Vísir - 07.02.1974, Page 7

Vísir. Fimmtudagur 7. febrúar 1974.
I IIMMl
= SÍOAN =
Umsjón:
r
Olafur Hauksson
Hvað er að gerast i
afbrotamálum barna og
unglinga? Eru afbrot
þeirra mjög algeng hér?
Hvers vegna fara börn
út i afbrot? Hvað er gert
i þessum málum hér-
lendis?
Þessar spurningar og ótal fleiri
komu upp á fundi, sem félag sér-
kennara hélt fimmtudaginn 31.
janúar.
Félag sérkennara hefur mikið
látið sig varða mál þeirra barna
og unglinga, sem eiga af ýmsum
ástæðum erfiðara uppdráttar en
önnur.
Frummælandi á fundinum var
Hildigunnur Olafsdóttir
afbrotafræðingur. Aðrir þátttak-
endur voru Björn Björnsson
prófessor, Helgi Danielsson rann-
sóknarlögreglumaður, Kristján
Sigurðsson, forstöðumaður
Upptökuheimilisins i Kópavogi,
Ragna Freyja Karlsdóttir
sérkennari og Sverrir Bjarnason
geðlæknir. Gylfi Baldursson
heyrnfræðingur stjórnaði um-
ræðum.
Algengasti afbrota-
aldurinn 14 til 15 ár
— Ég verð að styðjast að öllu
leyti við tölur frá árinu 1968.
Þegar ég ræði um afbrot unglinga
hér á landi, sagði Hildigunnur
Ölafsdóttir er hún hóf erindi sitt.
Samkvæmt þeim tölum, þá
voru 20% allra afbrota framin af
börnum og unglingum 15 ára og
yngri, þegar skýrsla var gerð ’68.
Ekki er vitað um kynskiptingu.
Þó er talið, að hlutur kvenna sé
litill.
,,En ég tel liklegt, og það styðja
erlendar kannanir, að það, sem
hefur komið fyrir lög og rétt af
þessum afbrotum, sé aðeins
toppur af miklum fjölda afbrota”,
sagði Hildigunnur.
Upplýst brot aðeins
8% af heildarbrotum
Duld brot, þ.e.a.s. þau sem ekki
komast upp, eru talin vera allt að
92% allra afbrota.
86% allra ákærðra ’68 voru
ákærðir fyrir auðgunarbrot. 10%
fyrir ofbeldisbrot. Af unglingum
voru 90% ákærðir fyrir auðgunar-
brot.
Þessu næst ræddi Hildigunnur
um ýmsar kenningar, sem komið
hafa fram um orsakir þess, að
unglingar fremja afbrot. Mjög
algengt virðjst, að unglingar
frem ji afbrot sin i hópum. Deilt er
um, hvort hópurinn áé frumorsök
eða afleiðing afbrota. Sagði Hildi-
gunnur, að félagsfræðingar litu
almennt á hópinn sem frumorsök.
Fyrsta kenningin, sem hún
nefndi, gekk út á það, að afbrot
væru algengust hjá lágstétta-
unglingum. 1 umræðum á eftir
kom hins vegar ekkert sérstakt
fram, sem gæti stutt þá
skoðun. nema það að i flestum
tilfellum búa afbrotaunglingar
við erfiðar heimilisaðstæður.
Kenningin um lágstéttirnar
fjallaði um erfiðleika lágstétta-
unglinga til að komast i þann sess
i þjóðfélaginu, sem einhvers er
metinn. Oft gefast unglingarnir
upp við þá baráttu og sýna i
staðinn algjöra andúð á þvi, sem
þau innst inni voru að reyna að
ná. Þeir hópa sig saman og virka
hvetjandi innbyrðis til að sýna
fyrirlitningu á rikjandi gildis-
mati.
Breytingin úr
barni i ungling
Aðra kenningu nefndi Ilildi-
gunnur. Þar eru afbrot unglinga
útskýrð vegna þeirra erfiðleika,
sem eru samfara breytingunni úr
barni i ungling.
Hildigunnur Ól-
afsdóttir, af-
brotafræðingur.
Björn
son, prófessor.
Helgi Danfels-
son, rannsókn-
arlögreglum.
Kristján Sig-
urðsson, for-
stöðumaður
Ragna Freyja
Karlsdóttir,
sérkennari.
Sverrir Bjarna-
son, geðlæknir.
Gylfi Baldurs
son, heyrnfræð-
ingur.
Afbrot unglinga fœrrí
hér en í nágrannalöndum
— frá fundi sem félag sérkennara hélt um afbrotamál unglinga og barna
Hildigunnur: — Vantar nýlegar
skýrslur um afbrot.
En samstaða unglinganna i hóp
er nauðsynleg til að minnka
sektarkenndina, sem er fyrir
hendi hjá flestum. Þessi kenning,
sem er reyndar talsvert viðtæk,
þótt henni verði ekki gerð skil
hér, telur, að afbrot séu algeng
meðal allra stétta.
„Ég tel að afbrot barna og
unglinga séu ekki alveg eins
algeng hér og i nágrannalöndum
okkar”, sagði Hildigunnur. Taldi
hún það einkenni fyrir litið þjóð-
félag eins og okkar. Þar með væri
öll vistun á afbrotaunglingum
alltaf neyðarúrræði, sakir þess
hversu augljóst slikt væri.
„Það er ekki lausn á vanda-
málum afbrotaunglinga að fjar-
lægja vandræðavaldinn. Það þarf
að glima við hann á staðnum”,
sagði Hildigunnur, er hún lauk
erindi sinu.
Langtimamistök i
uppeldi skapa
vandræðin
Þegar erindi Hildigunnar var
lokið, hófust umræður, sem Gylfi
Baldursson stjórnaði.
Fyrst var karpað um, hvort
afbrot væru áberandi fleiri hjá
einni stétt en annarri. Ekki voru
allir á sama máli. Ragna Freyjá
taldi ekki að afbrot væru bundin
stéttum.
„Það eru langtimamistök i
uppeldi, sem leiða börnin út i
vandræði”, sagði hún.
„Skilningsleysi og höfnun. sem er
siendurtekin öll uppvaxtarár
barnsins, koma sálarlifi þess i
óæskilegt horf og leiða að lokum
til vandræða. Sem dæmi má
nefna. ef alltaf er verið að pressa
barn til að fara á koppinn. Það á
helzt að gerast á ákveðnum tima
Björn: — Ekki benda á einn aöila
til að leysa vandann.
á degi hverjum, og barnið á að
skila ákveðnum árangri. Þetta er
ósköp hentugt fyrir foreldrana.
En áhrifin eru neikvæð”.
Kristján Sigurðsson sagði. að af
16 unglingum, sem hefðu verið á
upptökuheimili i vetur, væru
15 frá heimilum, sem mætti kalla
afbrigðileg, t.d. að annað
foreldrið væri ekki til staðar.
Oftast er það pabbann sem vant-
ar.
Pabbaleysið
skapar vandræði
Sverrir: — Ég tel eina
ástæðuna fyrir þvi, að börn
leiðast út i afbrot vera þá, hvað
pabbar eru almennt litið heima.
Þeir eru alltaf að vinna.
Helgi: — Fleiri menn við að upp-
lýsa afbrot þýddi aukningu á vist-
heimilum.
Helgi: — Ég held, að um 90%
þeirra barna, sem ég hef þurft að
hafa afskipti af, séu af heimilum,
þar sem móðirin er einstæð og
vinnur úti. En það eru lika til fin
og falleg heimili, þar sem allt er
samt sem áður i upplausn, t.d.
vegna drykkjuskapar.
Kristján upplýsti. að á
Upptökuheimilinu væru færri
núna en i fyrra.
Ilelgi: — Ef það væri fjölgað i
rannsóknarlögreglunni, væru
heimili af þessu tagi fljót að yfir
Kristján: — Það má ekki útiloka
unglinga frá þjóðfélaginu þótt
þeir gerist brotlegir.
fyllast. Það þvrfti að fjölga þeim
mikið.i réttu hlutfalli við fjölgun
þeirra, sem ynnu að þvi að
upplýsa afbrot.
Fyrirbyggjandi
aðgerðir
i auknum mæli
Gylfi: — En hvað m'eð fyrir-
byggjandi aðgerðir?
Björn: — Slikt starf verður
sifeilt öflugra. En það mætti
hugleiða, hvernig skólar eru
undir það búnir. að heimili fari i
upplausn. Ég tel þann
undirbúning á lélegu stigi Samt
m.á ekki benda á einn ákveðinn
aðila og segja. að hann eigi að
leysa vandann.
Kagna Freyja: — 1 sumum
tilvikum er revnt að laga sjálft
heimilið, sem barnið er komið
frá. En fyrirbyggjandi starf af
þessu tagi er þjóðfélagslegt átak.
Það er þjóðfélagið, sem skapar
afbrotabörnin. Við lesum aftur á
móti um afbrot, litum á þau sem
eina heild og einangrum okkur
frá þeim. Það má byrja á endur-
bótaupphafinu i kennaraskóium.
Svo verður að koma inn i huga
fólks jákvæðunt viðhorfum til
afbrota, jafnt afbrota barna sem
fullorðinna.
Björn: — Við i barnaverndar-
nefnd þurfum oft að vinna ýmis
óskemmtileg fyrirbyggjandi
störf, eins og t.d. að taka barn frá
foreldrum.
Hildigunnur: — Núorðið er það
viðurkennt sjónarmið að það þarf
ekki bara að horfa á einstakling-
inn, sem fremur afbrot og er til
vandræða. Það þarf lika að lita á
fjölskylduna og vinnustað sem
þátt i atferlinu.
Gylfi: — Hvers vegna er ekki
lagt meira af opinberu fé i fyrir-
byggjandi framkvæmdir?
Kristján:— 1 lagafrum varpi,
sem nú liggur fyrir, er gert ráð
Hagna Freyja: — Þaðsem vantar
er jákvætt viðhorf til afbrota.
Sverrir — l’abbar eru almennt
litið heinia. Þess vegna leiðast
börn m.a. út i afbrot.
fyrir aukinni félagslegri aðstoð i
skólana.
Sverrir: —- Ég held það myndi
bæt ástandið mikið að fá meira af
karlmönnum til kennarastarfa i
bæði barna- og gagnfræðaskóla.
Það gæti að vissu leyti bætt
pabbaleysið. Samt vil ég ekki að
uppeldið fari i auknum mæli i
skólana.
Þarf fleiri til aö
upplýsa afbrotin
llelgi: — Ef fleiri væru við að
upplýsa afbrot barna og reyndar
fullorðinna lika. þá held ég, að
ekki væri eins mikið af sibrota-
mönnum. Ef alltaf væri komið
upp um afbrotin. þá myndu menn
ekki þola slikt til lengdar. En
krakkarnir komast upp með
þetta. Og það er erfiðast að fák
við þá unglinga, sem alltaf hafa
komizt upp með þjófnaði og
annað þvi um likt. Það verður að
stoppa þau i tima.
Upptökuhcimilið sýnir
jákvæöan árangur
Kagna Kreyja: — Hvað hefur
orðið um þá, sem hafa útskrifazt
af upptökuheimilinu?
Kristján: — Þrjú af þeim. sem
voru i fyrra á heimilinu hafa lent
aftur i erfiðleikum. En það má
ekki loka unglingana inni. útiloka
þau frá þjóðfélaginu. Það á að
leyfa þeim að finna. að þau eru
enn meðlimir þar. þrátt fyrir
timabundna erfiðleika.
Björn: Upptökuheimiliö
hefur verið hundelt af æsifrétta-
blaðasnápum. sem hafa skapað
mikla tortryggni i garð þess.
Maður heyrir fólk jafnvel spvrja
hvers vegna i ósköpunum það sé
ekki haft út i sveit eins og t.d.
Breiðavikurheimilið. ’->essu er
likt farið með marga. sem halda.
að Barnaverndarnefnd sé ætluð
til þess að vernda fullorðna fólkið
fyrir börnunum.
Kristján: — Breiðavik hefur
verið vegsömuð. En ég hef
reynslu at þvi, að þeir sem þaðan
fóru. hafi ekki gengið scm bezt.
Heimilið hefur sem sagt ekki
gefið nógu góða raun. En fólk er
ánægt með að geta sent vand-
ræðaunglingana þangað og verið
þannig laust viö þá.
Gvlfi: — Er vistun á heimilum
þá ekki varhugaverð?
Kristján:— Kannski en það
þarf að má burt fordómana
kringum þau — þvo stimpilinn af.
Gylfi: — Meðhöndlun
afbrotabarna er oftast eftir á.
Ilvað með fyrirbyggjandi aðgerð-
ir?
Samvinna skóla og for-
cidra
Nú fóru fyrirspurnir að berast
utan úr sal. og smam
saman beindust umræðurnar
meir og meir inn á svið skólanna i
þessum efnum.
T.d. var rætt um samvinnu
skóla og foreldra. Flestir voru
sammála um. að það samstarf
væri ekki eins gott og það þyrfti
að verða. Þó hefði það batnað til
mikilla muna undanfarin ár.
G u ð m u n d u r M a g n ú s s o n
skólastjóri sagði. að samstarf
milli skóla. foreldra og annara
aðila varðandi afbrotaunglinga
hefði- þurft að koma til fyrir
löngu. Oft hefðu kennarar ekki
hugmynd um að sumir nemendur
þeirra va'ru margfaldir
afbrotamenn Hins vegar var
Guðmundur anægður með sam-
starf foreldra og skola a.m.k
hvað sinn skola snerti.