Vísir - 28.04.1971, Blaðsíða 8

?
V í SIR . Miðvikudagur 28. apríl 1971,
VISIR
Otgefandi: Keytcjaprenr bt.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. RyjðKssaB
Ritstjórl: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóbannesaon
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Augiýsingar: Bröttugötu 3b. Sitnar 15610 11660
Afgreiösla • Bröttugötu 3b Slmi 11660
Ritstjðrn: Laugavegi 178. Slml 11660 f5 liuur)
Askriftargjald kr. 195.00 ð mðnuði innanlands
t lausasölu kr. 12.00 eintaldð
Prentsmirtia Vlsis — Edda hf.
Innihaldið skipfir mestu
Tekjur fræðslukerfisins hafa undanfarinn áratug
aukizt margfalt meira en tekjur þjóðarinnar hafa
aukizt á sama tíma. Ef tekið er tillrt til verðbólg-
unnar, hafa tekjur fræðslukerfisins aukizt um 150%
eða meira í raunverulegum verðmætum frá árinu
1958 til ársins 1971. Þessi mikla tekjuaukning kem-
ur fram í gífurlegum skólabyggingum og margvísleg-
um endurbótum í skólamálum.
Samt er skólakerfi okkar engan veginn gott. Fyrir
dyrum standa veigamiklar breytingar á því, svo sem
bætt kennaramenntun, lenging skólaskyldunnar, auk-
inn sveigjanleiki í námsbrautum, bætt aðstaða dreif-
býlisins og margt fleira, sem skólamenn hafa á und-
anförnum árum bent á, að gera þurfi. Þessar umbæt-
ur koma fram í þremur frumvörpum, sem ríkisstjórn-
in lagði fram á alþingi í vetur.
í framkvæmdinni mun þessi endurskoðun kosta
verulega mikið fé. Kostnaður við skólakerfið á enn
eftir að aukast verulega á næstu árum, til viðbótar
við þá aukningu, sem þegar er orðin. Og það mun
ekki duga neinum að sjá eftir þessum peningum, svo
nauðsynlegar eru hinar væntanlegu umbætur. Enda
munu flestir íslendingar vera því sammála, að skóla-
kerfið sé homsteinn atvinnulífs og menningarlífs
þjóðarinnar.
Nú þegar skólamálin eru að verða svona mikilvæg-
ur þáttur í fjármálum þjóðarinnar, er eðlilegt, að
menn spyrji, hvert sé og hvert eigi að vera inni-
hald skólakerfisins, burtséð frá hinum ytra aðbún-
aði þess. Til hvers ætlumst við af skólakerfinu?
Hvernig stuðlar það að því markmiði að búa nemend-
ur á sem virkastan hátt undir líf og starf í þjóðfélagi,
sem er stöðugum breytingum háð?
Flestir em sammála um, að nú taki skólakerfið
mj'ög lítið tillit til atvinnulífsins, þótt vísindi, tækni
og stjómunarkunnátta séu einmitt þau atriði, sem
atvinnulífið þarf nú mest á að halda. Flestir eru líka
sammála um, að skólakerfið standi sig ekki nógu
vel í að ná því bezta úr hverjum einstaklingi. Margir
óttast, að kerfið stuðli að meðalmennsku, steypi of
marga í sama mót, framleiði ósjálfstæðar og óábyrg-
ar hópsálir.
Skólakerfið á að stuðla að því, að nemendumir
verði sjálfstæðar og hugsandi persónur, framtaks-
samir og ábyrgir borgarar, þroskaðir einstaklingar.
Skólakerfið á að stuðla að því, að nemendumir læri
að tjá sig á sjálfstæðan, gagnrýninn, ábyrgan og
þroskaðan hátt. Skólakerfið á að gera börnin og
unglingana að betri einstaklingum en foreldrarnir
eru.
Velgengni þjóðarinnar er um þessar mundir að
gera henni kleift að byggja upp sómasamlegan að-
búnað skólakerfisins. En jafnframt mun færast auk-
inn þungi í kröfur um bætt innihald kerfisins, einkum
þó að það nái hinu bezta úr hverjum einstaklingi.
Landhelgisstefna Efnahags-
bandalagsins stór biti í hálsi
Bretar hafa eignazt „land-
helgismál", sem horfir ööruvísi
við þeim en stríð þeirra við
íslendinga gerði. Jafnframt
hafa hinir mörgu andstæðing-
ar aðildar Bretlands að Efna-
hagsbandalaginu fengið nýtt
vopn. Þeir segja, að gangi Bret-
land í bandalagið mimi allur
fiskur þrjóta f hafinu næst landL
Fiskimenn muni verða atvinnu
lausir.
Norðmenn ráða meira
en ERE allt
Óttinn stafar af stefnu Efna-
hagsbandalagslandanna, sem
þau komu sér saman um í októ
ber síðastliönum án j>ess að
spyrja ráöa þá, sem hafa sótt
um inngöngu. Þó eru þau ríki,
sem sækja um aðild, miklu
meiri fiskveiðiríki en þau sex,
sem fyrir eru í bandalaginu.
Umsækjendumir fjórir eru Bret
ar, Norðmenn, Danir og írar, og
er afli Norðmanna einna meiri
en núverandi efnahagsbanda-
lagsríkja til samans.
Efnahagsbandalagsríkin tóku
ákvöröun þessa án mikils f jaðra
foks. Hennar var Lítið getið í
fyrstu, en síðustu vikur hefur
hvert brezka blaðið af öðru
gert þetta að stórmáli og hinu
stærsta í sambandi við umsókn
Bretlands um aðiM.
Ákvöröun EBE-ríkjainna í
október gekk út á það, að
fiskveiðitakmörk skyldu afnurn
in þeirra í milli, þannig að
hvert þeirra gæti stundað veið
ar innan fiskveiðitakmarka
hinna ríkjanna. Skip ríkjanna
skyldu hafa ftjáls afnot af höfn-
um þeirra ailra. Þetta virtist í
anda hugsjónarinnar. Fiskimiö
em næsta léleg við strendur
ríkjanna í EBE, og skiptir ef
til vill minnstu, hvort þau geta
þar öli veitt að vild eða ekki.
Hins vegar em miðin miklu auö
ugri við strandur Bretlands,
Noregs, Danmerkur og írlands.
Bragð EBE-manna
Umsækjendurnir fjórir hefðu
aldrei samþykkt þessa stefnu,
ef þeir hefðu verið orðnir aðilar
í EBE. Þetta vissu EBE-menn,
og ef tii vili hafa þeir þess
vegna flýtt sér að gera þessa
breytingu. Bretar, sem sækja
fastast að komast í EBE af þjóð
unum fjórum, neituðu strax að
ganga að þessum skilmálum.
Sumir hafa litið á málið sem
enn einn vitnisburð óbiígirni
sumra EBE-manna í viðskiptum
við Breta, Andstæöingar aöildar
innar hafa tvímælalaust styrkzt
við þetta.
Fiskveiðilögsaga Bretlands
nær til tólf mflna norður af
,,ströndiijpj,,sííjan. L964..Tímarit-
ið Economist, sem hefur stutt
aðild að EBE, telur þetta mál
ekki jafnmikilvægt og and-
stæðingar aðildar hafa látiö S
veðri vaka. Tímaritið segir, að
síðan 1964 hafi bátar, sem
stunda veiðar innan markanna,
ekki aukiö svo neinu nemi afla
sinn. Þess vegna hafi stækkun
lögsögunnar úr þremur mílum
í tólf ekki fært fiskimönnum
gull. Miöin séu svo rýr, að ó-
líklegt sé, að menn frá megin-
landinu færu að sækja á þau að
neinu ráði á litlum bátum sín-
um yfir Norðursjó.
Frakkar fengu að halda
þremur mílum
Ritið segir, að brezkir fiski-
menn muni sem fyrr hafa
vemd innan þriggja mílna, því
að Frakkar, sem eru í EBE,
hafi fengið undanþágu innan
þriggja mílna. Það muni Bretar
einnig fá. Economist segir
einnig, að brezkir fiskimenn
gætu komizt í veiði við strend-
ur Grænlands, Færeyja og Nor-
egs, ef þessi stefna yrði ofan
á í bandalaginu eftir að rfkin
fjögur hefðu bætzt í það. Frjáls
aðgangur að höfnum mundi enn
fremur gera brezkum skipum
kleift aö seija að vild sinni til
meginlandsins, þar sem fisk-
verð sé hærra.
íslendingar munu ekki taka
gild rök Economist um sum
þessara atriði, ef þeir ættu í
hlut. Aöaltilgangur tímaritsins
viröist hins vegar vera að draga
úr ótta manna við vandræðin
vegna stefnu EBE í sjávarútvegs
málum.
Skelfiskveiði
stofnað í hættu
Tímaritið viðurkennir þó, að
skelf iskveiði Breta kunni að biöa
tjón. Bretar hafi betri mið fyrir
humar og rækju en meginlands-
ríkin. Bretar veiði mikið af skel-
fis-ki utan þriggja mflna en inn-
an tólf mflna frá landi. Econom
ist metur hugsanlegt tjön af að-
ild á um 300 mil jónir láóna varð
andi þessa veiði.
Hlutur sjávarútvegs er ekki
mikili hjá meginlandsríkjunum
að tiltölu við aðrar greinar. —
Jafnvel á Bretlandi er hhxtur
hans af þjóðarframleiðslunni að-
eins um 0,2 prósent og fer
minnkandi. Við vitum þó, að
Bretar hafa lagt ofurkapp á að
vernda sjávarútveg sinn. Ful'l-
trúar sjávarútvegsins hafa um-
talsverð áhrif í brezkum stjóm-
málum.
Stór biti að kyngja
Þótt Bretar kynnu um slðir að
sætta sig við stefnu EBE-manna
ef þeir ættu kost á einhverjum
tilslökunum á öðrum vettvangi,
er líklegt, aö Norðmönnum þyki
bitinn stærri að kvngja. Miðað
við núverandi fiskneyzlu í þess
um ríkjum muni það gera Efna
hagsbandalagið að útflytjanda
fisks, ef Noregur gengi f það.
Núverandi EBE-rfki flytja inn
fisk í verulegum mæli. Norð-
menn vernda sína tólf mílna
fiskveiðilögsögu. Sama máli
gegnir auövitað um Færeyjar og
Grænland. Færeyingar segjast
ekki mundu sætta sig við stefnu
EBE, þótt Danir vildu að henni
ganga.
Af umsækjendunum fjórum
eru írar einir sáttir að kalla
við landhelgisstefnu efnahags-
bandalagsins.
EBE-málið er mjög umdeilt i
Noregi og reyndar einnig í Bret
landi og Danmörku. Borten for
sætisráðherra Noregs féll, af því
að hann hafði farið óvarlega með
upplýsingar um umsókn Norð-
manna.
Skoðanakannanir á Bretlandi
hafa ekki sýnt vinsældir hug-
myndarinnar um aðild að efna-
hagsbandaiaginu. Stjórnmála-
menn virðast telja aö skoöana-
kannanir skipti iitlu vegna fá-
fræði almennings um mál<ð og
megi breyta skoðunum fólks,
þegar til komi. Nú bætist hins
vegar deilan um þetta „land-
helgismál“ ofan á.