Vísir - 29.09.1973, Blaðsíða 9

Vísir. Laugardagur 29. september 1973
9
cTVIenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um bókmenntir:
Um trén og birtuna
Jóhann Hjálmarsson:
ATHVARF í HIMIN-
GEIMNUM
Almenna bókatelagio
1973. 96 bls.
Þaö hygg ég að hin
nýju ljóð Jóhanns
Hjálmarssonar, Athvarf
i himingeimnum, séu
hans veigamesta verk til
þessa. Ef til vill mætti
ganga svo langt að segja
þessa bók loks standa
við fyrirheit fyrstu ljóða
Jóhanns, ort meðan
höfundurinn var enn
barnungur maður.
í þriðja þætt bókarinnar af
fimm eru ljóð ort upp úr efnivið
hversdagslifs, daglegs umhverfis
og lifshátta i Reykjavik, fjarska
einföldum stilshætti á ytra borð.
Og það er sjálfur einfaldleiki
textans sem i fyr-sta lagi kemur
nýr fyrir sjónir á þessari bók og
minnir i senn á æskuljóð
höfundarins, náttúrlegan næm-
leik og einlægni sem virtist þeirra
stóri styrkur.
>ótt Jóhanh hafi margt ort og
skrifað siðan hafa ljóð hans sjald-
an notið viðlika þokka, og sizt i
samhengi, og það sem bezt tókst i
allra fyrstu bókum hans — en At-
hvarf i himingeimnum er sjöunda
ljóðabók hans siðan 1956. Það er
eins og löngum hafí vafizt fyrir
höfundinum að semja sér raun-
verulega virkan stilshátt, nógu
trúverðugt málfæri sinni eigin
upprunalegu skáldgáfu.
En i þessu efni finnst mér brotið
i blað með nýju ljóðunum, og þá
kannski sér i lagi „hversdags-
ljóðunum” sem fyrr voru nefnd.
Þar fyrir nær liking þeirra við
fyrrnefnd æskuljóð ekki nema
skammt, tekur kannski ekki til
nema hins einfalda orðfæris, en
undir einfaldleik textans býr nú
miklu margbreyttari skáldsýn og
tilfinningareynsla eins og von er
til. 1 þessum ljóðum tekst honum
einatt að gæða alveg náttúrlegt
myndmál, auðnumið reykviskt
landslag, allt að þvi annarlegri
skáldlegri fjarvidd, skipa saman
draumi og veruleika i einni mynd,
nýjum fullveðja stilshætti. Glögg
er þessi mynd hugar og heims,
hugar i heiminum þegar i fyrsta
ljóðinu i þessum þætti, Sumar-
nótt:
Seint,
seinna en trén klæðast myrkri
heyrist þér barið
og þú opnar ekki,
þvi nóttin er full af myndum,
sem vilja komast inn —
alla leið þangað,
sem hugur þinn vakir.
Hingað inn má ekki berast
svalandi ilmur garðsins,
birtan frá stjörnunum:
svimandi fjarlægðum
heimsins
Seint
fer grunur um dögun
yfir jörðina,
seinna en trén klæðast myrkri.
Þau standa spurul úti fyrir
likt og komin heim
úr langri ferð —
öll trén,
sem hugurinn geymir.
Þessi ljóð heyra náið saman og
eru þó furðu fjölbreytt að efni og
hugblæ. En styrkur þeirra felst að
mér finnst fremur i hinu næma
myndmáli, hreinlega landslagi
hugar og tilfinninga sem þau lýsa
en tilfinningamætti orðanna,
skýrum skoðunarhætti textans.
Þvert á móti er einatt eins og litt
ráðin skoðun heimsins, hálfkveð-
in tilfinningamál þiggi lif sitt af
hinum skýru myndum. Og uppi-
staða ljóðmálsins eru náttúru-
myndir, annars vegar, garðar,
himins, veðra og birtu. Þær verða
sumpart merkjamál einkalegrar
reynslu, eins og i Arstiðum:
A miðjum vetri finn ég vorið
snerta tréð.
Vorið snertir einnig mig og
augu þin.
Þau lýsa
eins og fjarlæg, dularfull
stjarna.
Þú finnur lyktina af snjónum,
sem skamma stund sest að
á götunum
áður en regnið þvær hann burt.
Tréð svarar þér ekki.
Augu verða hyldjúp.
Og sumpart verða þær teikn og
forboði hins stóra heims — eins og
i ljóði sem nefnist Við gluggann:
Sérkennileg birta
færist yfir borðið og varpar
Ijóma sinum á bækurnar
og þéttskrifuð blöðin
um miðnætti þegar bleik, mild
ský
safnast á himninum.
Húsin hinum megin við götuna
færast nær.
Loftnetin bera boð
frá heimi i mótun.
fcg minnist þess
að á þessu bjarta kvöldi
eru menn á ökuferð um tunglið.
Sfðustu hendingarnar hér að of-
an minna á áhuga höfundarins á
geimferðum siðustu ára sem viða
verða honum yrkisefni, fyrir-
ferðarmest i öðrum þætti bókar-
innar, samfelldum flokk ljóða
samnefndum bókinni, en sumpart
er þetta yrkisefni ofið trúar-
kennd, sem viðar gætir i ljóðun-
um. En þótt ljóðmálið i þessum
flokk sé af sama náttúrutoga sem
i bókinni i heild, annars vegar
myndir jarðargróðurs, borgar-
lifs. hins vegar himna, geims og
birtu, finnst mér glöggt af ljóða-
flokknum i heild hve miklu óhæg-
ara Jóhanni Hjálmarssyni er að
svo komnu að yrkja um alveg
andlæga reynslu, skoðun, tilfinn-
ingar, en hlutbundnari
tilfinningamál.
Þetta má eins orða svo að
sú heimssýn eða skynjun sem
reynt er að orða i flokknum fái
ekki næga fótfestu i jarðneskum
heimi ljóðanna, máli þeirra.
Samagildir að sinu leyti um guðs
hugmynd lokaljóðsins i bókinni,
sem raunar kemur viðar upp, lif i
llkingu flótta:
Höfum við i raun lifað
nema I þvi, sem þú sagðir flótta
og sumir kalla guð?
i miklum fjarska er mynd hans
í líkingu flótta.
Ég hygg að flestir lesendur séu
litlu nær fyrir þessi eða önnur
þvilik andlæg ummæli og skoðan-
ir i ljóðunum. Aftur á móti tekst
Jóhanni i inngangsljóði bókarinn-
ar að koma alveg náttúrlegum
orðum, skýrri mynd að ævintýri
geimsins:
Yfir vfðáttum Jökulsins
eru mcnn á ferð
á undarlegu skipi.
Manstu eftir bátunum,
sem sigldu fyrir Brimnes
komnir undan Svörtuloftum.
Manstu öll Ijósin sem kviknuðu
ihólunum og klettunum á jólun-
um
þegar fór að rökkva.
Allt var þetta nálægt þá
og er nálægt enn
eins og ferð mannsins inn i
aðra nótt.'
Það er sem sé náttúrleg uppi-
staða ljóðmálsins sem i fljótu
bragði virðist styrkur þessarar
bókar, leikur birtunnar við húsin
og trén, landslagið i þeim hugar-
heim sem hér er svo næmlega
teiknaður. En sá heimur einkalífs
og tilfinninga sem Jóhanni
Hjálmarssyni er tamast að yrkja
er hér orðinn furðu fjölbreyttur
efnislega og einatt þunnt þilið á
milli hans og umheims þar sem
tiðindi verða: það er raunar ein
liftaug ljóðanna, hið viösjála
jafnvægi hugar og heims sem þau
lýsa. En að minu viti er þvi glögg-
ar lýst hlutlægu orðfæri, náttúr-
legu- myndmáli ljóða eins og
Strönd, Endurfundur I-II i 2rum
þætti bókarinnar, Landslag og
draumur, Heiðin i 4ða þætti, sem
öll eru áreiðanlega með hans
beztu ljóðum, — en neinu sem Jó-
hann yrkir berum orðum út af
tiðindum úti i geimi.
Orðsending fró
CUDOGLER h.f.
Vegna þeirra mörgu er urðu fyrir rúðu-
brotum i óveðrinu aðfaranótt sl. mánu-
dags og eiga framleiddar pantanir hjá
okkur, mun afgreiðsla Cudoglers h.f.
VERÐA OPIN FRÁ KL. 8—16 í DAG,
LAUGARDAGINN 29. SEPT.
CUDOGLER h.f.
Skúlagötu 26, simi 26866.
STOKKSOGNIN
KOM HOLLEND-
INGUM í SJÖ
ítalia sigraði á
Evrópumeistara-
mótinu i Ostende með
miklum yfirburðum,
fimmtiu stigum á
undan Frakklandi, en
annað sætið gefur
Frökkum rétt i heims-
meistarakeppnina
næstu, þar sem ítalir
eru heimsmeistarar.
Sigur Itala var afar sann-
færandi — hiriir sterku spilarar
Garozzo og Belladonna sáu til
þess. Belladonna varð Evrópu-
meistari i niunda sinn eða oftar
en nokkur annar — og auk þess
hefur hann ellefu sinnum orðið
heimsmeistari. Belladonna
stendur nú á fimmtugu, en
Garozzo er 48 ára — báðir at-
vinnumenn i bridge.
Fjórir nýliðar voru i itölsku
sveitinni, sem stóðu nokkuð vel
fyrir sinu eftir að taugaspenna
fyrstu leikjanna hvarf. Þessir
nýju Evrópumeistarar eru allt
ungir menn — greinilegt, að
Italir eru að ,,ala upp” nýja
menn. Rodolfo Pedrini er 35 ára
verkfræðingur og blaðamaður i
Torinó, og félagi hans Antonio
Vivaidi, 34 ára skrifstofumaður
I sömu borg. Soldano de Franco
er þritugur sölumaður i Milanó,
og félagi hans Arturo Franco 27
ára tryggingamaður, einnig frá
Milanó.
Fjórtánda sæti islenzku
sveitarinnar var heldur slakur
árangur, þó svo sveitin fengi
rúmlega 47% vinningshlutfall. I
næstu þáttum mun ég sýna spil
frá nokkrum leikjum á mótinu
— og hér er eitt frá leik tslands
og Hollands. Leiknum lauk með
sannfærandi sigri Hollands, 15-
5, og alslemma, sem Hollend-
ingarnir sögðu og unnu, réö þar
miklu. Hún var i þessu spili.
Spil nr. 4 Allir á hættu. Vestur
gefur.
A A
¥ AG9762
4 ÁG1093
* 6
♦ KG10873 A D654
¥ H 108 ¥ KD543
♦ T 654 4 D72
♦ L D8 * 2
92
¥ ekkert
4 K8
4, AKG1097543
I lokað herberginu gengu sagnir
þannig:
Vestur Norður Austur Suður
Heusden Stefán Kokkes Karl
pass 1 T pass 3 L
pass 3 H pass 4 L
pass 4 T pass 5 L
pass pass 6 L pass pass
Karl fékk 13 slagi .
1 opna herberginu gekk eins upp
að fjórum tiglum
Vestur Norður Austur Suður
Hjalti Sint Asmundur Kaiser
pass 1 T pass 3 L
pass 3 H pass 4 L
pass 4 T pass 6 L
pass 7 L pass pass
pass
Hin ótrúlega sögn Suðurs-sex
lauf — var eftir spilið sögð mikil
mistök af félaga Kaisers — Sint.
Hann sagði. — „Venjulega,
þegar Kaiser verður eitthvað á i
messunni, streyma punktarnir
til okkar”.
Hermann Filarski tók undir
þetta. — „Þegar Kaiser segir
slemmu kemsl það venjulega i
blöðin, vegna þess, að hann er
svo ihaldssamur”.
En hin djarfa sögn Kaisers
kom þeim i sjö — og sigur i
leiknum.
¥
Einsk völds tvimennings-
keppni Bridgefélags Reykjavík-
ur s.l. miðvikudagskvöld lauk
þannig, að þessi þrjú pör urðu
efst i hvorum riðli:
A-riðill: I. Guðlaugur og örn,
132 st., 2. Ilermann og Sverrir,
123 st., 3. Ólafur og Lárus, 115 st.
B-riðill: 1. Svcinbjörn og
llilmar. 144 st. 2. Jón og Guð-
brandur, 143 st. 3. Vigfús og
Magnús, 126.
Næstkomandi miðvikudags-
kvöld hefst mcistarakeppni
lélagsins i tvimenning og eru
væntanlegir þátttakendur beðn-
ir um að skrá sig bjá stjórnar-
mönnum félagsins.