Vísir - 15.05.1971, Qupperneq 9

I
\
XTT 31R. Laugardagur TS. mal W71.
Og kannski verður
gróðnrsett á ísnum
— talað við fvo hafisfræðinga — Volkov frá
Sovétrikiunum og Dunbar frá Kanada
Nokkrir tugir innlendra og er-
lendra vísindamanna hafa þing
að um hafís síðustu dagana. Þeir
höfðu frá mörgu að segja í erind
um sínum og eflaust frá persónu
legri reynslu sinni við vinnu á is
jökum á hafi úti, ferðum undir
norðurpól og yfir suðurskautið,
frá rannsóknastofum, sem
geyma snjó og ís, frá tækjum sín
nm sem verið er að bæta til þess
að geta sagt fyrir um ísinn, en
ísrannsóknir hafa alltaf verið
erfiðar, um nýja tækni í flugi
yfir norðurpólinn, meðan niða-
dimmt myrkrið grúfir þar yfir.
Á ráðstefnunni var aðstöðunni
lýst eins og hún er og hverju
megi búast við í framtíðinni,
og menn af öllum mögulegum
þjóðum báru saman bækur sín-
ar.
"l^ísir bafði tal af tveim vls-
indamannanna, annar er
Nioolai Volkov, sem er for-
stöðumaöur ísspárdeildar ís-
rannsóknarstöðvarinnar I Len-
ingrad, sem er hin stærsta af
sínu tagi i Sovétríkjunum. Það
vakti athygli á ráðstefnunni, að
í erindi sínu sagði Volkov frá
því að fsspár eru gerðar fyrir
íshafið 8—10 mánuði fram í
tímann, en nákvæmni þeirra er
ekki mikil segir jafnfrámt i er-
indi hans þar sem þess er get-
ið að langttmaveðurspár geti að-
stoðað mikið við úrlausn á ná-
kvæmari ísspám.
ís er mikið vandamál f Sovét
rfkjunum og Volkov vinnur aö
þvi að leysa vandamál ísspáa,
en aðferðirnar við þær hafa ver
ið unnar upp á síðustu 25—30
árum. „Þetta er flókið vanda-
mál“, segir hann „og snertir
veðurfræði og haffræði“. Meö
aðstoö túlks segir hann, að mis
munandi aðferðir séu notaðar
við ískönnun og isspá í Sovét
ríkjunum flugvélar gervihnett-
ir og skip. „Á tímabilinu fe-
brúar til maí er farið ísflug í
hverjum mánuði og teknar mynd
ir af íshafinu milli Noregs og
strandarinnar, ísinn er aldurs-
greindur. Mánuðina júnf til
október eru famar ferðir ttunda
hvem dag. Hina mánuði árs-
ins er myrkur yfir svæðinu, en
á síðasta ári fór flugvél með
radar yfir svæðið þannig að nú
er hægt að ná, loftmyndum af
því allt árið um kring, einnig
dimmu mánuðina nóvember til
janúar. Fyrir utan fsflugið eru
veðurfræðistöðvar meðfram öll-
um ströndum, meðfram Ishafinu
og á eyjum. Við höfum einnig
fljótandi rannsóknarstöðvar á
ísnum og ég var sjálfur á ís-
stöð árin 1955—56.“
'Y7'olkov sagöist hafa haft gam
’ an af reynslu sinni á ísn-
um enda sé það sitt sérfag að
fást við ’isinn. Hann segist hafa
sagt rrá dvöl sinní þar, þegar
hann heimsótti ísland árið 1967
en þá hélt hann m. a. fyririest
ur um efnið í Háskólanum.
Hann bætir því við, að á ísn-
um séu einnig sjálfvirkar stöðv-
ar, sem sé stjórnað frá strönd-
inni og útvarpi þær veðurfregn-
um einu sinni á sólarhring tri
strandarinnar. Þessar ísstöðvar
hafi mikla þýðingu fyrir veður
fræðina.
Hann er spurður um kulda-
skeiðiö. „Bezta tímabilið á ís-
hafinu var áratugina 1920—40,
það kólnaði árin 1943—45 og
ísmagnið vex. Kuldinn færist
frá íslandi og Grænlandi austur
á bóginn og þetta hefur þau
áhrif að skipaferðir verða erfið
ari á íshafinu og skipatímabil-
ið er nú styttra.“ Volkov segir,
en það geti brugðizt til beggja
vona um kulda næstu árin og
býst hann við erfiðum ámm
næstu ár. ísinn bráðnaði V ág-
ústlok við Ishafið á heitara
tímabilinu en nú fer ísinn ekki
frá ströndum.
Hann segir miklar framfarir
hafa orðið á veðurspám og er
veðri spáð allt að tíu ár fram
í tímann, sem byggist á hring
snúningi loftlags, en sérfræðing
amir eru ekki alltaf ánægðir
með þessar langtímaspár sín-
ar. En af venjulegum spám eru
um það bil 80% réttar í hverj
um mánuði.
— Er von á nýrri teöld?
„Nei, nei. breytingarnar eru
svo litlar, en ef það verður er
ég viss um, að mannkynið mun
verða tilbúið og hafa fundið
tæknilega lausn til að ráða við
ísinn." Volkov segir að þegar
séu ýmsar hugmyndir á lofti
hvernig megi ráða við fsinn í
íshafinu. Ein hugmyndin sé að
byggja kjamorkustöð í Berings-
hafi og láta kalda vatniö úr
íshafinu streyma inn í Kyrrahaf
og veita Golfstraumnum inn í
íshafið. „En þetta eru aðeins
hugmyndir." Eins segir hann
frá annarri hugmynd um að
planta trjám á ísinn, sem verði
við það dekkri og taki við meira
sólarljósi en við það myndi fs-
inn bráðna. En þetta er einnig
aðeins hugmynd.
„Og við munum fyrst og

Þjóðfélagsfræði ein
sælasta fræðigrein
'"■ 'O i-irf imraev. i -laðiðtn claÍRR // -OB^.
I
vrn-
USA
— segir bandariskur þjóðfélagsfræðingur,
sem meðal annars fjallar um bandarisku
forsetakosningarnar væntanlegu
— Efnahagsmálin munu
skipta mestu máli f forsetakosn
ingunum f Bandarikjunum á
næsta ári, sagði bandarfski þjóð
félagsfræðingurinn, Peter
Grothe, prófessor við háskól-
ann í Stanford, er Visir átti
við hann stutt spjall. Próf.
Grothe dvelst hér í nokkra daga
og hefur haldiö fyrirlestra um
þjóðfélagsfræðileg efni. Hann
hefur verið ráðunautur Huberts
Humphrey um erlend málefni
síðan 1960. Hann mun meðal
annars fjalla um væntanlegar
kosningar í Bandaríkjunum í
fyrirlestrum sínum hér.
— Að sjálfsögðu er alltof
snemmt að gera þvf skóna,
hver verður næsti forseti Banda
ríkjanna. L'ikurnar fyrir því að
Wallace verði kandidat í næstu
kosningum eru 30—40%. Það
eru líklega 99% líkur á því að
Nixon verði aftur frambjóðandi
rebúblikana, en hins vegar eru
sterkar líkur á að Spiro Agnew
verði ekki í framboði sem vara
forseti. Það mun ekki talið
heppilegt fyrir flokkinn að
bjóða hanp fram aftur. Kenne-
dy kemur varla til greina sem
kandidat f næstu forsetakosn-.
ingum, gæti kannski orðið þar
næstu, en Muskie mun vera
talinn Kklegasti frambjóðandi
demókrata. Humphrey er þó ef
til vill ekki úr leik enniþá. Skoð
anakannanir sýna að vegur hans
hefur vaxið heldur. Þeir eru
mjög nánir skoðanabræður og
vinir, hvort sem þeir eiga svo
eftir að keppa um framboðið.
Hingað til hafa þeir stutt hvom
annan.
— Mun Víetnamstyrjöldin

. .þetta er að verða auðveld-
ara... seglr Dunbar um kon
ur í hafísleiðöngrum
fremst athuga hvaða breyting-
ar sl’ikt myndi hafa f för með
sér. hvað muni gerast, ef þetta
verður gert við fsinn og hvaða
áhrif það mun hafa á önnur
lönd.“
Rússar hófu samvinnu við
aðrar þjóðir í fsrannsóknum ár-
ið 1957. „Svona ráðstefna er
skref í áttina til samvinnu þjóö-
anna til að vinna að rannsókn-
um á íshafinu. Þegar hefur ver
ið gerður alþjóðlegur samningur
lun veðurfræðilega og haffræði
rnm bfíf.t’
ekki hafa sitt að segja í kosn-
ingabaráttunni?
— Ekki svo mjög. Nixon hef
ur gert það sem hann hefur
getað með því að fækka í her
liði Bandaríkjanna um helming.
Demókratar hefðu naumastgert
betur.
— Þér hafið auðvitað ekki kynnt
yður alþingiskosningamar, sem
fram eiga að fara hér f næsta
mánuði?
— Nei, ég hef heyrt um þær,
einungis. Og ég hef veitt þvV
athygli að fiskveiðilandhelgin
er ofarlega á dagskrá f kosn-
ingabaráttunni. Ég hefði gjarna
viljað eyða meiri tt'ma hér.
ísland er mjög ákjósanlegt land
fyrir þjóðfélagsrannsóknir,
hvers konar og hlýtur að vekja
áhuga fræðimanna á þvf sviði,
ekki sizt þar sem mannfjöldinn
er ekki meiri.
— Ég er um þessar mundir
að hefja rannsókn í Svfþjóð og
Noregi á afstöðu fólks til Banda
ríkjanna. Ég hefði gjarna vilja
gera slíka rannsókn hér á
landi l’i'ka, ;en til þess vinnst
ekki tfmi. Þessi rannsókn mun
að talsverðu leyti beinast að
fólki, sem ferðazt hefur til
Bandaríkjanna.
Grothe hefur meðal annars
rannsakað breytingu á afstöðu
amerískra ferðamanna í Sovét-
ríkjunum, og hann hefur skrifað
bók um áróður kommúnista í
A-Þýzkalandi.
— Áhugi á þjóðfélagsfræðum
er mjög mikill í Bandaríkjun-
um sagði hann. Hún er 3.—4.
vinsælasta fræðigreinin ’i banda
rískum háskólum. — Ég hef
hins vegar frétt að hér sé ein
ungis einn prófessor starfandi f
þessum fræðum Ég vona að
þeim eigi eftir að fjölga, sagði
hann að lokum. —JH
.. .mannkynið mun finna tsekni-
lega lausn til að ráða við ísinn..
segir Volkov.
lega rannsókn á Norður-Atlants-
hafinu og Sovétríkin eru þegar
byrjuð á rannsóknum á tengsl
um Norður-Atlantshafsins og
IshafsinS. í þessum tilgangi
höfum við skip í Norður-Atlants
hafi, við Bretland, Grænland og
ísland.“
Tjað er sameiginlegt með Vol-
kov og Moira Dunbar,
að bæði hafa heimsótt ís-
land áður. Dunbar er eini
erlendi hafísfræöingurinn á
þessari ráðstefnu, sem er kona
og er hún ekki óvön því að
vera eina konan í karlahópi.
„Þetta er ekki 1' fyrsta sinn, sem
ég hef verið á íslandi, og ég
vonast til að koma aftur. Ég
hef veriö hér sem ferðamaður
og finnst þetta mjög fallegt
land. Já, ég fór hér í reiðtúr
fyrir löngu of löngu síðan til
þess að segja hyenær" og hún
hlær við. „Við höfum mikið af
ís í Kanada, ekki aðeins við
pólinn heldur einnig á austur-
ströndinni." Hún segir að þar
til árið 1958 hafi engin sigling
verið á Lawrenceflóa en með
tækninni sigli núna mikil! fjöldi
skipa um flóann. Það gerist með
aðstoð fsbrjóta, ísspáa og
stöðva, sem segja hvaða leið
sé hægt að fara.
Deildin sem Dunbar vinnur
við vinnur aðallega við rann-
sóknir á hafís og safnar saman
staðreyndum um ísinn og ferð
ir hans. )
„Það eru ekki margar konur sem
vinna við terannsóknir", segir
hún, „ég er vön því að þær
séu fáar eða engar á svona
ráðstefnum. Það virðast ekki
margar konur hafa áhuga á fs,
hvaö þá hafís.“
— Hefur það ekki gert þér
erfiðara í starfi að vera kona?
„Jú, það hefur verið erfitt að
komast í ísrannsóknir þótt það
sé auðveldara núna. Þegar ég
var miklu yngri og þurfti að
gera slíkar athuganir var það
ekki hægt, en núna hef ég far-
ið margar ferðir með ísbrjótum.
Núna eru margar konur i' haf-
fræði og hafrannsóknaskip taka
oft konur með. Þetta er að
verða auðveldara."
Hún te’ur fsvandamálið vera
erfiðara á íslandi en í Kanada.
„Þið hafið aðeins haft hafís sfð
ustu árin á íslandi en í Kana-
da höfum við aðeins meiri haf
ís núna.“
Þá segir Moira Dunbar: „Ég
held að svona ráðstefnur séu
mjög gagnleaar og ég er miög
ánægð með bessa. Það hefur
ekki verið ráðstefna um hafís
í breiöum grundvelli i lengri
tfma. Það er miög gott að hafa
svona ráðstefnu og á bessari eru
ekki of margar manneskjur svo
að við höfum haft góðan tfma
til að ræða hlutina." ______SB