Vísir - 17.11.1972, Qupperneq 6

6
Visir. Föstudagur 17. nóvember 1972
VÍSIR
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Valdimar H. Jóhannesson
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 32. Simi 86611
Siöumúla 14. Simi 86611 (5 linur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 15.00 eintakið.
Blaðaprent hf.
Tarsan snýr aftur
Margar hetjur hafa snúið aftur, kannski út úr
óbyggðunum eða jafnvel upp úr gröfinni, og tekið
i lurginn á illræðismönnum. Ein sú hetja er
Tarsan. í heiminum er nú urmull af hetjum, sem
biða færis að snúa aftur til hásætanna gömlu.
Margir eru uppgjafarkóngar, sem hafa verið
hraktir úr löndum sinum. í þeim hópi eru einnig
fyrrverandi forsetar og forsætisráðherrar og
önnur fyrirmenni. Sumir hafa raunverulegar
vonir um að snúa aftur. Aðrir lifa i draumi.
Einn þessara manna er að snúa aftur. í sæg
uppgjafareinræðisherra rómönsku Ameriku er
einn, sem hefur tollað i sviðsljósinu i langri út-
legð. Juan Peron, fyrrum einræðisherra i Argen-
tinu. Mikill hluti þjóðarinnar telur hann enn vera
þann Tarsan, sem geti tekið i lurginn á illræðis-
mönnunum.
Argentina hefur ekki verið minna tindátariki
en önnur i rómönsku Ameriku. Vist var Peron
steypt af stóli með fögrum fyrirheitum um lýð-
ræði. Lýðræði var reynt, en það samrýmdist ekki
valdafikn herforingja. Siðan hefur hver fulltrúi
hersins tekið við af öðrum. Stjórnmálabarátta
hefur annars vegar verið valdatafl herforingja
hvers gegn öðrum og hins vegar ofbeldi skæru-
liðaflokka öfgamanna til vinstri og hægri.
Stjórnin i Argentinu hefur að visu verið farsælli
en herforingjastjórn Brasiliu eða Paraguay, en
hún hefur verið ógæfustjórn engu að siður. Spill-
ing er rikjandi. Valdaklikur maka krókinn, en
allur almenningur hefur litið bætt kjör sin, siðan
Peron var steypt. Uppgefnir á spilltu stjórnkerfi
ogstöðnunhafamennmænt á sinn Tarsan i útlegð
og séð ofsjónum kosti hans. Peron hefur verið guð
margra alþýðumanna, sem hafa látið sig litlu
skipta fréttir af svalli hans og sukki. Þeir hafa
talið sig eiga bjargvætt i þeim manni, sem helzt
hefur leitað skjóls undir handarkrika afturhalds-
sömustu einræðisherranna. Á Spáni og i
Portúgal.
Stjórn Argentinu leyfir Peron nú fyrst að snúa
aftur, og ekki er alveg ljós, hvað hún hyggst fyrir.
Peron hefur alla tið haft mikið fylgi. Stuðnings-
menn hans hafa margsinnis sett allt á annan end-
ann i baráttunni fyrir endurkomu hans. Það hefur
ekki komið til mála fyrr en nú, af þvi að valdhaf-
ar hafa verið of hræddir við Peron. Nú þykjast
þeir hafa einhver þau tromp, sem geti eyðilagt
spil Perons. Hann hefur enn mikið fylgi, en
kannski ekki nóg. Ef til vill telja valdhafar, að
þessi Tarsan sé orðinn of máttlaus og gamall til
að duga i nokkru og muni hann bezt afhjúpa eymd
sina i eigin persónu.
Peronisminn var einstök stefna. Kannski mætti
segja, að hann hafi verið sambland fasisma og
sósialisma á þjóðlegum grundvelli. Dýrð Perons
átti uppsprettu i ástsæld konu hans Evitu, fremur
en vinsældum verka hans. Þegar hún dó urðu
valdadagar hans skammir.
Evita fór milli fátæklinga og útbýtti ölmusu.
Hún sagði lika margt fallegt um umbætur. En
þær urðu mestar i orði.
Peron hefur nú endurheimt lik konu sinnar,
sem stjórnin hafði haldið leyndu. Hann bindur
miklar vonir við atkvæðaveiðar i afli þessa konu-
liks. Tarsan snýr aftur til að vinna bug á ill-
virkjunum, en hann hefur litinn mátt nema likið
af Jane.
Verðbólga
herrann Edward Heath, sem
skaffaði sér sjálfur 40% kjara-
bætur með einu pennastriki.
Hann hækkaði laun sin i einu vet-
fangi úr 2,8 millj. isl. kr. uppi i 4
milljónir. Samsvarandi hækkun
varð á launum foringja stjórnar-
andstöðunnar, og er það fagurt
fordæmi, að Harold Wilson
foringi Verkamannaflokksins
þróun sem fyrst i stað verður
þegjandi og sjálfkrafa og óbeizluð
af þvi að hún gengur þvers i
gegnum alla flokka og verkalýðs-
skipun. Þvi vita menn fyrst i stað
ekkert, hvaða tökum á að taka
þessu vandamáli, og er nauðsyn-
legt að menn reyni að skilja
hvaða öfl eru hér að verki og hvar
þau er að finna.
Edward Heath varð þvert ofan i gefin loforð að setja á 3 mánaða launa-
og verðstövöun.
Sama vandræðaveinið heyrist
viða úr löndum yfir verðbólgu.
Alls staðar eiga rikisstjórnir við
erfiðleika að striða vegna vcrð-
bólgunnar. Þjóðirnar hafa ætlað
sér almennar lifskjarabætur með
aukinni tækni og framleiðni, en
svo kemur verðbólgan og étur það
allt jafnóðum upp. Áællanir eru
gerðar um að koma á heilbrigöis-
þjónstu og velfcrðarríki, en verð-
bólgan étur allt jafnóðum upp,
skerðir jafnóðum örorku- og elli-
lifcyri, svo minna verður til skipt-
anna, gcrir lieilbrigðisstofnanir
og sjúkrahús svo dýr i rekstri að
bað ætlar allt að sliga, en almenn-
ingur situr uppi ineð lélegri heil-
brigðisþjónustu en áður.
Verðbólguvofan fer ekki eftir
neinum flokkum, hún sækir á
hvort sem hægri eða vinstri öfl
eru við völd. Hér á landi höfum
við nú helzt haldið okkur uppi á
þvi að fiskur hefur hækkað á
Bandarikjamarkaði um helming
— 100% á svo sem tveimur árum.
Sú hækkun hefur verið dásamleg
fyrir okkur, en hvað þýðir hún
fyrir hinn bandariska neytanda?
Svo ryðjast allar stéttir hér á
landi inn i bardagann að reyna að
hrifsa til sin þennan Amerfku-
gróða i óskaplegum darradansi,
og ekki liður á löngu áður en allt
er uppétið af verðbólgu.
Fremur ihaldssöm stjórn
Nixons forseta hefur ekki getað
komið i veg fyrir þessa 6% meðal-
talsverðbólgu á ári. Undir stjórn
jafnaðarmannsins Willy Brandts
bryddir jafnvel á verðbólgu hjá
agahlýðnum Þjóðverjum og kom
upp missættti i stjórninni, þar
sem Karl Schiller vildi ekki sætta
sig við að gáttir yrðu opnaðar
fyrir verðbólgubylgjunni.
Við íslendingar höfum að visu
ekki staðið okkur vel i iþrótta-
keppnum upp á siðkastið. En i
einu sporti erum við alltaf fyrstir
með glæsilegustu metin. Það er i
verðbólgukapphlaupinu. Þar
höfum við slegið öll Evrópumet
siðasta árið. Næst okkur i verð-
bólguafrekum koma Bretar og er
talið að verðbólgan hafi numið
þar árlega um 8.% Þar sem hún
hefur verið fáeinum prósentu-
stigum meiri en i flestum öðrum
Evrópulöndum, hefur allt smám
saman orðið hærra og dýrara þar.
Þvi hefur svo fylgt æ meiri
spenna i kjarabaráttu með
löngum skaðræðisverkföllum, svo
efnahagslif Bretlands er komið
fram á hengiflug með sifelldum
greiðsluhalla út á við og vaxandi
atvinnuleysi. Er það sérstaklega
alvarlegt nú, þegar Bretar eru
um það bil að ganga i Efnahags-
bandalagið.
t siðustu viku neyddist ihalds-
stjórn Heaths til að gripa til mjög
róttækra aðgerða til að forðast
efnahagshrun. Var það niður-
lægjandi fyrir Heath að gripa til
verðstöðvunar, þvi enginn hafði
gumað meir en hann af þvi og
gefið fyrirheit um það i siðustu
kosningabaráttu, að stjórn hans
skyldi varðveita frjálsa kjara-
baráttu oj> verðmyndun. Nú mátti
hann éta hattinn sinn og ofan i sig
öll sin orð. En það var ekki um
neitt annað að ræða. Spennan i
kjaramálunum var orðin svo
mikil að upp úr ætlaði að gjósa
óðaverðbólga.
Heath gerði siöustu tilraun til
að viðhalda skynmynd frjálsrar
kjaramyndunar með þvi að kalla
til sin foringja verkalýðs og
atvinnurekenda. Var þjarkað um
það heila nótt i Downingstræti 10,
en báðir sátu fastir við sinn keip.
Verkalýðsmenn heimtuðu stór-
hækkað kaup en atvinnurekendur
verðhækkanir. Þá sendi hann þá
heim og var nú ekki um annað að
ræða en að taka einhliða stjórnar-
ákvörðun um 3 mánaða launa- og
verðstöðvun.
Kjaraspennan i Bretlandi kom
hvað greinilegast i ljós i sumar,
þegar starfsmenn á sporvögnum
og járnbrautum fóru i verkfall og
lömuðu samgöngur i lengri tima.
Það var harösótt vekfall, sem
endaði með þvi, að „skalinn” var
sprengdur með um 15% kaup-
hækkun.
En það var ekki talað um neinn
skala, þegar aörar stéttir
útveguðu sér kjarabætur með enn
stærri prósentuhækkunum. Efst á
blaði er sjálfur forsætisráð-
þarf heldur ekki að fórna miklum
tima i verkföll til að hramsa 40%
launahækkun, enda getur hann'nú
lifað eins og herramaður, sem
sjálfsagt er. Þingmenn brezka
parlamentsins, yfir 600 manna
stétt ákvaö sér sömuleiðis
snöggt um 40% hækkun uppi i
900 þús. kr. árslaun i stað 650. þús.
áður.
En nú þegar lögreglumenn fara
fram á 20% kauphækkun, raf-
virkjar 37% og landbúnaðar-
verkamenn 54% kauphækkun, þá
er von að mönnum finnist
heimurinn vera að farast og skelli
á þriggja mánaða launastövðun.
Siðasta árið hefur
kjaraspennan i Bretlandi ekki
vaxið einungisiibapáttuverkalýðs-
félaga, þó mest hafi borið á henni.
Þegjandi og hljóðalaust hafa
hálunastéttir Bretlands tekið sér
stórfelldar kjarabætur. Dæmi
skulu tekin: Derek Barnes for-
stjóri byggingarfélagsins
Northern Development ákvað aö
hækka eigin laun um 67% úr 1,2
millj. ísl. kr. i 2 millj. Og Sir
Leonard Crossland stjórnarfor-
maður Ford-bilaverksmiðjanna
fékk 20% hækkun uppi i 7,2 millj.
kr. árslaun. Þessarar sérkenni-
legu hreyfingar til að hækka við-
stöðulaust hálaun, meðan
smáhækkanir á láglaunum kosta
harðvitug verkföll, gætir nú viöa
á Vesturlöndum og sýnist þaö
muni færast i aukana á næstunni
með þvi vinstristefnuhruni, sem
nú blasir við m.a. eftir forseta-
kosningarnar i Bandarikjunum.
Hér er á ferðinni ný samfélags-
Hálaunaþróunin sem lika hefur
gætt talsvert hér á landi er mjög
varhugaverð. Að visu skal ekki
hafa a móti þvi i sjálfu sér að
dugnaðar og afreksmenn fái
umbun verka sinna. Slikt er i
sjálfu sér eðlilegt til uppörvunar
til stærri átaka og verka. En eins
og aðstaðan er núna i þjóð-
félögunum með kjaraspennu og
kröfum i allar áttir, er hætt við að
hálunaþrýstingurinn valdi þjóð-
félagsranglæti. Hann hefur jafn-
framt þau áhrif að ýta stórkost-
lega undir verðbólgu og er
meginorsök hennar. Hann lamar
ennfremur getu rikisvaldsins til
að framkvæma umbætur á öllum
sviðum. Hann veldur þvi að svo
mikill þrýstingur er i neyzlu og
eyðslu að allir sjóðir tæmast og
brýnar félagslegar úrbætur verða
að sitja á hakanum.
Við höfum þegar orðið fyrir
skakkaföllum af þessum
hálaunaþrýstingi. A s.l. ári eftir
að vinstri stjórnin var nýkomin
að völdum var reynt að bæta úr
ranglæti með þvi að flýta hækkun
tryggingarbóta og kjarasamn-
ingar gerðir um hækkun lægstu
launa, svo hægt væri að lifa af
þeim. Allt hefur það nú orðiö að
engu og meira en það, mest af þvi
að hálaunastéttirnar fóru af stað
á eftirþegjandiog hljóðalaust og
heimtuðu sér margfalt meiri
hækkanir. Spennan hefur aldrei
verið meiri en nú. Ef kjara-
samningarnir i fyrra hefðu ekki
verið bundnir til tveggja ára,
myndu láglaunastéttirnar nú
sennilega þurfa 30% hækkun til
að standa jafnar. Sést það m.a. i