Vísir - 24.03.1972, Blaðsíða 4

4
Visir. Föstudagur 24. marz 1972.
r
Islenzk uppsláttarrit ekki lengur fjarlœgur draumur
LOFORÐ UPP í ERMINA
STÖÐVUÐU ÚTGÁFUNA
en í staðinn kemur uppflettirit fyrir hverja grein
„Salan gcngur vel eftir þvi sem
ég bezt veit”, sagði Hannes
Pétursson hjá Bókaútgáfu
Menningarsjóðs og Þjóðvina-
féiagsins i gær, er við inntum
hann eftir undirtcktum við hinni
nýstárlegu útgáfu á uppfiettirit-
um hjá félaginu, sem hófst fyrir
nokkrum dögum.
Upphaflega var það ætlunin að
gefa út islenzka alfræðibók,
myndalausa, en ýmislegt hefur
orðið þess valdandi, að algjör
stefnubreyting varð i fyrra varð-
andi útgáfuna. Var farið inn á þá
braut að gefa verkið út smám
saman, 2-3 bækur eiga að koma út
á ári hverju i stað þess að senda
verkið út allt i einni heild, eða
nokkrum bindum.
Verða gefnar út bækur um hin
aðskiijanlegustu málefni. Þannig
voru fyrstu bækurnar Stjörnu-
fræði og Rimfræði eftir dr.
borstein Sæmundsson, og Bók-
menntir eftir Hannes Pétursson.
Bókaflokkur þessi heitir Alfræði
Menningarsjóðs.
Nokkuð erfiðlega gekk að fá
höfunda alfræðibókarinnar til að
skila af sér efni. Má þvi segja að
loforð upp i ermar hafi átt þátt i
að sigla allsherjarútgáfunni i
strand.
Hinsvegar vinnst töluvert með
hinni nýju útgáfuaðferð, þvi með
þessu móti verður unnt að mynd-
skreyta bækurnar, en myndir
áttu ekki að prýða allsherjarút-
gáfuna.
Þegar fram liða stundir ætti
þarna að verða til aðgengilegasta
safn uppsláttarbóka, en lögð er
áherzla á að bækurnar séu þannig
skrifaðar að þær geti orðið öllum
almenningi til gagns og ánægju,
ekki siður en þeim, sem meira
mega sin.
Um eitt skeið mun útgáfa þessi
hafa verið kostuð að miklu leyti
með fé, sem aflað var á þann hátt,
að sektarfé fyrir smygltilraunir
rann til útgáfu alfræðibókarinn-
ar. Mun talsvert fé hafa safnazt á
43
fengið lausnarhraða Oj* myndi yfirgefa
sólkerfið fyrir fullt og allt.
Lemaitre, Georges Édouard, *1894, belg-
ískur stjörnufræðingur, kunnur fyrir
kenningu þá, sem hann setti fram árið
1927, að alheimurinn myndi í öndverðu
hafa verið samanþjappaður í eins konar
flókinni frumeind, sem síðan heföi sundr-
azt.
lengd, O lengd staðar á jörðinni =
hornið milli lengdarflatar staðarins og
lengdarflatar Greenwich (lengdarflötur
er flöturinn sem felur í sér lóðlínu staðar
og snúningsás jarðar). Gera má greinar-
mun á stjörnufræðilegri og landfræði-
legri lengd, sbr -*breidd. 0 stjörnu-
lengd, —stjörnuhnit.
lengdarbaugur, lína sem fylgir tiltekinni
lengd á landakorti eða stjörnukorti. Stað-
ir á sama lengdarbaug hafa sömu lengd.
Leo, -*ljóniö.
Leo Minor, litlaljón.
Leonítar, loftsteinastraumur, sem jörö-
in gengur inn í um miðjan nóvember,
venjulega 14.—18. nóv., og hefur —geisla-
punkt í ljónsmerkinu (Leo). Leonítarnir
urðu fyrst kunnir 12. nóvember 1833. Þá
birtust stjörnuhröp á himni þétt sem
snjóél, allt að 20 á sekúndu, og stóð þann-
ig heila nótt. Varð þetta til þess, að rann-
sóknir á loftsteinum hófust fyrir alvöru.
Leonítarnir sjást á hverju ári, en lang-
mest á 33—34 ára fresti. Loftsteinarnir
eru dreifðir eftir braut halastjörnu Temp-
els, sem sást árið 1866. Árið 1966 sáust
sums staðar allt að 40 Leonitar á sek-
úndu í nokkra stund.
Lepus, —hérinn.
Leverrier, Urbain Jean Joseph, •1811,
tl877, franskur stjörnufræðingur, sem
einkum fékkst við stjarnhreyfingafræði.
Leverrier uppgötvaði umframfærsluna á
sólnándarstað Merkúríusar, sem ekki varð
skýrð með þyngdarlögmáli Newtons (-*
þann hátt. í framtiðinni mun út-
gáfan þó standa á öruggari fótum
og verða tryggð traustari tekju-
stofni.
Ekki mun endanlega ákveðið
hvaða svið mannlifsins verða tek-
sérstaklega
litlihundur
Stjöruuhröpin 12. nóvember IS.'tf, eins og
þnu komu listamantit fyrir sjómr n þéim
tlmn.
Einsteinshrif). Kannsóknir hans á —feril-
hnikum reikistjörnunnar Úranusar leiddu
til þess að reikistjarnan Neptúnus fannst
(1846i. Síðar varð kunnugt, að annar
stjörnufræðingur U. C. Adams) hafði rétt
áður lokið svipuðum útreikningum og
komizt að líkri niðurstöðu.
Libra, ->vogin.
libration, ->tunglvik.
litlaljón (Leo Minor), dauft stjörnu-
merki á norðurhveli himins, rétt ofan við
ljónsmerkið (Leo).
litlibjörn (Ursa Minor), stjörnumerki
við norðurskaut himins. Bjartasta stjarn-
an í þessu stjörnumerki er pólstjarnan.
litlihundur (Canis Minor), stjörnumerki
skammt norðan við miðbaug himins neð-
in fyrir i næstu útgáfum Men-
ningarsjóðs, en ekki er óliklegt að
læknisfræði, lögfræði og jarðfræði
verði ofarlega á blaði, þegar farið
verður að velja efni næstu bóka.
— JBP —
Þetta er smá sýnishorn ú stjörnufræöibók dr. Þorsteins, en hún er 135
siöur af stuttum og gagnorðum upplýsingum um hvaöeina, sem varöar
greinina, að fjölmörgum myndum ógleymdum.
Eiður G. stjórnar gerð
landhelgismyndarinnar
„Undirbúningur aö kynn-
ingarkvikmynd um land-
helgismáliö er þegar
hafinn og er ákveðið að
Eiður Guðnason hafi um-
sjón með gerð myndar-
innar. Þetta verður 10-12
minútna löng mynd í litum
Eiður Guðnason
og er reiknað með að
gerðar verði 36 kopíur sem
sjónvarpsstöðvar víða um
heim eiga síðan kostá að fá
til sýningar", sagði Hannes
Jónsson blaðafuiltrúi ríkis-
stjórnarinnar i samtali við
Visi
Gert er ráð fyrir að kvikmyndin
verði tilbúin til sýninga um miðj-
an ágúst, en hún verður tekin
bæði á sjó og landi og samvinna
höfð við marga aðila. Hannes
Jónsson sagði að stöðugur
straumur erlendra fréttamanna
væri nú til landsins. 1 hverri viku
kæmu margir i stjórnarráðið og
r
óskuðu eftir upplýsingum og við-
tölum við einstaka ráðherra. Að
sjálfsögðu er landhelgismálið efst
á baugi, en einnig er mikið spurt
út i varnarmálin og herstöðina á
Vellinum.
Kynningarbók rikisstjórnar-
innar um landhelgismálið sem
Hannes tók saman er verið að
dreifa um allan heim. T.d. verður
sent eintak til 500 blaða i 125 rikj-
um og öll sendiráð Islands er-
lendis fá bókina. Sömuleiðis er
hún send öllum ræðismönnum ís-
lands erlendis. Einnig hafa verið
gefnir út nokkrir upplýsingabækl-
ingar um málið og i athugun er
nánara samband við erlenda
fréttamenn i formi heimboðs eða
með öðrum hætti. —SG
„Evrópa" ó 9 og 13 krónur i
INæst á dagskrá i frímerkja-
útgáfunni er Evrópufrí-
merki að verðgildi 9 krónur
og 13 krónur. Frímerkin eru
hönnuð af finnskum
teiknara, P. Huovinen, svo
ekki tjóar að skamma ís-
lenzku teiknarana að þessu
sinni. Útgáfudagur nýju
merkjanna er 2. maí n.k. og
er myndin af öðru þeirra, 13
: krónu Evrópunni.
í MORGUN ÚTLÖNDÍ MORGUN
Bandaríkjastjórn afneitar
samsœri gegn Allende
Bandariska utanrikisráðuneyt-
ið hefur algerlega neitað, að það
hafi á nokkurn hátt reynt aö
hindra, að marxistinn Saivador
Allende yrði forseti Chile, eftir að
hann hafði verið kjörinn.
Eftir þriggja daga þögn, frá þvi
að blaðamaðurinn Anderson bar
fram ákærur á félagið ITT og
bandarisku stjórnina fyrir að
hafa ætlað að koma i veg fyrir, að
Allende settist i forsetastól árið
1970. Anderson segir, að sima-
fyrirtækiö ITT hafi lagt til við
stjórn Nixons, að samsæri yrði
gert um þetta.
Talsmaður utanríkisráðuneyt-
isins, Charles Bray, vildi þó
ekkert segja-um ásakanir Ander-
son þess efnis, að sendiherra
Bandarikjanna i Chile, Edward
Korry, hafi fengið umboð til að
beita öllum ráðum, nema ekki
hernaðaraðgerðum, til að stöðva
Allende. Bray vildi ekki neita þvi
algjörlega, að sendiherrann hefði
fengið slikt umboð.
Anderson hefur sagt i greinum,
að ITT hafi boðið Hvita húsinu
fjárhæð, allt að eina milljón doll-
ara (88 millj. króna), sem fram-
lag til að hindra valdatöku
Allende.
Bray neitaði hins vegar óbeint
þeim fullyrðingum Andersons, að
Korry sendiherra hefði hvatt
fyrrverandi forseta Chile,Frei, til
að skipuleggja samtök gegn
Allende. Utanrikisráðuneytið
staðfesti frétt, sem birtist i gær i
blaðinu Washington Post og vár
frá fréttamnni i Santiagó þar sem
segir, að ekkert hafi komið fram,
sem bendi til þess, að Korry
sendiherra og Frei hafi hítzt á
timabilinu september-október
1970, en þann tima nefnir An-
derson.
Hjúskaparmiðlarnir
eru lang snjallastir
Eitt hjónabnd af hverjum sjö I
V-Þýzkalandi er afleiöing af
„rómantík” hjónabandamiðlara.
Um tvö hundruö skráðar hjóna-
bandsmiðlanir eru i landinu, og
ár hvert gangast þær fyrir þvi að
koma 60 þúsund pörum til aitars-
ins eða skrifstofu fógeta. Alls eru
440 þúsund hjónavígslur I Vestur-
Þýzkaiandi árlega, svo að „at-
vinnumennirnir” bera ábyrgð á
14 prósentum þeirra.
Sérstök opinber nefnd hefur
fylgzt með starfsemi hjúskapar-
miðlara siðan i aprfl 1970. For-
maður nefndarinnar segir, að 45
af hverjum 100, sem leiti til
hjúskaparmiðlana, fái lausn
sinna mála og megi af þvi ráða,
hversu nauðsynleg starfsemin sé.
Með þvi eru ekki taldir allir
kostir miðlana, þvi að þeir, sem
til þeirra leita, eru fólk, sem á
erfitt með að fá fullnægju sinna
mála á annan hátt. Yfir mörgu
þessa fólks vofir hætta á ein-
manaleika og taugaveiklun.
Yfirmaðurinn, Artur H.
Flidtner, segist telja, að þau
hjónabönd, sem húskapar-
miðlanir gangast fyrir, hafi mun
betri möguleika á að standast
timans tönn en þau, sem koma til
á venjulegan hátt. Um fimm af
þúsund allra hjónabanda i V-
Þýzkalandi enda meö skilnaði,
segir hann en aðeins um eitt af
þúsund þeirra, sem hjúskapar-
miðlanir stofna til.
Algengasti aldur fólks, sem
leitar til miðlana, er milli 28 og 38
og konur yfir fimmtiu ára.
Ódýrari
en aórir!
Shodr
ICICAN
AUÐBREKKU 44-46.
SiMI 42600.