Alþýðublaðið - 03.11.1976, Blaðsíða 4

4 VMHORF
SIÐARI
HLUTI
Miðvikudapur 3. nóvember 1976.
SANNLEIKANN ALLAN OG
EKKERT UMFRAM HANN
Um nauðsyn þess að sjá og virða ALLAN sannleikann
Sr. Jakob Jónsson sendir mér
bróöurkveöju sina i Alþýöublaö-
inu 17. október. Er þetta bréf
hans i ólikt friösamlegri anda
heldur en þau ósanngjörnu
brigzlyröi sem hann viöhaföi
hér i blaöinu 25. september, en
þeim haföi ég mótmælt meö
grein minni 8. okt.
Ég kann vel að meta vinsam-
legar óskir Jakobs i minn garö,
en þó ber þar stóran skugga á.
Sá galli fylgdi gjöf Njarðar aö
presturinn hefur enn ekki tekið
aftur sin ábyrgðarlausu svigur-
mæli, sem voru tilefni þessara
oröaskipta, en fyrr getur ekki
gróið um heilt á milli okkar
tveggja. Aöeins meö heilindum
og skilningi verður stofnaö til
friðar og gagnkvæmrar viröing-
ar okkar i milli.
Grein sr. Jakobs (Sannleikur-
inn skiptir máli) hefst með þvl,
aö hann þakkar mér fyrir aö
hafa skýrt málið eins og þaö
horfir við frá minni hliö (i svar-
grein minni viö hans upphaflegu
gagnrýni). Framhald þeirra
oröa bendir hins vegar til þess,
aö presturinn hafi alls ekki
skiliö þessar auösæju skýringar
minar, þvi að hann sniðgengur
alveg sjálfan kjarnann I máli
minu. Hann leyflr sér jafnvel aö
halda þvi fram, aö þaö hafi ver-
iö „sannleikans vegna”, sem
hann lýsti 2ja ára afstööu minni
til kúgunarstjórna meö þeim
hætti, sem hann geröi (Alþbl.
25/9) — og þaö einmitt á þann
veg, sem ég hef skýrt og greini-
lega sýnt fram á, að gæti engan
veginn staöizt. (Alþbl. 8/10).
Meö ljósum rökum benti ég þar
á, aö greinar minar I Mbl.
haustiö 1973 voru ekki „svæsinn
áróöur” fyrir miskunnarlausri
kúgun herforingjanna I Chile,
eins og presturinn haföi fullyrt
út í loftiö — og þá ekki „sann-
leikans vegna”, heldur vegna
ófullkomins minnis slns á
þriggja ára blaöagreinum.
Afstaða min og for-
sendur hennar
Þar sem skilningsleysi viröist
hrjá sr. Jakob svo mjög, neyöist
ég til aö itreka þaö viö hann, aö
greinar minar 1973 snerust alls
ekki um stjóm herforingjanna
og fólu ekki I sér neina réttlæt-
ingu á óréttlætanlegri kúgun og
mannréttindabrotum. Þvert á
móti var þaö litla, sem ég skrif-
aöi um stjórn þeirra, eins og hún
fóraö sýna sig ireynd, beinllnis
neikvætt I þeirra garð.Ég gagn-
rýndi þannig ýmsar öfgar, sem
herinn haföi gerzt sekur um, i
siöari greinum minum I Mbl.
(28. okt. 1973) og Stúdbl.
(I5.nóv. s.á.). Efséra Jakob vill
ekki gangast inn á þessar stað-
reyndir — og viöurkenna þar
meö i reynd, aö hann hafi rang-
lega brigzlaö mér um svæsinn
áróöur fyrir kúgunarstjórn her-
foringja — þá er honum velkom-
iö aö freista þess aö tina til rök
fyrir þeirri skoöun sinni.
En Jakob Jónsson getur ekki
hrakiö þetta mál, sem ég þekki
ofan i kjölinn. Ég réttlætti aldrei
þær kúgunaraögeröir, sem her-
inn tók upp eftir valdatöku sina,
heldur fullyrti ég einungis, að
rikisstjórn Allendes hafi veriö
oröin óviöunandi stjórn, sem
heföi rofiö stjórnarskrána,
stórskemmt efnahag landsins
og stefndi aö kommúnisku al-
ræöi — og væri þvi afsetjanleg.
Málflutningur minn allur
grundvallaöist á þessu neikvæöi
þeirrar stjórnar, sem rikti fyrir
11. september 1973, en þar meö
fól hann ekki i sér neinar fyrir-
varalausar staöhæfingar um
jákvæöi þess stjórnarfars, sem
viö tók. Til þess haföi ég hvorki
vilja né getu, þvi aö engin
reynslá var þá komin á stjórn
herforingjanna I framkvæmd og
þvi tómt mál aö fullyröa nokkuö
um hana fyrir fram (siöari
greinar minar andmæla þó
mannhelgisbrotum, sem þá
voru kunn orðin, eins og fyrr
segir). En réttlæting min á þvi,
að Allendestjórninni, sem i
sjálfri sér var oröin óhæf og af-
setjanleg að minu mati, væri
steypt af stóli i þessari tilteknu
byltingu hersins 1973, haföi hins
vegar eina meginforsendu til
vibbótar, forsendu sem ég taldi
marktæka, þar sem ekki var
betur vitaö. Hún var sú, aö yfir-
lýstur tilgangur herforingjanna
með stjórnlagarofinu væri ekki i
andstööu viö frambúðarhags-
muni lýöræðis og mannréttinda,
vegna þess aö þeir hygöust
endurreisa þingræöislegt
réttarriki „bráðlega”. Það virt-
ist og styrkja traust manna á
þessum jákvæöa tilgangi, aö
chiliski herinn haföi þá um ára-
tuga skeið sýnt hinu lýðræöis-
lega þjóðskipulagi hollustu, sem
var næsta óvenjuleg f löndum S-
Ameriku (fullyröingar Hauks
Más Haraldssonar i Alþbl. 11.
sept. sl., sem gengu i andstæöa
átt, báru meö sér þekkingar-
skort á heföbundinni stöðu hers-
ins i Chile).
Með skýrum fyrirvara
An þessarar meginforsendu,
þ.e.a.s. jákvæös ásetnings sem i
sjálfum sér var réttlætanlegur,
heföi ég ekki skrifaö Chilegrein-
ar minar 1973. Þar kemur lika
skýrt fram, að ég set ákaflega
þýðingarmikinn fyrirvara fyrir
þvi, aö ég fallist á réttmæti her-
foringjabyltingarinnar, en hann
varsá, að hinar jákvæðu stefnu-
yfirlýsingar reyndustekki orðin
tóm. Þaö var „I þeirri trú, aö
herforingjarnir endurreisi lýö-
ræöi og þingræöi innan tveggja
ára,” sem ég lýsti mig „þakk-
látan þeim fyrir aö hafa foröaö
Chile frá ógn kommúnismans.
— En komi þaö á daginn, aö
þessir menn ætli sér aö halda
einræðisvöldum til frambúöar
ogberja niöur alla frjálsa hugs-
un, þá skal ekki standa á mér aö
fordæma sllk , svik viö þjóö
Chile. Megi frjálst þjóöfélag
dafna þar enn á ný.” Slik og
þvllik voru orö min i Mbl. 28.
okt. 1973, og óneitanlega er andi
þeirra fjarri þeim rangtúlkun-
um, sem ýmsir —og þar á meö-
al Jakob Jónsson — hafa borið á
borð I blöðum vinstri manna. En
þaö er þó alltjent ánægjuleg vis-
bending, aö þeir ráöast þar ekki
á mig fyrir neinar raunveruleg-
ar sakir, heldur veröa þeir aö
finna sér til bæöi rangfærslur og
hreinar álygar til aö geta komið
á mig höggi.
Ég vænti þess, aö sr. Jakob
hafi nú loksins öölazt fullan
skilning á minni upphaflegu af-
stöðu til atburöanna I Chile og
sjái þaö svart á hvitu, að ég var
ekki aö verja þaö, að menn
stjórni þjóö sinni með
miskunnarlausri kúgun. (Ég
veit, aö sr. Jakob hlýtur aö
viöurkenna þaö meö mér, aö ef
bylting gegn rikjandi
stjórnvöldum getur i ákveðnum
tilvikum verið réttmæt — eins
og viö erum „vafalaust sam-
mála um” — þá erum við meö
þvi aö réttlæta valdatöku meö
ofbeldi.en þaö er alltannað fyr-
irbæri en að framfylgja ómann-
úölegum stjórnarháttum meö
nauösynjalausu ofbeldi.)
Sanngirni er sátta
móðir
Þaö er nú einnig orðið ljóst, að
greinar sr. Jakobs byggjast á
grundvallarmisskilningi á
skrifum minum öllum. í sinni
stuttu vinsemdarkveöju talar
hann enn eins og viöhorf mitt
hafi veriö jákvætt gagnvart
kúgunarstjórn herforingjanna
1973, en siöan hælir hann mér
fyrir aö hafa „skipt um skoö-
un”, þ.e. meö þvi aö hverfa frá
stuöningi viö miskunnarlaust
ofbeldi valdhafanna i Chile. Ég
getekki talið mér neina upphefö
i þvi, þegar sr. Jakob — af ein-
hverjum óútskýröum ástæöum
—lætur áfram sem ég hafi veriö
málsvari fordæmanlegra
grundvallarskoöana 1973, en
hafi siðan séö aö mér og tekið
þvilikum „skoöanaskiptum”, aö
hinn æruveröugi klerkur býöur
mig velkominn til samstarfs i
þjóökirkjunni. Forsendan fyrir
þessu sáttarboöi hans er alröng,
og meöan þaö hvflir á svo feysk-
inni rót, hlýt ég aö hafna þvi.
Annað gæti ekki talizt réttsýnt
og heiöarlegt, þvi að..
hálfsannieikur oftast er
óhrekjandi lygi.
A meðan breytt álit séra
Jakobs á viöhorfum minum
byggist enn á rangtúlkun skoö-
ana minna frá haustinu 1973,
verö ég aö afþakka hrósyröi
hans fyrir meint skoöanaskipti
min. Sáttaboö hans þarf að
komast á heilbrigöan grundvöll
til þess, aö ágreiningur okkar
veröi aö fullu jafnaöur.
Saknæmt að lesa
ekki Timann?
1 grein sinni talar sr. Jakob
eins og honum hafi orðið á sú
eina yfirsjón, aö „skoöana-
skipti” min hafi „fariö fram
hjá” honum, en þar á hann viö
grein mina um Chile i Timanum
11. sept. sl. Ég vil benda honum
á þaö sem raunar mætti vera
ljóst af Alþýöublaösgrein minni
8. okt., aö ástæöan fyrir þvi, aö
ég fór út I þessi mótmæli gegn
skrifum hans, var ekki sú, aö
hann skyldi ekki hafa lesiö nýj-
ustu grein min um Chile (Harö-
stjórn hersins i Chile), heldur
hin, aö hann lét sér sæma að
bera á borö ósönn brigzlyröi um
afstööu mina áður fyrr.
Þaö er þar sem hnifurinn
stendur i kúnni, séra Jakob, og
ég sætti mig ekki við þaö, aö
jafnvel mitt i öllu yöar bróður-
lega skjalli haldiö þér áfram aö
gera mér rangt til. Mér finnst
það jaöra viö óeinlægni af yöar
hálfu, hvernig þér vikiö yður
undan þvi að afturkalla áburö
yöar I greininni 25. september.
Þaö er svo sem auðveldur leikur
aö gera litiö úr þeirri yfirsjón
meö þvi að láta eins og allur
misskilningurinn hafi byggzt á
því, að þér lásuö ekki Tímann
dag einn i haust. En ekki vil ég
ætla yður visvitandi óheilindi,
þvi aö sjálfur hafiö þér sagt, aö
„sannleikurinn skipti máli”
fyrir yöur, og ég verð þá aö gera
ráö fyrir, að þaö sé allur
sannleikurinn, sem þér eigiö
viö, en ekki litiö brot hans.