónulegar eig-
ur eða neyzlufé njóti mestrar verndar,
náttúruauðlindir minnstrar, og annað
framleiðslufé gæti komið þar inn á milli.
Yfirleitt þurfum við að breyta stjórnar-
skránni miklu oftar og meira en tiðkazt
hefur ef við eigum að geta haldið hana i
þeim heiðri sem æskilegt væri.
f rettabraðuri
n
n
Dagsími tit kl. 20: 81866
Kvöldsími 81976
Þessi mynd er ekki tekin i Frakklandi, eins og ætla
mætti eftir veggskiltinu, heldur i miðborginni — en
vetrarveðráttan þessa dagana, föl á morgnana og
rigning siðdegis veldur þvi að regnhlifar gerast ,,æ
fjölmennari” eins og nóbelskáldið kynni að orða
það.
Fiskiþing hófst
í gærmorgur
„Þingsetning hjá okkur var i
morgun”, sagði Hilmar Bjarna-
son við blaðið i gær, þegar frétta
var leitað um hvaða mál lægju
fyrir fiskiþingi. „Dagskrá liggur
enn ekki fyrir, við erum að semja
hana, en eins og stendur er þvi
verki ekki lokið. Fiskimálastjóri,
Már Elisson, hefur þegar flutt yf-
irlitsræðu sina um fiskveiðarnar,
en skýrslan hefur ekki verið
rædd. Auðvitað tökum við margt
fyrir og öll kurl ekki komin til
grafar nú i upphafi. M.a. mun
þingið fjalla um landhelgismál,
greinargerð fiskiveiðalaganefnd-
ar um veiðisvæði, timatakmörk á
svæðunum og skiptingu milli
skipa með mismunandi veiðar-
færi. Þá mun skýrsla Hafrann-
sóknarstofnunar verða rædd,
öryggismál sjómanna, sjón-
varpsmál vegna fiskimanna á
hafi úti og endurskoðun sjóða-
kerfisins”, lauk Hilmar Bjarna-
son máli sinu.
W
Islenzk aðstoð
við flóttafólk
1 gær sendu Rauði krossinn á
Islandi, islenzka rikisstjórnin og
Sölusamband isl. fiskframleið-
enda hvert sinar 170 þúsund krón-
urnar til Alþjóða Rauðakrossins i
Genf til að hjálpa flóttafólki frá
Angola, sem flutzt hefur i miklum
mæli til Portúgal undanfarna
mánuði, en býr þar margt við
sárustu neyð.
Þegar tilkynnt var um væntan-
legt sjálfstæði Angola hóf flótta-
fólk að þyrpast frá Angola til
Portúgal, og var þar bæði um að
ræða hvita menn og ennfremur
blandaðar fjölskyldur. Er talið að
nú sé komin þangað um 300 þús-
und manns, og er örbirgð mikil
meðal þessa flóttafólks, þvi far-
angur þeirra var takmarkaður
við 20 kiló á mann, en að undan-
förnu hafa að meðaltali 17 flug-
vélar á dag komið með flóttafólk.
Margir þessa þola illa loftslagið i
Portúgal og sumir hafa litla sem
enga menntun og eru þvi engan
veginn reiðubúnir að keppa á
vinnumarkaði.
Þá hefur það einnig valdið
erfiðleikum, að atvinnuleysi var
mikið i Portúgal fyrir, og ekki
bætir það úr skák að fá inn i land-
ið fólk, sem enga vinnu hefur og
enga leið til að sjá sér farborða.
Rauði krossinn hefur tekið að
sér að annast þetta flóttafólk,
a.m.k. til bráðabirgða. Varð það
að samkomulagi, að þar sem til-
töiulega er ódýrt að fá matvæli
handa flóttafólkinu þarna suður-
frá, þá væru það peningar, sem
yrðu drýgsta hjálpin frá öðrum
löndum, og þvi hafa þrir fyrr-
nefndir aðilar nú sent riflega
hálfa milljón sem skerf Islend-
inga til aðstoðar flóttafólkinu.
Brezkir óhressir
og vilja heim
„Það var þungt hljóðiö i brezku
sjómönnunum hér við land i gær,
vildu þeir flytja sina landhelgi út í
200 milur og nýta hana betur, og
leyfa íslendingum að hirða þá fáu
titti sem eftir væru hér við íand,”
sagði Hálfdán Henrýsson yfirloft-
skeytafræðingur landhelgisgæzl-
unnar, er Alþýðublaðið hafði af
honum tal. „Þessi vonbrigði
Bretanna eru skiljanleg, þvi að
þeir eru farnir að hópa sig saman
til að reyna að verjast varðskip-
unum, og veiðist ekkert þegar
þannig er i pottinn búið.” Um
væntanlegar aðgerðir landhelgis-
gæzlunnar sagði Hálfdán: „Þar
sem brezkir togarasjómenn eru
ekki i neinum striðsham um þess-
ar mundir, þá tel ég að ákveðinn
þrýstingur á Bretana sé bezta að-
ferðin, ef rólega er að farið.”
Þar sem samningafundurinn
við Breta fór út um þúfur, hafði
blaðið tal af Einari Agústssyni ut-
anrikisráðherra, og spurði hann
hvaða aðgerðir séu væntanlegar
við vörzlu landhelginnar. Einar
sagði, að notuð verði öll tiltæk ráð
við að stugga Bretunum út fyrir
mörkin, en hvaða aðgerðir það
væru vildi hann ekki tjá sig um að
svo stöddu. Einar fór til V-Þýzka-
lands i morgun til samningavið-
ræðna við Þjóðverja, og spurði
Alþýðublaðið hann að þvi i gær,
ar viðræður. Sagði Einar að það
væru ýmiss óklár atriði, sem
væntanlega myndu skýrast i við-
ræðunum, en hann væri hættur aö
gefa uppi árangursvonir sinar
fyrir slikar samningaviðræður.
Að iokum talaði blaðið við
Pétur Sigurðsson forstjóra land-
helgisgæzlunnar, og spurði hann
um væntanlegar aðgerðir gæzl-
unnar gegn Bretum. Pétur sagði
að aðferðir gæzlunnar kæmu i ljós
smám saman,en þaðværiljóst að
harðra aðgerða er þörf. Hvort
þeir gætu haldiö Bretunum fyrir
utan landhelgina, vildi Pétur ekk-
ert segja.
Gæzlan greip
tvo íslenzka báta
Varðskipið ALBERT stóð i gær-
morgun tvo islenzka togbáta
STIGANDA RE-307 og SÆFARA
AR-22 að meintum ólöglegum
togveiðum á linu- og netasvæði
vestur af Garðskaga.
Varðskipið gaf skipstjórum
bátanna fyrirmæli um að sigla til
Reykjavikur og kom varðskipið
ásamt bátunum til Reykjavikur i
gær. Mál skipstjóranna verða
tekin fyrir i Sakadómi Reykjavik-
ur i dag.
Skipherra á varðskipinu er
Pálmi Hlöðversson.
Trompið leyndist
í aðalumboðinu
Mánudaginn 10. nóvember var
dregið i 11. flokki Happdrættis
Háskóla tslands. Dregnir voru
11.475 vinningar að fjárhæð
103.500.000 krónur.
Hæsti vinningurinn, niu milljón
króna vinningar, komu á númer
48 009. Trompmiðinn og tveir
miðar til viðbótar voru seldir i
AÐALUMBOÐINU i Tjarnargötu
4 og hinir tveir miðarnir voru
seldir i umboðinu á ÞINGEYRI.
500.000 krónur komu á númer 4
074. Trompmiðinn og tveir miðar
til viðbótar voru seldir hjá Verzl-
un Valdimars Long i HAFNAR-
FIRÐI. Sá fjórði á ISAFIRÐI og
fimmti miðinn á BLÖNDUÓSI.
200.000 krónur komu á númer
29279. Trompmiðinn var seldur i
GRINDAVtK en hinir miðarnir af
þessu númeri voru seldir á SUÐ-
UREYRI.
50.000 krónur:
323 — 605 — 1036 — 7347 — 8092 —
9010 — 9658 — 10004 — 10694 —
11643 — 11712 — 11930 — 12726 —
12784 — 14810 — 16359 — 20638 —
27295 — 28765 — 28832 — 31227 —
34940 — 36127 — 36856 — 36858 —
38736 — 40752 — 41132 — 42603 —
42836 — 46597 — 47189 — 48008 —
48010 — 50660 — 51332 — 52317 —
53891 — 57460 — 59111 — 59122 —
59140.
Orðið (að ein-
hverju ieyti)
við óskum
námsmanna
Eitthvað á að koma til móts við
kröfur námsmanna, að þvi er lesa
má úr stefnuyfirlýsingu rikis-
stjórnarinnar varðandi lánamál,
sem menntamálaráðuneytið
sendi út i gær. Orðalag yfir-
lýsingarinnar er að visu það loðið
að ekki er hægt að gera sér neina
grein fyrir þvi að hve miklu leyti
á aö ganga að óskum námsmanna
— en tilkynningin er
svohljóðandi:
Það er stefna rikis-
stjórnarinnar ao öllum sem geta
og vilja verði gert kleift að stunda
nám án tillits til efnahags enda
stundi þeir námið samvizkusam-
lega. — Markmiðið er þvi að afla
til Lánasjóðs islenzkra náms-
manna og annarrar fjárfyrir-
greiöslu við námsmenn þess fjár
sem þarf til að framkvæma þá
stefnu enda sé gætt fyllsta
aðhalds með það fyrir augum að
þeir njóti aðstoðar sem þess
þurfa.
Rikisstjórnin beitir sér fyrir að
afgreiddar verði frá Alþingi á
þess ári breytingar á löggjöf um
Lánasjóð islenskra námsmanna,
einkum að þvi er varðar
verötryggingu og endurgreiðslur
lána.
Reglur um útlán veröi endur-
skoðaðar nú, þegar einkum að þvi
er varðar tekjuútreikning hjá
lánþegum og mökum þeirra.
Rikisstjórnin beiti sér fyrir þvi
að gera lánasjóði kleift aö veita
sem næst hliðstæða fyrirgreiðslu
á þessu skólaári og að undanförnu
að breyttum lögum og útlánaregl-
um skv. áðursögðu.
Alþýðublaðið
o
Þriðjudagur 18. nóvember 1975.