Vísir - 29.04.1970, Síða 8

8
V í S l R Miðvikudagur 29. apríl 1970.
VISIR
Otgefandi: KeyKjaprent
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjóitsson
RJtstjóri: Jónás Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjómarfulltrúi: Valdimar H. Jóbannesson •
Auglýslngar: AflalstræU 8. Simar 15610. 11660 og 15099
Afgreiflsla: Aflalstræti 8. Simi 11660
Rltstjóm: Laugavegi 178. Slmi 11660 (5 linur)
Askriftairgjald kr. 165.00 6 mánuði innanlands
I lausasölu kr. 10.00 eintakiö
Prentsmiðja Vísis — Edda hJ.
Mestí jöfnuðurinn
jVfenn eru greinilega ekki sammála um, hvort jöfn-
uður ríki í þjóðfélagi íslendinga. Síðustu daga hefur
bryddað á þeirri skoðun í ályktunum út af lánamál-
um námsmanna, að hér ríki þjóðfélag eignamanna,
sem kúgi verkalýðinn. Það er því fróðlegt að líta á
einstaka þætti málsins, t. d. með því að bera ísland
saman við önnur iönd, svo sem Svíþjóð.
Því hefur ekki verið mótmælt, að jöfnuður í laun-
um og lífskjörum er meiri hér á landi en á nokkrum
öðrum stað í heiminum, ef til vill að Kína og ísrael
undanskildum. Kjarajöfnuðurinn er áreiðanlega mun
meiri hér en í Svíþjóð. Flestir eru meira að segja þeirr-
ar skoðunar, að þessi jöfnuður hafi gengið út í öfg-
ar hér og sé tímabært að draga eitthvað úr honum,
svo að einhver hvatning sé veitt til menntunar og
dugnaðar.
Hitt er svo rétt, að félagslegt öryggi er meira í
Svíþjóð, vegna þess að tryggingakerfi þeirra hefur
meira fé til umráða á hvern íbúa. Þar er námsmönn-
um líka veitt betri fyrirgreiðsla. Þetta stafar af því,
að Svíþjóð er næstríkasta land í heimi. Svíar hafa
betri aðstöðu en við til að leggja fé í félagslegt öryggi.
En það táknar ekki, að jöfnuður sé þar meiri en hér,
aðeins að auðmagnið er meira þar.
Ekki eru til tölur um dreifingu eigna, svo sam-
bærilegar séu við önnur löhd. En í fljótu bragði virð-
ist augljóst, að eignum sé jafnar skipt hér á landi en
í öðrum löndum Vestur-Evrópu, þar á meðal Svíþjóð.
Hér á landi er lítið sem ekkert um stóreignir og þeir
yfirleitt auralausastir, sem kallaðir eru ríkir. Þá er
það sérkenni íslendinga, að þeir eiga yfirleitt sjálfir
húsnæði sitt, en í Svíþjóð er meira um leiguhúsnæði.
Þar sem töluverður hluti eigna hér á landi liggur í
íbúðum, er Ijóst, að auðmagnið er hér á landi jafnar
dreift en í öðrum nálægum löndum. Þessi eignajöfn-
uður er vottur um almenna sjálfsbjargarviðleitni og
er okkur til sóma.
Ríkisrekstur er nokkru meiri hér en í Svíþjóð og
þar af leiðanói íneii'i en í flestum þróuðum löndum.
Ríkið rekur hér fleiri tegundir fyrirtækja en sænska
ríkið gerir og hefur auk þess á margan hátt meiri al-
menn afskipti af atvinnulífinu en tíðkast í Svíþjóð.
Því fer fjarri, að íslendingar séu yfirleitt ánægðir
með þennan mikla rikisrekstur.
Jafnaðarstefnan gengur hér meira að segja svo
langt, að skólakerfið gerir ráð fyrir jöfnuðL Allir eiga
að læra hið sama í hverjum aldursflokki, þótt sumir
geti aðeins lært helminginn af því, en aðrir helmingi
meira en krafizt er. Hæfileikabörnum er haldið niðri
og kemur það síðar niður á hagþróuninni.
Þegar þættir málsins eru skoðaðir þannig, er aug-
ljóst, að hér ríkir því miður mun jneiri jafnaðarstefna
en í Svíþjóð. Ef hún hefði verið minni á undanförn-
um áratugum, hefði hagþróunin orðið örari og þá
væri þjóðin nú nógu rík til að hafa fullkomnara trygg-
ingakerfi og námslaunakerfi en Svíar hafa.
Margar leiðir eru reyndar til að Ieysa hin gífurlegu samgönguvandamál stórborganna. — í
San Francisco eru ráðagerðir um jarðgöng 40 m undir flóanum. Yrðu þau 6,4 km á lengd.
73% fólks á einum af
hundraði landsins
Nixon reynir oð beina fólksþrýstingnum frá stórborgunum
□ Árið 2000 munu 85 af
hverjum 100 Banda-
ríkjamönnum búa í borg
um, ef þróunin verður
með líkum hætti og ver-
ið hefur. íbúarnir ættu
þá að verða 300 millj-
ónir. Þessi samþjöppun
getur varla talizt æski-
leg. í borgunum gætir
nú vaxandi glæpa og
spillingar, og mengunin
herjar á þær. Óteljandi
eru vandamálin, svo
sem um samgöngur, fé-
lagslíf og menningar-
mál. Einmitt í þessum
aragrúa hverfur einstakl
ingurinn, verður annað-
hvort einn á báti og ein-
mana eða hluti af hóp-
sál, sem fylgir hópnum
sínum leiðitamur.
■ 100 milljónir
bætast við
í upphafi sögu Bandarfkjanna
skapaðist hefð í byggingu þaul-
skipulagðra samlfélaga, sveita,
þorpa og bæja. Síöustu ö!d hef-
pr þessi hefð fallið í gleymsku,
og flestar borgir Bandaríkjanna
hafa vaxið skipulagslaust, þeg-
ar fólk streymdi til þeirra.
Næstu 30 árin munu væntan-
lega bætast viö mannfjöldann
100 milljónir manna. Nixon
Bandaríkjaforseti segir: „Það
mun öllu öðru fremur ráða þvi,
hvernig lífi í Bandarikjunum
veröur háttað í framtíðinni,
hvar böm framtíðarinnar alast
upp og hvernig."
■ „Jafnvægi í
byggð landsins“
Vandamái stórborganna verða
ekki leyst, nema unnt reynist
að bægja fólksþrýstingnum frá
borgunum. Bandarfsk stjórnvöld
hyggjast nú grípa f taumana og
beina þessari þróun f nýjan far-
veg. Nixon hefur boðað þá
stefnu, sem íslendingar þekkja
undir nafninu „jafnvægi í byggð
landsins." Ríkisvaldið hyggst
iiiiimnii
Umsjón: Haukur Helgason
veita aðstoð við myndun nýrra
borga og endurreisn eldri borga.
Stjómin leggur til, að sumir smá
bæir nútfmans verði „stækkað-
ir“ skipulega. Verði á þann veg
unnt að varöveita ýmsa kosti
borgarlífsins án þess að þola ó-
kosti þess. Þetta kemur til af
þeirri staðreynd, að varla verð-
ur nauðsynlegt eða æskilegt
efnahagslega að hafa mikinn
fjölda fólks f eiginlegum sveit-
um. Landbúnaðurinn verður æ
vélvæddari. Færri hendur skila
stöðugt meiri afköstum. Jafn-
framt eru menn sammála, að 6-
æskilegt sé, að stóru borgimar
verði enn stærri en nú er.
■ Reistar 100 borgir
með 100 þúsund íbúa
Opinber riefnd, er fjallaði um
þetta má!, hefur lagt til, að reist
ar verði 100 nýjar borgir meö
100 þúsund íbúum að meðal-
tali og 10 borgir í sérstaklega
völdum þéttbýliskjörnum. Margt
verður að koma til, eigi þessi
stefna aö heppnast.
Eigi aö fást stuðningur at-
vinnurekenda við slíka dreifingu
byggöar, telur stjömin nauðsyn-
legt, að þeim verði gert kleift
að hafa hæfilegan ágóða af
rekstri fvrirtækja á nýjum stöð
um Er þar stungið upp á eftir-
gjöfum um skatta og afskriftir
og styrkjum til þjálfunar vinnu-
afls.
Mikilvægt er, að samgöngu-
mál verði enn bætt, svo sem
veganetið. Bættar samgöngur
hafa nú þegar stuðlað að dreif-
ingu iðnfyrirtækja.
■ Ríkið dreifi
stofnunum
Auk þess getur ríkisstjómin
dreift sfnum eigin stofnunum
um landið til þess að efla vöxt
þeirra sveitarfélaga, sem æski-
legt er talið að vaxi. Er lagt til,
að stjómin stefni á skipulagö-
an hátt að slíkri dreifingu. Nokk
ur merki þess sjást nú þegar.
Þá er mikilvægt, aö ríkisvaldiö
beiti sér beinlínis fyrir bygg-
ingu bæja í þessu skyni. Það hef
ur nú þegar verið gert í Jona
than í Minnesótafylki. «
Fréttamenn segja, að tillögur
Nixons kunni að marka þátta-
skil í glímunni við vandamál
borgarlífsins. Þessar tillögur
eru nátengdar hugmyndum
stjómarinnar til lausnar vanda-
máls mengunarinnar, en nú hef-
ur Bandaríkjastjóm f fyrsta sinn
gert ráöstafanir, er miklu skipta
í þeim efnum.
■ Áætlanir til áratuga
Lagt er að atvinnurekendum
aö beina rannsóknum og tækni-
þróun 1 slíkan farveg, aö byggða
jafnvægið aukist. Reynt skuli aö
forðast mengun, en af því leið-
ir, að iönfyrirtæki eru að öðru
jöfnu æskilegri í hinum dreiföu
byggöum. Fyrirtækin skuli
leggja aukna áherzlu á áætlan-
ir til langs tíma. Á geimöldinni,
segja menn, nægir ekki aö gera
áætlun til nokkurra ára í senn.
Miöa' verður framkvæmdir viö
langt árabil.
Þannig er byggöajafnvægis-
stefnan eitt megininntak f al-
mennri stjómarstefnu Nixons
Bandaríkjaforseta.
í hinum víðlendu Bandaríkj-
um búa nú 73 af hundraði lands
manna á um það bil einum af
hundraði landsins. Þetta eru 150
milljónir af rúmum 200 milljón-
um. Þessi skipan getur naumast
talizt rökrétt.