Vísir - 27.03.1972, Blaðsíða 9

Visir. Mánudagur 27. marz 1972.
9
ÞREYTUTAL ER
LÍKA ÞREYTANDI

£(r
Litla gula hænan fann fræ, þaö var hveitifræ. Litla gula hænan fann
mörg fræ. Það voru iíka hveitifræ. „Ég vil fara út í bísniss", sagði litla
gula hænan. Og það gerði hún. Hún seldi öll fræin og fékk glás af plaköt-
um í staðinn. „Þvílfkt úrval,"sagði hún. Og það er rétt. Yfir eitt hundrað
og fimmtíu tegundiraf nýjum og æðisgengnum plakötum. Hittumst öll
hjá litlu gulu hænunni í Hafnarstræti 19 (beint á móti Pennanum).
Búðin verður bara opin í einn mánuð.
Litla gula
hænan
Vorslen eða vorþreyta er
ekki nýtt fyrirbæri.
Margir kannast við ein-
kennin, þegar þeir hafa
eytt góðum vordegi utan
dyra og koma örmagna
heim, án þess þó að hafa
lagt á sig tiltakanlegt
líka mserfiði. Það er
líkaminn, sem er óvanur
hreinu lofti eftir innisetur
vetrarins sem segir til sín
og ef til vill hefur gengið
á vitaminforðann líka.
En birtan og lenging dagsins á
norðurhveli jarðar veitir alla-
vega andlega hressingu.
Kannski fæddur
þreyttur.
Þreyta er kapituli út af fyrir
sig. Um hana sem slika var
fjallað i siðasta hefti „Heilsunn-
ar”, sem er biað dönsku lækna-
samtakanna. Þar veitir yfir-
læknirinn Erik Kiörboe yfirlit
yfir orsakir þreytunnar og ráð
gegn henni.
Hann segir t.d. — Þreyta get-
ur verið vegna sjúkdóms, sem
verður að meðhöndla. Þreyta
eetur einnie verið tákn bess. að
maður er nú einu sinni svoleiðis
geröur að íinna oft íyrir þreytu
og verður að sætta sig við það.
Talaðu ekki of mikið um þreytu
hvorki þina eigin eða annarra —
það er i sjálfu sér þreytandi að
hlusta á slikt, og þreyta getur
verið smitandi. Eigin þreyta
minnkar heldur ekki við það að
tala um hana.
Og nú vonum við, að lesendur
séu ekki orðnir of þreyttir til að
lesa framhaldið.
Yfirlæknirinn segir nefnilega.
— Það er mikilsvert að minna
sjálfan sig á, að undir mörgum
kringumstæðum er þreytan
eðlilegt fyrirbrigði. Kringum
tiðir og i byrjun meðgöngutima
hafa margar konur þörf fyrir að
tillit sé tekið til þeirra. í sömu
kringumstæðum geta unglingar
á kynþroskaaldri verið. Höfuð-
verkur, pirringur, vöntun frum-
kvæðis og að vera óupplagður
getur fylgt þessum kringum-
stæðum. Þreyta þarf enganveg-
inn að vera fyrirboði alvarlegra
hluta en á hinn bóginn getur hún
verið merki um, að nú eigi mað-
ur að slappa af.
Streitan og þreytan.
Streita er tizkuorð, sem haldið
er að einkenni nútimaþjóðfélag.
Við þekkjum manninn með of-
hlaðinn vinnudag, áætlaðan
langt fram i timann. Hann segir
þreytulega að hann geti kann-
ski ákveðið tima fyrir stuttan
furid eftir hálfan mánuð. Ef
hann hefur ekki þennan erfiða
fundalista er hann ekki þýðing-
armikill maður.
Streita veldur þreytu. Og oft
eru það ónauðsynlegir hlutir,
sem valda streitu og þreytu. Hið
nútimalega lýðræðisþjóðfélag
með óteljandi fundum i nefnd-
um stjórnum og ráðum stuðlar
að þvi að hafa þyngjandi áhrif á
lif fólks og fjölsky ldulif — stund-
um jafnvel i allt of miklum
mæli. Sá, sem er að bogna und-
an streitu ætti að láta eiginkonu
sina eða eiginmann setja fram
gagnrýni, sem getur orðið til að
skera niður viðtöl og fundi um
helming án þess, að allt
strandi. Þreyta hins hundelta
manns leiðir til vitahrings, sem
aðeins er hægt að stöðva með
þvi að bremsa snöggt. Það er
hægt með miklu viljaafli —eðá
utanaðkomandi aðstoð, ef end-
irinn á ekki að verða sjúkdómur
og hræðsla, sem stafar af of-
þreytu.
Það er athyglisvert, áð ýmlst
uppreisnarfólk meðal æskunnar
fyrirlitur hundeltu manneskj-
Nú verðurðu að fara ó fœtur. . .
__________________________________________t
una, sem er að þvi er viröist
burðarás miðaldra kynslóðar-
innar, og finnst lifsferill hennar
kjánalegur. Með þvi er sann-
leikurinn ekki allur sagður, en
sumt af honum.
Táningaþreyta.
1 stuttu máli er likamleg
þreyta eftir vinnudag, þar sem
maður hefur notað fætur,
likama og vöðva allt annað en
sálræn þreyta, sem kemur eftir
langa setu og einbeitingu og hún
IIMIM
Umsjón:
Svanlaug Baidursdóttir
aðgreinist aftur frá örmögnun
eftir æsing og upprifið ástand.
Allt þetta er svo frábrugðið let-
inni eða viljaleysinu, sem getur
náð taki á jafnt ungum sem
öldnum, sem finnst að einskis sé
að vænta að vera upptekinn af.
Ungt fólk, sem kemur sér ekki
fram úr rúminu á sunnudags-
morgni, latir og fúlir 17-18 ára
táningar, sem ekkert vilja, liður
oft illa. Þeir hafa ekki enn fund-
ið rétta hillu i lifinu — og hafa
þessvegna ekkert, sem ýtir á
eftir þeim með að fara á fætur.
Þeim finnst hræðilegt að eiga
fyrir höndum langan dag án
möguleika. Venjulega er þetta
timabundið ástand, þó að fjöl-
skyldunni finnist það langt og
erfitt.
Aðrar venjulegar skýringar á
orsökum þreytu eru járn- eða
vitaminskortur og hægða-
tregða. Börn og unglingar geta
verið þjáð af blóðleysi án þess
að vera veik að öðru leyti. Ein
blóðprufa getur sýnt ástæðuna.
öðru visi er þvi varið með eldra
fólk þar verður að fylgjast með
áhættunni, sem liggur i röngu
mataræði t.d., sem er að meiri-
hluta kaffi og franskbrauð i
staðinn fyrir grænmeti og kjöt.
Og hægðatregða getur valdið
þreytu og deyfð. Hreyfing,
skynsamlega fæða og létt
hægðameðul geta komið að
gagni, svo einfalt getur það ver-
ið.
Sumt eldra fólk getur þjáðst
af sérstökum vítaminskorti.
Vitaminið B-12 er nauðsynlegt
liffærunum á margvislegan
hátt. Þau geta kannski ekki tek-
ið við þvi og þá koma einkenni i
ljós svo sem þreyta, taugasjúk-
dómar af vissu tagi og blóðleysi.
En það er mikilvægt að gera
ekki sjálfur tilraunir með þetta
vitamin. Það á læknir að segja
til um og auk þess á að gefa það
með sprautu.
Sálræn þreyta.
Timabundin þreyta, sem
kemur án þess að séð verði
nokkur ástæða hennar getur
verið tákn vægs þunglyndis-
kasts. Til er fólk, sem er niður-
dregið vikum saman eða mán-
uði án þess að nokkur sannanleg
ástæða sé fyrir þvi ástandi.
Stundum verður að gripa til sál-
fræðilegrar meðferðar en létt-
ustu tilfellin eru kannski ein-
göngu fólgin i óskýranlegri
þreytu og, að fólkið er illa upp-
lagt. Það hefur enga þýðingu,
þegar pirraður maki hvetur við-
komandi til að herða sig upp,
það getur jafnvel gert ástandið
verra.
Mörg efni hafa verið auglýst
sem meðul gegn þreytu. Fólk
segir og, að nokkur þeirra
hjálpi. Hversvegna þá ekki að
kaupa sig lausan af þreytunni?
Fyrst verður maður að vita
hversvegna maður er þreyttur
áður en maður byrjar sjálfur
meðferð. 1 öðru lagi hefur það
komið i ljós, að efni, sem hafa
sama sem engin áhrif geta
verkað ágætlega á þreytumerki
hjá um það bil 25% þeirra, sem
eru reynd á. Hressandi kaffi-
bolli getur haft sitt að segja.
Hreingerningaþreyta.
Margar þreyttar manneskjur
verða órólegar og byrja á verk-
efnum, sem geta beðið eða eru
ónauðsynleg. 1 þreytutimabili
gripur svokallað hrein-
gerningaræði margar húsmæð-
ur og það er leitt fyrir alla sem
hlut eiga að máli. Ef þreyta
helzt eða eykst og ekki er hægt
að finna skynsamlega skýringu
á henni verður að vitja læknis.
Ofreynslu verður að bæta upp
með fridegi. Það er ef til vill
auðveldara sagt en gert en
borgar sig þegar til lengdar læt-
ur. Streitist maður á móti og
reyni að hanga með þrátt fyrir
þreytuna verður vinnan ekki
leyst af hendi sem skyldi. Orð
Bibliunnar um að halda hvildar-
daginn heilagan fela i sér mörg
sannleikskorn. Maður verður
einnig að hugsa sig aðeins um
og láta hlutina sem skipta litlu
máli eiga sig.