Vísir - 20.03.1970, Qupperneq 8

8
VlSIR . Fðstudagur 20. marz 1970,
VISIR
Utgefandi: ReyKjaprent u.t.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjöltsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
SPéttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjðmarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Augiýsingar; Aðalstræti 8. Simar 15610, 11660 og 15099
Afgreiðsla: Aðaistræti 8. Simi 11660
Ritstjóm: Laugavegi 178. Simi 11660 (5 linur)
Askriftargjaid kr. 165.00 ð mánuði innanlands
r iausasöiu kr. 10.00 eintakið
Prentsmiöja VIsis — Edda h.f.
Aðrir góðir kostir
Oeilurnar, sem risið hafa milli Akureyringa og Þing-
eyinga um fyrirhugaða Gljúfurversvirkjun í Laxá,
hafa að mörgu leyti verið nytsamlegar. Þær hafa leitt
í ljós, að á slíkum málum eru jafnan margar hliðar,
sem taka þarf með í reikninginn, áður en ákvörðun
er tekin.
Mjög erfitt er að spá um, hve veigamiklar hinar
neikvæðu hliðar virkjunarinnar verða. Menn eru í
fyrsta lagi ekki sammála um, hve mikil spjöll á landi
og náttúru séu samfara henni. Og þar að auki er ekki
auðvelt að meta slík spjöll til fjár, ef reynt er að taka
tillit til þess, að ferðamannaþjónusta, sem byggist á
sérkennum náttúru landsins, kann að verða jafndrjúg
tekjulind og orkubúskapur íslendinga.
Af deilunum er hins vegar ljóst, að töluverð áhætta
verður tekin með nýrri virkjun í Laxá. Það væri út
af fyrir sig ekki ámælisvert, ef áætlaður hagnaður
væri þeim mun meiri. Stjórn Laxárvirkjunar bendir
á, að ekki séu til ódýrari virkjunarstaðir af svipaðri
stærð á Norðurlandi og að orka frá Lagarfossi á Hér-
aði mundi einnig verða dýrari.
Hins vegar verða að teljast haldlitlar þær kenn-
ingar, að raforka frá gufuaflsstöð í Námaskarði muni
verða dýrari en Laxárrafmagn. Það stangast að
minnsta kosti á við þær áætlanir, sem sérfræðingar
Orkustofnunar hafa gert um gufuaflsverðið. Hvers
vegna er þessi leið ekki athuguð betur?
Þá hefur lítið verið talað um þann möguleika að
leggja línu frá Búrfelli norður Sprengisand til Akur-
eyrar. Augljóst er þó, að slík lína kemur innan tíðar,
því að það þarf að samtengja sem mest orkuveitu-
Svæðin á íslandi. Hvers vegna er ekki athugað, hvað
það kosti að flýta slíkri lagningu?
Búrfellsvirkjun framleiðir umframrafmagn, sem
nýtist ekki og mætti selja á mjög lágu verði norður
til Akureyrar, meðan verið er að greiða niður kostn-
aðinn við lagnir.gu !';:unnar. Og svo mætti tengja
þessa framkvæmd við lagningu Sprengisandsvegar,
sem flestir telja, að verði mjög ódýr framkvæmd og
hagkvæm fyrir Norðlendinga.
Þegar annars vegar er litið á lágt raforkuverð frá
gufuaflsstöð í Námaskarði, frá Búrfellsvirkjun og síð-
ari orkuverum í Þjórsá og hins vegar, að kostnaðar-
áætlun Laxárvirkjunar ssétir harðri gagnrýni, er ekki
nema eðlilegt, að fólk efist um, að stjórn Laxárvirkj-
unar sé á réttri braut. Ef til vill er það stolt Akur-
eyringa að eiga sjálfir sína virkjun í Laxá. En hætt
er við að slík sjónarmið fái litla náð í augum ann-
arra landsmanna.
Hinni fyrirhuguðu Laxárvirkjun fylgir ýmiss kon-
ar áhætta, sem erfitt er að henda reiður á. Er ekki
skynsamlegra að fara hægar í sakimar og kanna til
hlítar, hvort hinar áhættuminni leiðir, gufustöð í
Námaskarði eða lína frá Þjórsá, eru ekki jafnódýrar
eða jafnvel ódýrari?'
Hluti af hinni nýju byggingu rannsóknarstofnuna r í sögu og heimspeki við háskólann í Björgvin.
Björgvh er ótrúlega lík hin-
um norilenzka hökiðstað
— Samanburður á næststærstu borg Noregs og Islands
þegar maður kemur út fyrir
landsteinana og fær tæki-
færi til að kynna sér lífshætti
og viðhorf annarra þjóða, hefur
maður stöðugt tilhneigingu til
að gera samanburö við það sem
maður sjálfur þekkir og er van-
astur heima á gamla fróni. Þessi
löngun vaknar ekki sízt, ef mað-
ur heimsækir þá sem eru okkur
náskyldastir, og varla gat ég
valið nokkra sem nær okkur
stæðu, en Björgvinjarbúa á
vesturströnd Noregs, en hingað
datt ég einn góðan veðurdaginn
niður úr loftinu, og hef nú dval-
izt hér um hríð.
Fyrsti samanburðurinn, sem
mér kemur í hug er sá, að mér
virðist ýmislegt býsna líkt með
Björgvin og hinum norðlenzka
höfuðstað Akureyri. Báðar eru
þær önnur stærsta þéttbýlis-
myndunin, hvor í sínu landi og
það fylgir því visst byggðarvið-
horf, einhver samkeppnislöngun
til að trekkja sig upp í og þykj-
ast helzt vera eins stór og stærri
bróðir. Þessu fylgir svo óvenju-
iegur lókalpatríótismi, sterkari
vilji til að halda sínu fram, eða
eins og Bergenserar orða það:
„Vi er noke for oss sjölv“, þeir
eru nokkurs konar stórveldj í
ríkinu út af fyrir sig.
En þar meö er samlíkingunni
ekki iokið. Ég hef ekki getað
komizt hjá því, þegar ég hef
verið að ganga upp tröppurnar
miklu upp að Jóhannesarkirkj-
unnj í Björgvin, að hafá í huga
hinar algerlega sambærilegu
tröppur upp að Matthíasarkirkj-
unni á Akureyri. Alveg með
sama hætti liggur leiðin uno frá
miðborg Biörgvinjar að kirkj-
unni sem yfirgnæfir. Og það er
nú ekki nóg með þaö því að nú
vill svo einkennilega til, að urmi
á bakkanum, Nygárdsbakken, til
hliðar við kirkjuna. er höfuð-
menntastofnun Björgvinjar-
búa. Sá er aðeins munurinn, að
hún er ekki aðeins menntaskóli,
heldur háskóli. En nemendurnir
eru eins á ferðinni upp og niður
brekkuna og tröppurnar til að
sitja á einhverjum gildaskála í
miöbænum.
Og ekki þætti mér ólíklegt, að
sú tíð kynnj upp að renna, að
Akureyri eignaðist líka sinn há-
skóla. Mér finnst jafnvel, að það
væri ekkj úr vegi að fara nú
þegar að athuga, hvort ekki
mætti fara að hugsa til hreyf-
ings, Menn ættu ekki að binda
sig of mikið við það lögmál, að
allar háskóladeildimar skuli
vera á einum stað. Hvl ekki að
láta svo sem eina eða tvær nið-
ur á Akureyri.
Qg mér hefur komið í hug
hókkrltói sinnum þegar ég hef
verið á ferli upp og niður brekk-
una í Björgvin, hvort ekki væri
einmitt nú tækifæri til þess. Nú
fellur það tvennt saman, að við
erum að hefja þátttöku í EFTA
og hugmyndir eru uppi um það
að fara að gera háskólanám hag-
nýtara og í betri tengslum við
atvinnulífið. Hvemig væri nú að
grundvalla norður á Akureyri
nýtt fakúltet, sem miðaðist viö
þarfir okkar til að efla útflutn-
ingsiðnað, — því að er nú ekki
Akureyri einmitt bær útflutn-
ingsiönaðarins, það mættj kalla
þetta stud. export, og mætti
fjalla þar um sölumennsku, svo
þar yrði útungað mörgum Jón-
um Gunnarssonum með undir-
deildum í húsgagnahönnun,
skipaarkitektúr, bjórgerlafræði,
skógerð og gæruskinnatízku. Ég
er viss um aö Akureyringar
myndu standa sig vel, mennt-
skælingarnir norðlenzku hafa
s6rh kunnugt er fengið sinn þjóð-
arforseta upp úr málvöndunar-
stefnu Sigurðar skólameistara.
Eftir tuttugu ár gæti einhver
akureyrskur frumkvöðull ís-
lenzkrar útflutningssóknar setzt
í sama embætti.
j^Jjér rétt datt í hug að hreyfa
þessari hugmynd, en svo
er að snúa sér aftur að Björg-
vin og þá kemur annar saman-
burður upp í hugann, það er að
bera saman háskólann þeirra og
þann sem við höfum heima. Það
er ein deildin við hann, sem ég
hef helzt haft spurnir af og
kallast hún sú „historísk-fíló-
sófiska'* og er mikil myndar- og
merkisstofnun, en við hana
starfa nú tveir Islendingar, þeir
Tryggvi Gíslason, sendikennari í
íslenzku. sem margir þekkja frá
því hann starfaði hjá fréttastofu
útvarpsins. og Magnús Stefáns-
son, sagnfræöingur, sem einkum
hefur lagt stund á rannsóknir á
tímanum þegar kabólska kirkian
var að ryðja sér til rúms bæði á
íslandi og í Noregi.
Hér hef ég haft tækifæri til aö
sjá útundan ; mér! fúllkomið
kennsluhúsnpéði með stórum fyr-
irlestrarsölum, þar sem fyrirles-
ari getur stjómað hinum marg-
brotnasta tækniútbúnað; með
því að styðia á takka. sjálfvirk-
um útbúnaði er dregur hlífar fyr
ir glugga, deyfir og slekkur l.ióS
og kvikmyndavélar eða skuega-
myndavélar sem hefja sýningar
þegar minnst vonum varir. Og
þar skortir eigj heldur tungu-
málalaboratorium, sem sagt er
að sé af fullkomnustu gerð. En
mesta haritetiö er bó, að auk
þessa kennsluhúsnæðis, sem út-
búið hefur veriö svo haganlega í
gamalli byggingu, hefur verið
reist fyrir þessa háskóladeild
mjög nýtízkuleg fjögurra hæða
bygging, sem kölluð er hiö
historísk-fílosófíska institút, eða
hin sögulega og heimspekilega
rannsóknarstofnun, og í henni er
það fólgið sem er fram yfir allt
sem þekkist I okkar háskóla
heima, hvað vel er búið að kenn-
urunum tii að vinna að kennslu
og rannsóknum. Hér hefur hvert
tungumál sína álmuhæð og hver
kennari sitt herbergi og því
fylgir starfslið til aðstoðar, með
fjöldanum öllum af fjölritunar-
tækjum og ljósritunartækjum,
svo óðara en orðinu er sleppt er
hér búið að fjölrita fyrirlestra og
Ijósrita bókarkafla og heimildir
sem nota þarf við kennsluna.
Hér eru líka fundarherbergi og
minni kennslustofur til nota við
rannsóknaæfingar með stúdent-
um sem komnir eru lengra á
veg. En þannig er skipun þessar-
ar einu deildar háttað, að við
/hana eru um 2 þúsund stúdentar,
kennarar yfir hundrað og starfs-
fólk til aðstoðar um 30 talsins.
Hér virðast Norðmena hafa