Vísir - 11.10.1972, Qupperneq 6

6
VÍSIR Miðvikudagur 11. október 1972.
vísm
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Siðumúla 14. Simi 86611 (5 linur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuði innanlands
i lausasölu kr. 15.00 eintakiö.
Blaðaprent hf.
Ríkiskapp án forsjár
Rikisvaldinu finnst stundum einkaframtakið vera
tilviljanakennt og skipulagslitið og telur sig geta
náð betri árangri með rikisframkvæmdum. Venju-
lega fara slikar tilraunir jafnilla og hjá Fram-
kvæmdanefnd byggingaáætlunar, þegar hún
byggði og seldi nokkrar blokkir i Breiðholti. Þær
framkvæmdir áttu að lækka byggingakostnað með
þvi að innleiða fjöldaframleiðslu. Niðurstaðan varð
sú, að nefndínní tókst ekki að koma verði húsanna
niður fyrir visitöluverð, en það gátu hins vegar
byggingameistarar einkaframtaksins, sem byggðu
og seldu á sama tima.
Ekki voru öll kurl komin til grafar, þegar ibúðir
Framkvæmdanefndar voru seldar. Frágangur
húsanna var lélegur á ýmsum sviðum, innréttingar
losaralegar og sprungumyndun mikil, og kom það i
ljós strax i upphafi. Enn eru að finnast gallar, t.d. i
frágangi lóða. Loks hefur eldvarnareftirlitið gert
margvislegar athugasemdir við þessi hús.
Þegar búið er að lagfæra húsin, verða þau orðin
langtum dýrari en önnur hús frá sama tima.
Svona dauð getur hönd rikisvaldsins verið. En af-
skipti þess geta lika lánazt vel, ef það er ekki með
fingurna of mikið i kafi i einstökum atriðum. Ef
rikisvaldið reynir t.d. að hlúa með óbeinum að-
gerðum að æskilegri þróun i atvinnulifinu, getur
það gefizt vel.
Sem dæmi má nefna iðnþróunaráformin, sem frá-
farandi stjórn vann á sinum tima og núverandi
rikisstjórn vinnur að núna. Þáttur rikisvaldsins i
þeim áformum er að útbúa sem vandaðastar spár
um framtiðina og setja fram markið til að keppa að.
Ennfremur að veita fjármagni til efnilegra iðn-
greina og skapa að öðru leyti góð vaxtarskilyrði.
Slikt er hægt að gera með góðum árangri. Slik
rikisafskipti eru til bóta.
En áætlunargerð rikisvaldsins getur lika gengið
of langt. Þar má nefna sem dæmi áætlunina um
endurnýjun togaraaflans. í henni var gert ráð fyrir
að tvöfalda islenzka fiskveiðiflotann á nokkrum
árum. Rikisvaldið bauð upp á svo há lán, að allir
virtust geta keypt skuttogara, svo sem frægt er
orðið.
Hins vegar gleymdist alveg að gera ráð fyrir sjó-
mönnum á þennan nýja flota. Það er ekki einu sinni
hægt að manna þann flota sem fyrir er. Ennfremur
gleymdist að gera ráð fyrir nauðsyninni á aðtak-
marka veiðar við ísland. Sérfræðingar telja að við
verðum að draga úr veiðum á næstu árum, — þótt
við verðum einir um hituna innan 50 milnanna, —
til þess að tryggja viðgang fiskstofnanna.
Menn sjá nú,að tilkoma nýju skipanna leiðir til
þess, að öðrum, nýlegum og góðum skipum, verður
lagt. Þar með hefur geysilegt fjármagn farið i súg-
inn. Þvi fé hefði betur verið varið til að efla iðnaðinn
i landinu, svo að hann geti betur gegnt þvi hlutverki,
sem iðnþróunaráform stjórnvalda ætla honum.
Ef þróunin hefði fengið að vera sjálfráð, hefði ofT
fjölgun fiskiskipa ekki orðið neitt stórvandamál.
Þetta er dæmi um, hve dýrt spaug áætlanagerð
getur verið, ef hún gengur of langt, ef hún er of ein-
strengingsleg. Við vitum, að skjótt skipast veður i
lofti og að allar spár og áætlanir reynast rangar,
þegar til kastanna kemur. Þess vegna mistekst
rikisvaldinu yfirleitt, þegar það ætlar að fara að
taka til höndunum i atvinnulifinu.
Sósíalismi hvorki
grýla né paradís
sem Brandt muni koma á, lætur
þriðji hver kjósandi flokks Bar-
zels sér „fremur illa lika” slikt
oröbragð foringja sins.
Aistaða til sósialisma
ier lítið eftir efn-
um manna
Meirihluti manna, um tveir
þriðju, álitur, að flokkur Brandts
stefni að þvi að koma á þjóðskipu-
lagi sósialismans i Vestur-Þýzka-
landi. En rúmur þriðjungur
stuðningsmanna flokks Brandts
álitur ekki, að flokkur hans
stefni i þá átt.
Tæpur þriðjungur stuðnings-
manna kristilegra demókrata
álitur ekki, að jafnaðarmenn
stefni að þvi að koma á sósial-
isma.
Afstaða manna til spurningar-
innar, hvort jafnaðarmenn stefni
að sósialisma eða ekki, er að
kalla óháð þvi, hvar menn eru i
stétt. Alrangt er að telja, að hinir
efnameiri landsmanna séu and-
stæðingar sósialisma og hinir
efnaminni fylgjendur. Þvert á
móti sýnir könnunin, að fylgjend-
ur sósialisma er hlutfallslega
ámóta margir meðal þeirra sem
hafa hærri tekjur og hinna sem
hafa lægri tekjur, og sama gildir
þá um andstöðuna gegn sósial-
isma.
Meðal bænda og atvinnurek-
enda er meirihluti að visu andvig-
ur sósialisma, en mjög stórt hlut-
fall þessara stétta er fylgjandi
sósialisma.
Á sama hátt er meirihluti
verkafólks að visu fylgjandi
sósialisma en mjög stór minni-
hluti er andvigur.
Sá hópur er m jög litill, sem sér i
þessu hugtaki annaðhvort félags-
legt réttlæti eða eignamissi og
skerðingu lifskjara sinna, sam-
kvæmt þessari könnun.
Grundvöllur finnst
ekki fyrir ,,róttæka”
Kjósendur munu vafalaust gera
upp við sig, hverjum flokki þeir
fylgja samkvæmt hugmyndum
um, hvor : Brandt eða Barzel væri
betri leiðtogi þjóðarinnar og
hvort lifskjör muni batna eða
versna á næstunni, ef þesSi eða
hinn ræður málum, hvort verðlag
muni hækka meira eða minna og
slikt.
Að þvi leyti, sem hugsjónalegur
ágreiningur kemur til sögunnar,
óttast flestir kjósendur„ að
jafnaðarmannaflokkur Brandts
sé of undanlátssamur við ,,þá rót-
tæku”. Þess ber að gæta, að i þvi
stóra riki Vestur-Þýzkalandi er
ekki spáð, að aðrir flokkar eða
brot muni fá nokkurn mann kjör-
inn á þing en þessir þrir, sem hafa
verið nefndir.
t Vestur-Þýzkalandi hefur ekki
verið grundvöllur fyrir flokka
„róttækra”, til dæmis róttækra
sósialista, og það er ekki vegna
þess, að einræðisaðferðum sé
beitt gegn slikum flokkum, ef ein-
hverjir fyndust, sem vildu leiða
þá fram.
Er þriðjungur Sjálfstæð-
isflokks „fremur fylgj-
andi” sósialisma?
Engu siður ber að telja vist, að
Brandt vilji skapa það „sænska
samfélag”, sem hann oft talar um
og sem andstæðingar hans núa
honum um nasir.
Vestur-Þjóðverjum sýnist sitt
hvað um hið sænska sósialdemó-
krati. Sumum finnst það til fyrir-
myndar i flestum efnum. Oðrum
finnst það til hrellingar.
Könnun þessi er athyglisverð
fyrir fslendinga, þar sem ekki er
ósennilegt, að ámóta niðurstaða
yrði af slikri athugun á skoðunum
kjósenda, afstöðu til hugtaksins
sósialismi, i hinum ýmsu flokkum
hérlendis.
Við vitum það ekki, .eri eiga
menn von á, að þriðjungur Al-
þýðuflokks sé „fremur andvigur”
sósialisma eða þá þriðjungur
Sjálfstæðisflokks „fremur fylgj-
andi sósialisma”?
Brandt skjátlast, ef liann heldur, að hann vinni kosningar með loforð-
um um „sósialisma."
Orðið sósialismi vekur mis-
munandi kenndir i sálum is-
lcndinga. Sumir munu hugsa til
fyrirheitna landsins, aðrir sjá
helviti gina við. Vafalaust er
staöan viðast svipuð, en kannanir
i Vestur-Þýzkalandi benda þó til,
að yfirleitt valdi hugtakið sósial-
ismi þar ekki lengur
hræðsluskjálfta eða fagnaðartitr-
ing i brjóstum flestra. Menn hafa
tekið við þvi hugtaki eins og öðr-
um með meira jafnaðargeði en
áður fyrr.
Kosningar fara i hönd, og for-
ingjar beggja fylkinga telja, að
sósialismi sé harla gott hugtak i
kosningabaráttu og flokkar
þeirra muni græða á þvi að veifa
þvi sem mest, með og móti. Varla
hafa báðir á réttu að standa
Sennilega hvorugur flokkanna,
flokkur Brandts eða flokkur Bar-
zels og Strauss. .
Willy Brandt heldur, að
jafnaðarmenn hafi hag að loforð-
um um sósialisma. Hann lýsir þvi
yfir, að flokkur hans stefni að lýð-
ræöissólsialisma og muni beita
sér fyrir honum, ef hann haldi
velli. Kristilegir demókratar,
stjórnarandstaöan, sem nú
stefna að þingmeirihluta og falli
Brandts, telja, að þeir hafi hag af
að ógna kjósendum með þvi, að
Brandt stefni að sósialisma.
Kosningarnar munu ráðast af
þvi, hvernig margir kjósendur,
sem enn tvistiga, munu greiða at-
kvæði á kjördegi. Skoðana-
kannanir benda til, að fylkingar
séu nokkuð jafnar, annars vegar
jafnaðarmenn og frjálslyndir og
hins vegar kristilegir demókrat-
ar. Skoðanakönnun Marplan-
stofnunarinnar á vegum timarits-
ins Der Spegel leiðir i ljós, að
„sósialismi” muni engum úrslit-
um ráða i kosningunum, hvorki
með né móti. Kjósendur munu
upp til hópa greiða atkvæði eftir
nærtækari hugmyndum sinum.
Raunar muni allt taliö um sósial-
isma sama og engu breyta um af-
stöðu manna. Kjósendur skiptast
i þvi sem næst jafnar fylkingar i
afstöðu til hugtaksins. Yfirleitt
finna menn ekki til rikrar and-
stöðu eða velvildar, og skipting
manna innan flokkanna er eink-
um athyglisverð.
Þriðjungur þver gegn
löringjunum i þessu
Þannig er næstum þriðji hver
kjósandi kristilegra demókrata
„fremur hlynntur” sósialisma, og
þriðji hver kjósandi jafnaðar-
manna „fremur andvigur”
Barzel skjátlast, ef hann heldur,
að hann vinni kosningar með hót-
uiiuin uni „sós ialisma ”.-
sósialisma, samkvæmt skoðana-
könnunni.
Af kjósendum frjálslynda
flokksins, sem er miklu minni
flokkur en hinir, eru 55 af hundr-
aði frekar hlynntir sósialisma og
41 af hundraði fremur andvigir.
Meirihlutinn i kristilega demó-
krataflokknum, sem er megin
hægri flokkur vestur-þýzkra
stjórnmála, er fremur andvigur
sósialisma og tveir þriðju jafn-
llllllllllll
Umsjón:
Haukur Helgason
aðarmanna fremur fylgjandi. En
merkilegt má teljast, að
þriðjungur manna sem styðja
þessa flokka hvorn um sig, séu á
þessu atriði þverir gegn foringj-
um flokkanna.
Þetta þýðir, að þegar Brandt
talar um sósialisma á kosninga-
fundum, mun þriðji hver kjósandi
flokks hans láta sér „fremur illa
lika”, og þegar Barzel, kanslara-
efni andstæðinga hans, ógnar
mönnum með sósiaiismanum,