Alþýðublaðið - 03.06.1976, Blaðsíða 2

II
2 FRÉTTIR
Fimmtudagur 3. júní 1976.
ilþýi
blaöiA
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ifekstur: He.vkjaprent hf. Kitstjóri
og ábyrgðarmaður: Árni Gunnars-
son.. Kitstjóri: Sighvatur Hjörgvins-
son. Fréttastjóri: Hjarni Sigtryggs-
soii. Aðsetur ritstjórnar er i Siðu-
múla II, sími 81866. Auglýsingar: simi 14900 og 14906. Prent-
un: Klaðaprent h.f. Askriftarverð: 1000 krónur á mánuði og 50
krónur i lausasölu.
alþýðu*
blaðið
Hættan af
EBE
Fyrir nokkrum dögum gerðu þingflokkur og
framkvæmdastjórn Alþýðuflokksins ályktun um
drög að landhelgissamningum við Breta, sem
þá höfðu borizt frá fundunum i Osló. Þar var
málefnalega bent á nokkra alvarlega ann-
marka, sem leiddu til þess, að Alþýðuflokkurinn
hafnaði þessum samningsdrögum.
Nú hefur rikisstjórnin undirritað samningana
við Breta og hefur komið i ljós, að þau efnisatr-
iði, sem Alþýðuflokkurinn varaði við, eru jafn-
vel ennþá varhugaverðari fyrir þjóðina en áður
virtist. Hafa þó ekki verið birtir aukasamning-
ar, sem visað er i, svo að ekki vita aðrir en ráð-
herrar um heildarmynd málsins.
Það er fyrst frá að segja, að brezkir togarar fá
nú að veiða i algerum friði allt inn að 20 milna
fjarlægð frá landi, og munu án efa taka svipað
aflamagn og þeira hafa fengið. Samningar
þýzkra togara gilda áfram, og reynist óhjá-
kvæmilegt að gera frekari ráðstafanir til að
bjarga þorskstofninum hljóta þær ráðstafanir
að höggva næst útgerðarbyggðum okkar íslend-
inga sjálfra. Hinir hafa umsaminn rétt.
Þá er fullyrt, að Bretar viðurkenni 200 milna
landhelgi íslendinga með þessu samkomulagi.
Bein viðurkenning er þar engin, en um óbeinar
viðurkenningar má lengi deila. Það er til dæmis
ekki viðurkenningarbragð að þvi ákvæði að
varðskip okkar megi ekki taka brezka landhelg-
isbrjóta umsvifalaust, heldur verða þau að kalla
til næsta eftirlitsskip Breta. Þetta kerfi þekkj-
um við og höfum aldrei talið það bera vott um
algera viðurkenningu á islenzkri lögsögu.
Þá kemur að lang alvarlegasta atriði samn-
inganna, sem er spurningin um, hvað taki við
eftir 6 mánuðina. Þar er gert ráð fyrir gagn-
kvæmum samningum milli íslendinga og Efna-
hagsbandalagsins, það er, að samið verði um
viðskiptamál, tolla og sildveiðar i Norðursjó á
móti þórskveiðikvóta við ísland. Ég er sann-
færður um, hvað sem hver segir, að Bretar og
efnahagsbandalagsmenn eru með þessu ákvæði
ekki að hugsa um 1-2 ár, heldur mun lengri
framtið. Það leynir sér ekki af fregnum i morg-
un, að það er ætlunin að nota bókun 6 og samn-
ingsaðstöðu Efnahagsbandalagsins til að pina
okkur á komandi árum.
Það er enginn efi á þvi, að öll aðstaða okkar
íslendinga i deilunni við Breta var feikilega
sterk og brezk yfirvöld vildu allt til vinna að losa
flotann úr kreppu og leysa málið. tJr þvi að
rikisstjórn Islands vildi semja, þá var það
grundvallaratriði að krefjast þess af Bretum, að
þeir gæfu bindandi yfirlýsingu um að þeir
skyldu styðja, að bókun 6 héldi gildi áfram, og
að við fengjum sildveiðiheimildir i Norðursjó,
þegar þeirra verður þörf. Einnig hefði átt að fá
frá Vestur-Þjóðverjum sams konar yfirlýsingu.
Við höfðum sterka aðstöðu til að tryggja okkur á
þennan hátt, en eftir gerð brezku samningana er
sú aðstaða búin að vera.
Það var gott, að rikisstjórnin samdi ekki fyrr,
úr þvi að hún gerir samninga með slikum ann-
mörkum nú á elleftu stundu.
□ Finnur Torfi Stefánsson, lögfræðingur skrifar:
Prófsteinn Alþingis
Um það hefur verið
mikið rætt undanfarin
misseri að Alþingi sé dug-
laus stofnun orðin, sem
sinnir f yrirgreiðslupólitík
og smámálum, en láti
aðra aðila um þau stóru.
Nú hafa alþingismenn
fengið upp í hendurnar
tækifæri til að reka af sér
slyðruorðið, og fyllyrða
má að öll þjóðin bíður
þess með eftirvæntingu
hvernig brugðizt verður
við.
Eins og kunnugt er hafa tveir
islenzkir ráðherrar i umboði
rikisstjórnarinnar nú undirritað
samkomulag um lausn fisk-
veiðideilunnar við Breta. bá
hefur forsætisráðherra lýst þvi
yfir að samkomulag þetta komi
ekki til kasta Alþingis nú.
í tslenzku stjórnarskránni frá
1944 er svohljóðandi ákvæði?
„Forseti lýðveldisins gerir
samninga við önnur riki. Þó get-
ur hann enga slíka samninga
gert, ef þeir hafa i sér fógið af-
sal eða kvaðir á landi eða land-
helgi eða ef þeir horfa til breyt-
inga á stjórnarhögum rikisins,
nema samþykki Alþingis komi
til.” Til skýringar skal tekið
fram, að af öðrum ákvæðum
stjórnarskrárinnar leiðir, að
ráðherrar fara hér.sem ella^neð
vald forseta.
Ekki verður um það deilt að
samkomulagið við Breta felur i
sér kvaðir á islenzkri landhelgi.
Samkv. fyrrgreindu stjórnar-
skrárákvæði verður þvi ekki hjá
þvi komizt að leggja máliö fyrir
Alþingi. Hér gæti einungis kom -
ið til álita hvort samþykki Al-
þingis þarf að koma til, nú þeg-
ar við upphaf gildistöku samn-
ingsins eða hvort nægilegt er að
biða til hausts, er reglulegt Al-
þingi kemur saman.
Verði seinni kosturinn valinn
er ljóst að Alþingi hefur engin
efnisleg áhrif á meðferð sam-
komulagsins. Samkomulagið
hefur þá verið i framkvæmd
u.þ.b. hálfan gildistima þess.
Þingmenn standa þá frammi
fyrir gjörðum hlut og ómögulegt
að breyta þar neinu um aftur i
timann. Afgreiðslan yrði aðeins
formleg en ekki efnisleg. A
þessu veltur i raun hvort Alþingi
er sú valdastofnun, sem stjórn-
arskráin mælir fyrir um, eða
enn verði staðfestur sá grunur
almennings, að Alþingi sé ein-
ungis valdalitil afgreiðslustofn-
un.
Alþingismenn eiga nú þess
kost að reka þennan grun af
höndum sér. Þeir geta nú sam-
einazt um það, að skora á rikis-
stjórnina að kveöja nú þegar
saman aukaþing, til þess að
fjalla um samkomulagið við
Breta.
Að visu er það á valdi rikis-
stjórnarinnar hvenær kveðja
skal saman aukaþing, en þvi
verður eldti trúað að óreyndu að
hún myndi skirrast viö ein-
dregnum óskum þingmanna um
þetta. Ekkert mál hefur höfðaö
eins rækilega til hagsmuna is-
lenzku þjóðarinnar I seinni tið
og landhelgismálið og óefaö er
mjög um það skiptar skoðanir
hversu gott hiö nýgeröa sam-
komulag við Breta er. Þjóðin á
heimtingu á þvi að þessi
ákvörðun veröi einungis tekin
eftir vandlega yfirvegun og um-
ræður lýökjörinna fulltrúa á Al-
þingi, en ekki til lykta leidd bak
við tjöldin þannig að enginn viti
með vissu hvað hver hefur lagt
til mála og hvar hin pólitiska
ábyrgð liggur nákvæmlega.
Þvi hefur verið haldið fram að
þingmenn stjórnarflokkanna
hafi veitt rikisstjórninni umboð
til þess að gera samkomulagið.
Mun þar vera átt við þingflokks-
fundi þá, sem haldnir voru til að
kynna þingmönnum niðurstöður
Osló umræðnanna fyrri. Það
var tekið skýrt fram þá, að
hvorugur stjórnarflokkanna
hefði gert neina samþykkt um
máiið, heldur heföi það einungis
veriðkynnt og rætt. Ekki verður
ráðherrum veitt umboð til
samninga við erlendar þjóðir
með þeim hætti. Hvar fékkst þá
umboðið? í persónulegum við-
tölum ráöherra við þingmenn?
Eða var ef til vill ekki um neitt
umboð að ræða?
Ennfremur má taka fram að
þingflokksfundum eru engar
heimildir veittar i stjórnlögum
landsins til ákvarðana i málefn-
um þjóðarinnar. t þessum skiln-
ingi eru þeir ekki rétthærri en
spjallfundur góðborgara á
kaffihúsi. Einungis löglegur
þingfundur á Alþingi hefur þetta
vald, þar sem m.a. þvi grund-
vallarskilyrði er fullnægt aö
umræður fara fram fyrir opnum
tjöldum.
Alþingi á nú leikinn, en þjóðin
biður og vonar.
Finnur Torfi Stefánsson
Hnignandi virðing
Alþingis staðreynd
t sjónvarpi á þriðjudagskvöld
var þáttur undir stjórn Ólafs
Ragnars Grimssonar, þar sem
fjallaö var um spurninguna ,,t
hvers höndum er hiö raunveru-
lega vald á tslandi?”. Þátttak-
endur voru stjórnmálamenn,
embættismenn, verkalýðsleiö-
togi og forystumaður i sjávarút-
vegi.
Efni þáttarins var mjög at-
hyglisvert og. timabært að taka
það til umræðu. Þeir Jón
Skaftason, alþingismaður, og
Siguröur Lindal, prófessor,
gerðu skilmerkilega grein fyrir
áliti sinu. Þeirra þátttaka gaf
þættinum talsvert gildi, en að
öðru leyti var þátturinn heldur
staglsamur og fór talsvert út
fyrir efnið, til dæmis urðu of
miklar umræöur um landhelgis-
samningana.
Viröing Alþingis.
Það sem mesta athýgli vakti
var, að nær allir þátttakendur
voru sammála um það, að virð-
ing Alþingis hefði farið hnign-
andi meðal þjóðarinnar. Jón
Skaftason benti meðal annars á
það, að of mikill timi færi til af-
greiðslu á ýmsum smámálum,
en þingið veigraði sér við að
taka á stórmálum, sem mikla
þýðingu heföu fyrir þjóðina.
Sigurður Lindal benti á nokk-
ur dæmi þess hvernig Alþingi
heföi látiðýmsa þrýstihópa taka
af sér völdin, og taldi að of mikil
umræða færi fram i skúmaskot-
um og á lokuðum fundum. Þá
var á það bent, að fyrirgreiðslu-
pólitik alþingismanna væri svo
mikil að þeir hefðu vart tima til
að sitja þingfundi. Þeir væru
stöðugt truflaðir: i þingið kæmu
háttvirtir kjósendur og þing-