Alþýðublaðið - 17.12.1976, Blaðsíða 9

8 VETTVANGUR
Föstudagur 17. desember 1976 MaMö**
alþyóu-
blaöiö Föstudagur 17. desember 1976
VETTVANGUR 9

KAUPGARÐUR AUGLÝSIR:
Til jólanna: Mikið úrval af jólasœlgœti, kertum, jóladúkum,
jólalöberum, merkispjöldum o. fl.
I jólamatinn:
Úrbeinuð fyllt lœri, frampartar og hryggir.
Lambahamborgarhryggir.
Londonlamb.
Hangikjöt.
Svínahamborgarhryggir.
Svínakótelettur.
Svínabógar.
Úrbeinuð reykt svinalœri
Kjúklingar.
Kalkúnar o. fl. o. fl.
Allt dilkakjöt ennþó ó gamla verðinu.
Opið til kl. 22.00 föstudag og laugardag.
ATH. Þvörusleikir, Hurðaskellir og Kjötkrókur koma í
heimsókn ó laugardaginn kl. 17.00 til kl. 18.00.
Komið í KAUPGARÐ og lótið ferðina borga sig.
KAUPGARÐUR ó leiðinni heim.
Kaupgardur
Smiöjuvegi 9 Kópavogi
Niðurstöður könnunar á lestrarvenjum kvenna úr starfsstúlknafélaginu Sókn og Bandalagi háskólamanna
MENNTUNIN HEFUR SKIPT K0NUM
í TV0 AÐGREINDA MENNINGARHÓPA
athyglisverð
ritgerð
Þóris
Ólafssonar
Kennaraháskóii íslands
Stakkahlið — Reykjavik
Baðvörður
Öskað er eftir baðverði i vaktavinnu.
Stundvisi og reglusemi áskilin. Laun skv.
launakerfi opinberra starfsmanna.
Væntanlegir umsækjendur sendi umsókn-
ir sinar til Kennaraháskóla tslands,
Stakkahlið, fyrir 1. janúar.
Rektor
ARNARFLUG HF.j
/ Flugfreyjur - Flugþjónar
/
Arnarflug h.f. mun i vor ráða til starfa
nokkrar flugfreyjur/flugþjóna.
Námskeið fyrir væntanlegt starfsfólk mun
hefjast föstudaginn 7. janúar.
Umsækjendur verða að hafa góða
almenna menntun. Sérstök áhersla er lögð
á tungumálakunnáttu. Lágmarksaldur
umsækjanda skal vera 20 ár.
Umsóknir, ásamt mynd, berist skrifstofu
félagsins, Siðumúla 34, eða i pósthólf 1406
fyrir 22. desember n.k. Umsóknareyðu-
blöð fást á skrifstofu félagsins.
Arnarflug h.f.
Ný
Húsgagnaverslun
i Haf narf irði

Viö höfum opnaö nýja hús-
gagnaverslun I rúmgóðum
húsakynnum aö Reykjavikur-
vegi 64.
^iö munum hafa á boöstólum
ilestar tegundir af húsgögnum.
Komið og reyniö viöskiptin. —
Næg bilastæöi.
Sjón er sögu rikari.
HÚSGAGNAVERSLUN HAFNARFJARÐAR
Reykjavikurvegi 64 — Hafnarfiröi — Simi 53860.
Frá
menntamálaráðuneytinu
Fósturheimili óskast fyrir tvo drengi i öskjuhliöarskóla
frá næstu áramótum.
Upplýsingar í sfma 23044 laugardag frá 10-5 og eftir helg-
ina I menntamálaráöuneytinu, verk- og tæknimenntunar-
deild.
Menntamálaráðuneytið.
í nýútkomnum Skirni,
timariti Hins islenzka bók-
menntafélags, er birt próf-
ritgerð eftir Þóri Ólafsson
BA um bóklestur og
menntun, en hún er byggð
á könnun sem Þórir gerði
meðal hóps kvenna úr
tveimur ólikum starfs
hópum. Annars vegar var
valið tilviljanaúrtak
kvenna úr starfsstúlkna-
félaginu Sókn, en i þvi eru
ófaglærðar konur sem
stunda störf á sjúkra-
húsum og likum stofn-
unum, einnig starfsstúlkur
á barnaheimilum sem ekki
eru rekin af Sumargjöf,
svo og konur sem starfa
við heimilishjálp á vegum
Félagsmá lastof nunar
Reykjavikurborgar. Til
samanburðar var valin
jafnstór hópur kvenna úr
Bandalagi háskólamanna
(BHM), en þar er um að
ræða konur með lang-
skólanám að baki.
Þórir Ólafsson heimsótti konurnar
úr Sókn og BHM og spurði þær fjöl-
margra spurninga: hvernig þær
verðu fristundum sinum, hvort þær
læsu bækur, hvaöa bækur þær læsu,
hvernig þær öfluðu bókanna sem þær
læsu, hvort þær læsu erlend timarit
og bíöö o.s.frv.
Könnun þessari var meöal annars
ætlað aö leiöa þaö i ljós, hvort
hugsanlegt væri, að greinanlegur
munur væri á þvi hvernig íslend-
ingar meö ólikan menntunarlegan
bakgrunn fullnægja lesþörfum
sinum. Tekið skalfram, að allarkon-
urnarsem talað var við, voru fæddar
á árunum 1940-45. Var gert að
skilyrði að þær ynnu allar utan heim-
ilis.
Meðallengd skólagöngu
mismunandi
Þórir bendir á mörg athyglisverð
atriði i niðurstöðum á könnun um
skólagöngu kvennanna i Sókn og
BHM. Meðallengd skólagöngu
Sóknarkvenna eftir skyldunám nær
ekki einu ári, en meðallengd
skólagöngu BHM-kvennanna eftir
skyldu er rúm 10 ár. BHM-konurnar
eru að sjálfsögðu allar meö háskóla-
próf eða hliðstæð próf, en nám
Sóknarkvennanna eftir skyldu
skiptist i gagnfræðanam, hiísmæðra-
nám, fóstrunám og annaö nám.
Flestar Sóknarkonur sem stundað
hafa nám eftir skyldu hafa farið i
húsmæðraskóla, en engin BHM--
kvennanna hefur stundaö slikt nám.
Segir Þórir að „það sé ekki óliklegt
að það spegli einhvern mismun á
viðhorfum þessara tveggja hpa til
stöðu konunnar i samfélaginu.” Þá
er ekki siður athyglisvert að kanna
menntun maka kvennanna. Þar
kemur I ljós eð lengd skólagöngu
maka Sóknarkvenna nær ekki einu
sinni einu ári, en meöallengd skóla-
göngu eiginmanna BHM-kvenna er
7,5 ár. Langalgengast er að
eiginmenn BHM-kvennanna hafi
lokið námi i háskóla, en Sóknarkonur
eru flestar giftar mönnum með iðn-
menntun.
Þessi niðurstaða staðfestir raunar
það sem oft hefur verið haldið fram,
að fólk með langa skólagöngu að
baki sé liklegra til að eiga langskóla-
genginn maka og öfugt, eða eins og
Þórir segir: „Þetta litla úrtak stað-
festir þvi i einu og öllu að inngifti sé
mjög áberandi meðal menntastétt-
anna á íslandi.”
Hvernig fristundum er
varið?
12 BHM-konur nefndu bóklestur
sem helztu tómstundaiðju sina, en
einungis 3 Sóknarkonur. Flestar
Sóknarkonur nefndu hins vegar
handavinnu sem höfuðtómstunda-
iðju sina en aðeins 2 BHM-konur.
Hvað fjölmiðlanotkun snertir, þá var
athyglisvert að fáar konur kváðust
horfa á sjónvarp eða hlusta á útvarp
i fristundum sinum Virtust þær
fremur telja það lið i daglegum lifs-
venjum en ekki fristundaiðju.
Munur á
lestrarvenjum
Þegar viðtal fór fram voru 59%
BHM-kvenna með bók i takinu, en
aðeins32% Sóknarkvenna. Af þvi má
draga þá ályktun að þær fyrmefndu
séu mun iðnari viö bóklestur. Segir
Þórir það vera athyglisverða stað-
reynd að 45% kvennanna voru aö
lesa bók þegar viötölin áttu sér stað
og benti það til þess að bóklestur sé
ennþá snar þáttur i fristundaiðju
islenzkra kvenna á þessum aldri
Einkum sé þetta athyglisvert þar
sem nær allar konurnar stundi störf
utan heimiiis og séu með börn á þeim
aldri að þau hljóti aö taka til sin tals-
verðan tima. Skáldsagan reyndist
langvinsælasta bókmenntategundin
hjá báðum hópum, en um 70% bók-
anna sem konurnar höfðu lesið voru
skáldsögur. Fram kom einnig, að
talsvert fleiri Sóknarkonur höfðu
áhuga á ævisögum og dulrænu efni
en BHM-konur. Ahugi á trúmálum,
ferðasögum og þjóðsögum var
svipaður. BHM-konur lásu miklu
meira af fræðibókum oe um helm-
ingur þeirra sagðist lesa nútimaljóð,
sagnfræði og stjórnmálafræði oft eða
talsvert oft. Sóknarkonur höfðu hins
vegar litinn sem engan áhuga á slik-
um bókum.
Mismunandi öflun
lesefnis
Mikill munur var á þvi hvernig
konurnar öfiuðu sér bókanna sem
þær lásu siðast. Sóknarkonumar áttu
aðeins 3 af 23 bókum, er þær lásu
siðast, en BHM-konur hins vegar 25
af 32 bókum. Bókasöfn áttu 18 af
bókum þeim sem Sóknarkonur lásu,
en aðeins 5 af bókum hinna. Þórir
segir orðrétt: „Margar Sóknarkonur
sögðust lesa mikið og mest bækur af
söfnum. Þærfæru reglulega á safnið
og sögðust þekkja konur sem færu
reglulega þangað og fengju fullar
töskur af bókum. Allmargar þeirra
kvörtuðu undan þvi að erfitt væri
fyrir þær að nálgast það lesefni, sem
þærhefðu áhuga á. Voruþað einkum
konur i úthverfum, er notuðu bóka-
bilana. Sögðu þær úrval bóka af
mjög skornúm skammti, einkum
væri erfitt að ná i nýútkomnar
bækur. Hefði það komið fyrir að þær
biðu meira en ár eftir sumum
bókum. Kom það einnig fram i
spurningunni um þaðhvort þær læsu
bókmenntagagnrýni dagblaðanna að
hún gegndi oft á tiðum litlu hlutverki
fyrir þær, þar sem þær hefðu gleymt
henni þegar þær næðu i viðkomandi
bækur á safninu. Flestar Sóknarkon-
urnar sögðust gera mjög litið af þvi
að kaupa skáldsögur, þær væru of
dýrar, þær vildu heldur kaupa bækur
sem allt heimilisfólkið hefði not af,
skáldsögur vildu þær fá á bóka-
söfnum. Voru i þessu sambandi oft
nefndar til að kaupa aðgengilegar
fræðibækur, svo sem alfræðibækur
Almenna bókafélagsins”.
BHM-konurnar lesa hins vegar
meira af bókum sem þær kaupa
sjálfar eða fá lánaðar hjá kunn-
ingjum.Einnig kemur fram mikill
munur á aðstöðu þessara hópa
kvenna sem felst i málakunnáttu
BHM-kvennanna. Þær lesa bækur á
erlendum málum og kaupa mest
slikar bækur. Þórir birtir svar
einnar BHM-konu við þeirri spurn-
ingu, hvað henni finndist vanta i
islenzka bókaútgáfu: „Ég get ekki
um það dæmt, ég er henni ekkert
háð, ef ég sé bók og hef áhuga á henni
get ég yfirleitt lesið hana, málið
skiptir sjaldnast máli. Læsi ég hins
vegar einungis islenzku gæti ég
imyndað mér, að mér þætti ástandiö
ömurlegt”.
r
Gafst upp
við Laxness
Þórir segir að i athugun sinni hafi
komið i ljós mikill munur á notkun
hinna tveggja hópa kvenna á bók-
unum sem þær lesa. Kveðst hann
hafa orðið enn betur var við þetta i
viðtölum við konurnar sjálfar en
raunverulega komi fram i úr-
vinnslunni. BHM-konurnar virðast
mun likari i bókmennta-atferli sinu,
þær eru samstæðari heild með lik
viðhorf. Bókin hefur allt annað gildi
fyrir þær en Sóknarkonur. Hjá
Sóknarkonum var algengt að þær
vissu ekki hvað bókin hét sem þær
voru að lesa, né eftir hvern hún var,
það virtist ekki skipta þær máli. Ein
Sóknarkonan sagði við Þóri: „Ég les
alveg ókjör af bókum og fer reglu-
lega á safnið og fæ þar bækur, en
þetta eru allt ástarþvælur, sem ég
les, allt eins. Ég les oft eina bók á
nóttu ef hún er spennandi, einnig sé
égoftþegarég er byrjuð á bók, að ég
heflesiðhana áður. Þetta rennur allt
saman, allt eins.” Siðan sagöi hún:
„Ég ætlaði einu sinni að fara að
reyna að lesa skárri bækur og
byrjaði á bók eftir Laxness, en þegar ■
ég var búin að lesa 5 blaðsíður vissi
ég ekki hvað hafði staðið á þeirri
fyrstu svo ég hætti”.
Þórir tekur þó fram að þetta
viðhorf sé ekki algilt meðal Sóknar-
kvenna margar þeirra hafi veriö
mjög gagnrýnar á bækur sem þær
höfðu lesiö.
„Rauðamyrkur” Hannesar Pét-
urssonar var vinsæi bók meðal
BHM-kvenna en aðeins 2 Sóknar-
konur merktu við hana.
„Ég ætlaði einu sinni að fara að
reyna að lesa skárri bækur og
byrjaði á bók eftir Laxness, en
þegar ég var búin að lesa 5 blað-
siður vissi ég ekki hvað hafði
staðið á þeirri fyrstu svo ég
hætti”, sagði ein Sóknarkonan.
Flestar Sóknarkonurnar höfðu
lesið „Ráðskonuna” eftir Snjó-
laugu Bragadóttur. Færri
BHM-konur virtust spenntar fyrir
þessari tegund bókmennta
IWjög margar BHM-konur höfðu
áhuga á „Truntusðl” Sigurðar
Guðjónssonar, en aöeins 5 Sókn-
arkonur.
Hvaða bækur
hefur þú lesið?
Þórir afhenti öllum konunum lista
yfir 55 innlendar og erlendar bækur
sem gefnar voru út á árinu 1973 og
bað þær að merkja við þær bækur
sem þær höfðu lesið eða höfðu áhuga
á að lesa. Val Sóknarkvennanna
reyndist mjög handahófskennt og
þær dreifðu sér nokkuð jafnt á allan
bókalistann. BHM-konurnar hópuð-
ust hins vegar um fáar bækur, sem
bendir til ákveðnari bókmennta-
smekks hjá þeim.
6 BHM-konur höfðu lesið eða höfðu
áhuga á að lesa „Króksa og Skerði”
eftir Cervantes en engin Sóknar-
kona, þær virtust ekki kannast við
Cervantes og ekki hafa áhuga á
honum. 10 BHM-konur merktu við
„Umrenninga" Hamsuns, en aðeins
3 úr Sókn. 10 BHM-konur merktu við
Guðberg Bergsson („Það sefur i
djúpinu”) en 3 úr Sókn. 11 BHM-
konur merktu við „Rauðamyrkur”
eftirHannes Pétursson.en 2úr Sókn.
Hinsvegar merktu 7 Sóknarkonur við
„Dularfulla stúlkan” eftir Henry
Rowland en engin BHM-kona. 7
Sóknarkonur merktu við „Gamall
maður og gangastúlka” eftir Jón Kr.
tsfeld, en 2 BHM-konur, og 4 Sóknar-
konur merktu við „Æðisgenginn
flótti” og ,,A valdi flóttans”, en engin
BHM-kona. Sú bók sem flestar BHM-
konur höfðu lesið eða höfðu áhuga á
að lesa var „Truntusól" Sigurðar
Guðjónssonar, en alls merktu 15 við
hana en 5 Sóknarkonur. Flestar
Sóknarkonur merktu við „Ráðskona
óskast i sveit” eftir Snjólaugu
Bragadóttur frá Skáldalæk, eða alls
15. Aðeins 5 BHM-konur merktu hins
vegar við þessa bók.
Um þetta segir Þórir: „Þessar
tvær bækur eru liklega dæmigerðar
fyrir þann mun, sem er á
bókmenntasmekk þessara tveggja
hópa. „Truntusól” er i senn lýsing á
sálrænum erfiðleikum höfundar og
gagnrýni á islenzka nútima
samfélagshætti. „Ráðskona óskast i
sveit” er hins vegar dæmigerð
afþreyingarskáldsaga, atburðar-
rásin ljós og spennandi eða eins og
ein Sóknarkonan sagði við mig:
„Spennandi saga, sem oft gæti
gerzt”.
Einnig kom i ljós, að konurnar fóru
mjög ólikar leiðir i gagnrýni/mati á
bókum sem þær höfðu lesið. BHM-
konurnar notuðu flestar álika frasa
og tiðkast i opinberri bókmennta-
umræðu, þær lýstu þvi hvort bækur
væru vondar eða góðar og þa hvers
vegna. Sóknarkonurnar voru hins
vegar gjarnari á að rifja upp sögu-
þráðinn sjálfan og gefa bókinni
viðtækari einkunn.
Ein BHM-kona sagði um „Sölku
Völku”: „Persónulýsingin i „Sölku
Völku” er mjög góð og minnisstæð,
einnig eru aðrar persónur vel
afmarkaðar og þær gleymast ekki.
Umhverfinu er vel lýst, þaö verður
heillandi og lifandi”. Sóknarkona
sagði um sömu bók: „Persónan
(Salka Valka) höfðar til min, hún er
athyglisverð, hún er tákn fyrir
þrautseigju þjóðarinnar, lif og fórn-
fýsi fólksins i landinu."
Tveir aðgreinanlegir
menningarhópar
Höfundur ritgerðarinnar, Þórir
Ólafsson, segir i niðurlagi hennar að
hlutverk könnunar þessarar hafi
verið að athuga hvort kenningar um
það, að félagslegir þættir ráði miklu
um lestrarvenjur, ætti við islenzkar
aðstæður. Siðan segir Þórir:
„Til þess að kanna þetta voru
ólikir lesendahópar valdir tveir
hópar kvenna með mjög olika og
mislanga skólagöngu að baki og
lestrarvenjur þeirra kannaðar litil-
lega. Þættir, sem varða bókaöflun,
tiðni bóklestrar, tegundir lesinna
bóka, notkun á bókmenntum til
umræðu, notagildi og upplifun efnis-
ins eru með mjög óliku sniði hjá
þessum tveimur hópum eins og fram
hefur komið. Með svo óliku sniði að
vart getur talizt að hóparnir eigi
nema litið sameiginlegt á þessu
sviði.
Hóparnir hafa mjög ólika aðstöðu
til þess að afla sér bóka og ólika
þjálfun i þvi að nota sér bókmenntir.
Sóknarkonurnar eru nær algerlega
hábar innlendri bókaútgáfu og bóka-
söfnum, þær hafa hlotið litla eða
enga tilsögn i lestri bókmennta á
stuttri skólagöngu. BHM-konurnar
geta nýtt sér mikið magn ódýrra
erlendra bóka, auk þess sem þær
vegna tilsagnar og umgengni við
bókmenntasinnað fólk geta nýtt sér
mun fjölbreytilegri bókmenntir en
Sóknarkonur.
Sú breyta, sem mestu veldur um
þennan mun á hópunum. er tvimæla-
laust sú ólika menntun, sem þeir
hafa að baki. Menntun er félagslegt
fyrirbæri sem setur mark sitt mjög
áberandi á lestrarvenjur einstak-
linganna i þessum hópum. Að þvi
leytihefur menntun kvennanna skipt
þeim i tvo aðgreinanlega
menningarhópa".
—ARH