Tíminn - 11.01.1966, Blaðsíða 8

__________________TÍIVS8MN
Sjðtygyr í dag:
fyrrv. alþingismaður í Norðurhjáleigu
Álftaver, eða Verið, eins og við ■
Skaftfellingar nefnum það í dag-
legu tali, er langsamlega minnsta
sveit Vestur-Skaftafellssýslu. Er
það sléttlent og því opið fyrir,
vatni og ,vindi. Auk þess er Álfta-:
verið umlukt á alla vegu ótrygg-:
um nágrönnum. Á ég þar við Mýr-1
dalssand að vestan og sunnan,
Kúðafljót að austan, og svo Kötlu
skammt frá í norðri. Allt eru
þetta herskáir nágrannar, en Katla
þó umsvifamest, þegar hún lætur
á sér kræla.
Þrátt fyrir harða lífsbaráttu
þeirra, er Verið hafa byggt und
anfarið, hefur þessi fámenna sveit
átt ótrúlega mikið mannval að
líkamlegri og andlegri atgervi. Fé-
lagshyggja og félagsskapur hefur
lengi þar verið snar þáttur í lífi
fólksins og eflt það að þroska og
manndáð. T. d. mun þar enn lifa
Góðtemplarastúka, sem eflaust má
telja einsdæmi í sveit hér á landi,
aðeins með 11 búendum.
Þegar Katla gaus síðast, haustið
1918, voru Álftveringar að reka
afréttarsafn sitt heim til réttar.
Kr þeir voru staddir nokkuð fyr-
ir ofan byggðina, verða þeir varir
við hlaupið, sem þá er þegar kom-
ið ískyggilega nærri þeim. Var þá
aðeins ekki nema um eitt að gera,
sleppa safninu lausu og ríða sem
mest mátti upp á líf eða dauða
undan hlaupinu, ef takast mætti
að ná til hrauntangans alllangt
neðar og austar. Og þetta tókst
þeim, þó hurð skylli nærri hæl-
um. En þaðan var þeim lokuð leið
heim til sín, þar sem hlaupið var!
þá komið í ána Skálm, sem á
milli var. Urðu þeir ,því að hírast
þarna um dimma og kalda haust-
nóttina, án þess að vita hvernig
Þrjú stórmál bíða afgreiðslu Al-
þingis, er Þingmenn slæðast í
salina að nýju í febrúar — og
þó vitanlega fleiri en þrjú, þótt
hér verði ekki minnst á fleiri; en
þessi tel ég svo mikilsverð, svo
afdrifaríkt hvemíg afgreidd verða,
að þjóðarheill geti á oltið. Og um
þau munu mjög skiptast skoðanir,
og af ákafa. Við slíkar aðstæður
í þingsölum reynir á manndóm
hinna kjörnu fulltrúa Þjóðarinnar.
Þá er það annaðhvort vesal-
mennska eða svik við land og
þjóð að beygja sig fyrir flokksfor
ustu og greiða atkvæði gegn betri
vitund, hvar í flokki, sem staðið
er. En nú er afgreiðsla mála á
Alþingi oft slík, að einu má
gilda, hvort um fjalla fjórir leið
togar eða fjórír stórir flokkar,
fjórir menn eða sextíu! Flokks
einræði er vafasamt, svo sem eins
manns alræði, stlgsmunur aðeins,
og undir hælinn lagt, hvort betra
reyníst. En eins og nú er statt í
Alþingi íslendinga, að öll völd eru
í höndum tveggja flokka, með
mjög vafasaman meirihluta kjós-
enda að baki sér (í mörgum mál
um), vafasaman meiríhluta vegna
þess, að svo margt er gjörbreytt,
m. a. eigin viðhorf þingmanna, síð
an þeir tóku við umboði af kjós
endum, Þá er næsta hæpið að ætla
að þar sé jafnan úr vanda ráðið i
samræmi við vilja þjóðarinnar. Og
vandamönnum þeirra og vinum
heima reiddi af í hlapinu.
Einn af þessum smalamönnum
var Jón Gíslason í Norður-hjá-
leigu, sem í dag verður sjötugur.
Hann er fæddur í Norðurhjáleigu
11. janúar 1896. Foreldrar
hans voru hjónin Þóra Brynjólfs-
dóttir og Gísli Magnússon hreppp-
stjóri. Voru þau hjón víðkunn að
mannkostum og mikilli gestrisni,
hverníg má það vera, að svo oft
sem raun virðist bei-a vitni, sjái
hver maður stjórnar megin allt
rétt og velji hið bezta, en allir
utan stjórnarflokka vinni sem
einn maður fyrir hið ranga og
illa, — eða þá Öfugt! — Frá Bret
um, o. v. að, má heyra að þing
menn þora að hafa aðra skoðun
en flokksforustan, stjómarliðar
leyfa sér þar að tala og vinna
gegn frumvarpi eða stefnu stjóm
arinnar o. s. frv. En hér? Jú, Það
kemur víst fyrír — í smámunum.
En hvernig verður það í:
1. Stóriðjumálinu. Alúmínver
við Faxaflóa. Áður en samningur
við erlendan auðhring vei’ður sam
þykktur og undirrítaður verður
að vera ljóst, hvaðan allt það
vinnuafl á að fást, sem til slíkrar
risaframkvæmdar þarf. Eins og
nú er, vantar fólk til allra okkar
höfuðatvinnuvega: landbúnaðar,
sjávarútvegs, iðnaðar. En með
þeím öllum bíða möguleikar til
aukins iðnaðar og endurbóta, jafn
vel til margföldunar á verðmæti
og stóraukinna gjaldeyristekna.
Frá engum þeirra má draga vinnu
afl. Og frá verzlunarstörfum,
banka-ísetu eða öðrum ,,fínum“
þjónustustörfum hverfur fólk
ógjarnan tíl erfiðis- eða verk
smiðjustarfa. Nú, Þá er bara (!!)
að sækja til annarra þjóða bæði
vinnuaflið og auðinn til uppbygg
þá í þjóðbraut. Gísli hreppstjóri
var prýðilega vel gefinn og at
orkumaður, einn af hinum svo-
kölluðu aldamótamönnunj, sem
lögðu steina í grunninn að fram-
förum og hagsæld Þjóðarinnar á
tveimur fyrstu tugum aldarínnar.
Um þátt Gísla Magnússonar i sam-
vinnumálum héraðsins, segir má-
ske bezt sína sögu, að þegar Kaup
félag Skaftfellinga var stofnað ár-
ingar og reksturs! En mun þá
ekkí einnig mesti ágóðinn hverfa
út úr landinu? Og hvað myndi
fylgja því til Reykjavíkur og ná
grennis að fá á næstu þúfu ca.
2 þús. útlendinga (og hvaðan yrði
liðið, þótt ekki sé nú þar allt ör
girða það af eins og Keflavíkur
liðið, þótt ekk sé nú Þar allt ör-
uggt heldur. — Svo er og það,
að staðsetning versins myndí enn
hjálpa til að sporðreisa landið —
— hvolfa þjóðarskútunni!
2. Frá vinstri til hægri. Um það
skal nú ákvörðun tekin hvort
íslendingar skuli hverfa til hægri
handar umferðar. Sumir telja að
við verðum í því efní að fara að
dæmi Svía, — og breyta um, með
öllum þeim tilkostnaði mannfóm
um og fyrirhöfn, sem því hlýtur að
fylgja, og Þrátt fyrir fátækt okkar
og vanmátt að byggja upp hið
nauðsynlega tíl líknar vanheilum,
hjálpar þeim hrasandi menntunar
í dreifbýlinu m. m. En hinir munu
þó fleiri, sem tíja sérstöðu okkar
eyjarskeggja svo einstæða, að við
eins oð t. d. Bretar. Japanir o. fl.,
egum byggja á henni, þurfum ekki
„hina leiðina“ í því efni heldur!
Eg hefi spurt um skoðun
margra bíleigenda á Akureyri og j
það er hrein undantekning að
heyra nokkurn mæla með breyt-
ingunni Hér voru fyrir nokkru
mættir á samkomu fjórir forustu
ið 1906, var stofnfundur þess hald
inn á heimili hans í Norður-hjá-
leigu.
Jón Gíslason ólst upp í for-
eldrahúsum. Fór hann snemma að
hjálpa til við bústörfin, enda fljótt
efnilegur til lífs og sálar. Til náms
var Jón í Unglingaskólanum í Vík
veturna 1911—1913. Var sá, er
þessar línur ritar, með honum þar
fyrri veturinn og gat því ekki
fram hjá mér farið að veita at-
hygli hans traustu námsgáfum og
öðrum kostum, sem ungmenni má
einna bezt prýða.
Jón tók við búi af föður sín
um 1919 og bjó þar óslitið til
ársins 1962, að Júlíus sonur hans
tók við búinu. Þrátt fyrír að
mörgu leyti erfiðar aðstæður, og
þröngan fjárhag framan af, rak
hann fljótt búskapinn af dugnaði
og myndarskap, jók með ræktun
heyfenginn hröðum skrefum og
byggði fénaðarhús og heyhlöður.
Hins vegar bjó hann alltaf í timb-
urhúsi því, sem faðir hans byggði
á sinni tíð, og þótti þá með mynd-
arlegasta íbúðarhúsakosti sýslunn-
ar. Nú er Júlíus sonur Jóns með
nýtt íbúðarhús í smíðum.
Ekki leið Jangur tími frá því
að Jón Gíslason var orðinn full-
þroska maður, þar til hann þótti
sjálfkjörinn forustumaður um mál
efni sveitar sinnar og héraðs, og
eftir því sem lengra leið á ævina
hlóðust einnig á hann trúnaðar-
störf utanhéraðs:
Hreppstjóri Álftavershrepps hef
ur hann verið frá 1947, hrepps-
nefndaroddviti 1928—38, og frá
1944 og alla tíð síðan átt sæti í
skólanefnd, bygginganefnd o. fl.
í Sauðfjársjúkdómanefnd frá 1950
búnaðarþingsfulltrúi frá 1954, að-
alendurskoðandi Kaupfélags Skaft
fellinga frá 1933 og Sláturfélags
Suðurlands frá 1950, kjötvigtar-
maður hjá Sláturfélagi Suðurlands
í Vík allmörg undanfarin haust,
deildarstjóri Kaupfélags Skaftfell-
inga frá 1940, vitavörður Alviðru
hamravitans frá 1930 og alþingis
maður Vestur-Skaftfellinga 1947
—1953.
Framtalin trúnaðarstörf, sem
Jóni hafa verið falin, tala sínu
máli um traust það, sem til hans
menn í umferða- og tryggingamál
um að sunnan. Svo virtist, sem að
eins einn af þeim fjórum, vildi
mæla með því, að snúið yrði frá
vínstri til hægri. Myndi ekki svo
í fleiri hópum víðast um landið,
ef reynt yrði?
3. Ölfrumvarpið. Sá draugur hef
ur ekki verið kveðinn niður enn,
svo að kyrr liggi. En Þeir, sem
vildu hlutlaust kynna sér reynslu
grannþjóða okkar, sem leyft hafa
bruggun og neyzlu sterkara öls,
myndu sjá. að áfengisneyzla vex,
við greiðari aðgang að áfengu öli,
fleiri verða við stýri undir áhrif
um áfengis. fleíri slys og dauðsföll
mera tjón. Þá myndu þeir —
sem fleiri — spyrja: Þurfum við.
þolum við, meíra af þessu?
í öllum þessum málum á þjóð
arvilji að ráða. Gætu ekki þing-
menn leitað álits kjósenda sinna
á fundum í kjördæminu áður en
Þing kemur saman? Sterk áróðurs
öfl, einstakir fjáraflamenn eða
samtakahópar (stjórnmálalegir eða
aðrír) eiga þar ekki að hafa úr
slitaaðstöðu. Og loks reynir á
manndóm og drengskap í sölum
Alþingis sjálfs.
27. des. 1965.
Jónas Jónsson
frá Brekknakoti.
ÞIRIÐJUDAGUR 11. janúar 1966
er borið, bæði innanhéraðs og nt-
an. Ekki er því þó til að dreifa
að hann hafi sjálfur sótzt eför
slíkum mannvirðingum. Man ég
vel svo langt, að ekki gekk þratrta
laust að fá hann til að fara í
framboð við alþingiskosningarnar
1947. Á Alþingi naut hann trausts
og virðingar, ekki einungis sam-
flokksmanna sinna, heldur einnig
margra þingmanna úr hinum
stjórnmálaflokkunum. Á Alþingi
var hann ötull baráttumaður fyr-
ir hagsmuna- og menningamrál-
um okkar Vestur-SkaftfeHinga og
óhætt að fullyrða, að með honum
var okkar sæti þar vel skipað.
Giftur er Jón, Þórunni Pálsdótt
ur frá Jórvíkurhryggjum í Álfta-
veri, hinni ágætustu myndar- og
dugnaðarkonu. Hefur hún verið
traust og örugg stoð hans á lífs
leiðinni, og orðið að vera yfir
lengri og skemmri bæði húsbónd-
inn og húsmóðirin, þegar hann
var að heiman vegna hinna ýmsu
trúnaðarstarfa útí frá, sem áður
eru hér að framan að nokkru tal-
in. Má geta nærri, að undir þeim
kringumstæðum hefur vinnudagur
hennar verið bæði langur og eril-
samur. Oft bar þar líka gesti að
garði, því margir áttu erindi við
Norðurhjáleigubóndann. Kom þá
vitanlega í hlut húsmóðurinnar að
sjá gestunum fyrir beina, sem held
ur ekki stóð á frá hennar hendi,
bæði af rausn og myndarskap.
Þau Norðurhjáleiguhjón eignuð
ust 13 börn. Eru 12 þeirra á lífi
og öll uppkomin. í réttri aldurs-
röð þessi:
Þórhildur, búsett í Reykjavík,
gift Kjartani Sveinssyni síma-
vinnustjóra.
Júlíus bóndi í Norðurhjáleigu,
giftur Arndísi Salvarsdóttur ljós-
móður.
Framhald á 6. síðu.
ÞULA
Geturðu ekki sofið,
glókollur minn.
Vaki ég hjá þér
vínurinn.
Ekki þreyta áhyggjur
unga hjartað þitt
láttu nú svæfa þig
ljóðið mitt.
Vefji Þig draumar
í dularhjúp sinn.
Leiði þig í hamíngju
— höllina inn.
Veiti þér allt
sem er, göfugt og gott,
gæfudísir sýni þér
vináttu vott.
Hvísli þér í eyra
með ástúðárhreím,
endast mun þér hlýjan
frá orðunum þeim.
Vaknar þú stúfur,
með bros á brá
bezt er Þegar mamma
situr þér hjá.
Bezt er þegar mamma
gefur koss á kinn
hún er þér allur
heimurinn-
Brátt munu líða
bemskunnar ár.
þroskast þú vjnur
og þerrar annars tár.
Einn úr sæti víkur
annar tekur við,
skammdegi og vorgeíslar
skipta um svið.
Ef þú hendi réttir
einum í nauð,
verður ekki æfin
viðburða snauð.
Þegar aðrir deila
leggðu lófa á milli,
láttu jafna sakir
hugar Þíns snilli.
Gleymdu því ekki
að heimurinn er hrjúfur,
Heyrir þú ljóð mitt. litli stúfur.
Hver er vilji þjóðarinnar?