Tíminn - 11.01.1966, Blaðsíða 9

MRIÐJUDAGUK 11. janúar 1966
TIMINW
ÓLI VALUR HANSSON:
Hér þarf að bæta skilyrði
til menntunar í garðyrkju
f yfirliti því, er Tíminn birti
skömmu fyrir jól um störf Fram-
sóknarfíokksins á Alþingi fyrstu
tvo mánuði ársins 1965, er m.a.
getið framkominnar þingsálykt-
unartillögu, flutta af þingmönn-
um allra flokka í Norðurlands-
kjördæmi eystra, þess efnis, að
gerð verði könnun á því, hvort
eigi sé grundvöllur fyrir stofn-
un garðyrkjuskóla á Akureyri eða
í grennd. Tillaga þessi mun að
nokkru til orðin vegna margítrek-
aðra áskorana og óska félagasam-
taka jafnt sem einstaklinga,
nyrðra, er ýmist hafa garðyrkju-
mál á stefnuskrá sinni, eða eiga
beinna hagsmuna að gæta í sam-
bandi við garðyrkju sem atvinnu
grein, og æskja aukins stuðnings
þess opinbera við þetta þjó'ðþrifa-
og menningarmál íbúa á Norð-
urlandi.
Þó mun vera almenn skoðun
helztu forvígismanna á vettvangi
garðyrkjumála nyrðra, að sá eini
sérskóli, sem hér er fyrir, sinni
ekki á fullnægjandi hátt kennslu
í vissum mikilvægum sérgreinum
garðyrkjunnar, eins og útiræktun
grænmetis, skrúðgarðagerð og
ræktun garðplantna og öðrum
þeim verkefnum, er þar heyra til,
og þjóni því ekki tilgangi sínum
gagnvart hinni almennu garðrækt
nema að mjög takmörkuðu leyti.
Þessir menn álíta ennfremur, að
áhrifa þess garðyrkjuskóla, sem
staðsettur er syðra, hafi Iítið gætt
nyrðra og telja þeir, að þar komi
til, að skólinn sé staðsettur á
miklu jarðhitasvæði og hafi því
hneigzt að mestu leyti í þá átt
að verða gróðurhúsaskóli, þótt hon
um hafi verið ætluð fjölþættari
verkefni í upphafi. Það mun enn-
fremur skoðun sumra, að nálægð
þessa menntaseturs við höfuðborg
ina, hafi orsakað vanheimtur á
þeim unglingum, sem sótt hafa það
að norðan. Mun talið, að margir
norðlenzkir garðyrkjufræðingar
hafi setzt að fyrir fullt og allt í
Reykjavík og annars staðar í
hinum syðri landshluta að afloknu
námi. Af hálfu þeirra aðila hér
syðra, sem ætla mætti að teldu
sér þetta viðkomandi, hafa undir-
tektirnar við áðurnefndri þings-
ályktunartillögu næsta engar ver-
ið. Mun óhætt að telja það næsta
óvanalegt, að t.d. engir hérlendis
skólagengnir garðyrkjufræðingar
skuli bregða við, og. láta i ljós
skoðanir sínar, þegar jafn mikils-
vert mál og hér um ræðir. er á
ferð.
Þar sem ég tel, að fyllsta ástæða
sé til að vekja athygli á þessu,
kveð ég mér hljóðs í þeim til-
gangi, og jafnframt i þeirri von.
að mitt ílag megi verða til þess
að stuðla að auknum skilningí
þess ráðuneytis, sem um mennta-
mál fjallar, á því, hversu brýnt
og aðkallandi er að búið verði
betur að þessum málum i fram
tíðinni, en hingað til hefur verið
gert, ef á annað borð áhugi er
á því, að þessi þát.tur í at
vinnulífi þjóðarinnar, og i tilveru
fjölmargra þjóðfélagsþegna. dafni
En ég er þeirrar skoðunar, að við
séum alvarlega illa á vegi staddir
hvað þetta snertir.
Burt séð frá fréttum dagblaða.
hefur mér vitanlega aðeins verið
minnzt lauslega á óskir Norðlend
inga í einni af greinum þeim et
nýverið birtist í Þjóðviljanum úm
Garðyrkjuskóla ríkisins á Reykj-
um. En lesendum til glöggvunar
skal þess getið, að í Þjóðviljan-
um hafa staðið yfir um skeið um-
ræður um garðyrkjuskólann, þar
sem fram hefur komið nokkur
gagnrýni hjá tveim starfsmönn-
um í skólanefnd skólans á ýms
atriði í reksturstilhögun hans og
starfrækslu. En þessir menn eru
Jón H. Björnsson, magister og
Hafliði Jónsson, garðyrkjustjóri.
Ekki fer hjá því, að töluverðs
málefnalegs skyldleika virðist
gæta um sumt af því, sem skóla-
nefndarmenn hafa ritað, og þess,
er virðist aðalforsenda fyrir bón
Norðlendinga um það, að ríkið
stofnsetji garðyrkjuskóla í þeirra
landsfjórðungi.
Báðir aðilar telja, að núverandi
skóli fullnægi ekki þeim kröfum
um möguleika til menntunar, sem
gera verður til hans.
Af þeim ástæðum er varla unnt
að líta nánar á þetta mál, án
þess að blanda þeim garðyrkju-
skóla, sem fyrir er inn í það, og
bregða upp mynd af því hlutverki,
sem honum var ætlað, og rekja
að nokkru tilhögun og fyrirkomu-
lag um starfsemi hans svo og þró
un þeirra kennslujTæðiIegra,l,vjIð
fangsefna, sem hann hefur feng-
izt við.
Eins og flestum mun kunnugt,
hefur Garðyrkjuskóli ríkisins að
Reykjum verið starfræktur allt
frá 1939, eða í röskan aldarfjórð-
ung. Skóla þessum var ætlað bæði
stórt og mikilvægt markmið, eða
það að veita þeim, sem nema vildu
garðyrkju, bóklega og verklega
fræðslu í helztu námsgreinum
hennar, eins og ylræktun blóma,
matjurta og ávaxta í gróðurhús-
um, ræktun matjurta í reitum og
á opnu landi, uppeldi á trjáplönt-
um og öðrum garðagróðri, og
skrúðgarðabyggingu. Að vísu var
hvergi kveðið nákvæmlega á um
verknámstilhögun í ofangreindum
fögum, í reglugerð skólans, en
þar sem hér var ekki um aðra
stofnun að ræða á þessum vett-
vangi, varð að ganga út frá því
sem vísu, að leitazt yrði við að
gera áðurnefndum aðalfaggrein-
um sem jafnast undir höfuð, hvað
verknámskennslu viðvék.
Námstímabilið við Garðyrkju-
skólann á Reykjum var í fyrstu
tvö ár, og skiptist þannig að á
sumrin fór aðallega fram verkleg
kennsla, en á veturna var megin-
áherzla lögð á bóknámskennslu,
sem .stóð yfir í 6 mánuðj hvorn

Óli Valur Hansson
vetur, Var þessi tilhögun svipuð
því og tiðkaðist við hliðstæða
skóla í Noregi og Svíþjóð. Eftir
þessari tilhögun starfaði garð
yrkjuskólinn fram á árið 1953, en
þá var reglugerð hans um kennslu
tilhögun breytt á þann veg, að
bóknámskennsla færðist yfir á 3
vetur í stað tveggja áður, og kom
þá fjögurra mánaða kennslutími
á hvorn vetur. Um tilhögun verk-
námskennslunnar var aftur kveð-
ið á sem hér segir, í reglugerð
þeirri, sem tók gildi 1953:
1. Allt að þriggja ára verknám
fyrir þá, er vilja verða fullnuma
í garðrækt.
2. Allt að fjögurra mánaða nám-
skeið fyrir byrjendur.
3. Allt að fjögurra mánaða nám
skeið fyrir fullnuma garðyrkju-
menn.
4. Allt að mánaðar námskeið
í matreiðslu og hagnýtingu græn-
metis.
Er Garðyrkjuskólinn á Reykj-
um hóf starfsemi sína, tók hann
við gamalli gróðrarstöð, sem var
að flestu ábótavant um bygging-
ar og útbúnað fyrir þá fjölbreyttu
verklegu kennslustarfsemi, sem
fyrirhugað var að grundvallaðist
á staðnum. Eðlilega mátti því bú-
ast við, að það hlyti að taka nokk-
urn tíma að skapa Þau skilyrði,
að skólinn gæti talizt fær um að
sinna kennsluviðfangsefnum sín
um á viðunandi hátt. Strax í stað
var þegar hafizt handa um að
byggja nokkur ný gróðurhús, svo
unnt væri að auka fjölbreytni í
ræktun gróðurhúsaplantna. Lagð-
ur var vísir að fjölbreyttu safni
pottaplantna í þar til innréttuð
um húsum, og grundvallað gróð-
ursafn innan afgirts svæðis undir
Reykjafjalli. Brotin voru garðlönd
undir stórfellda matjurtaræktun,
og hafin vermi- og sólreitarækt-
un, sem náði smám saman að
spanna yfir 1000 ferm. Með þessu
gafst þannig fyrstu árgöngum
skólanema allgott tækifæri til þess
— á þann tíma mælikvarða —
að kýnnast i verki, hinum ýmsu
veigameiri námsgreinum þeirrar
atvinnugarðyrkju, sem hér áttu
eftir að festa rætur og breiðast
út sem sérgreinar, eins og reynd-
in sýnir í dag.
Allar þessar byrjunarfram-
kvæmdir virtust lofa góðu um það,
að garðyrkjuskólinn kæmi til með
að rækja sitt framtíðarhlutverk á
því starfssviði. sem honum hafði
verið mótað, þ.e.a.s. að veita nem-
endum sínum fjölþætta fræðslu,
og umfram allt góða verklega und
irbúningsþjálfun, þannig að þeir
væru sem bezt búnir undir það,
að glíma við viðfangsefnin að af-
loknu námi. Þetta benti jafnframt
Framhald á 6. síeu.
FRANSKA S TJÓRNA RB YL TINGIN

A hverju ári koma út bækur
varðandi frönsku stjórnarbylt-
inguna, þessar bækur eru ýmist
árangur rannsókna fræðimanna
á vissum þáttum byltingarinn-
ar og rit, sem ætluð eru víðari
lesendahóp, skrifuð út frá mis
rnunandi forsendum. Batsford
útgáfan gefur út bókaflokk,
sem á að fjalla um meginat-
burði evrópskrar sögu og er
þessi bók ein þeirra. Þessi flokk
ur er einkum ætlaður almenn
ingi og einnig þeim, sem leggja
stund á sagnfræði Undanfarið
hefur mikil áherzla verið lögð
á efnahagslegar ástæður. sem
aflvaka byltingarinnar, höfund
ur leggur meiri áherzlu á póli
tískar orsakir og telur aðalein
kenni byltingarinnar vera bjóð
ernisstefnu og tilraunina til
þes.‘ ap tengja stjórnarvaldið
vilja og geðþótta . þjóðarinnar
þ.e hér hefst vísirinn að nú
tíma lýðræðisformi Höfundui
telur að hin hrein pólitíska
stefna hafi orkað meiru til
bess að kveikja oyitinguna en
efnahagslegar ástæður. þó er
þetta meira og minna saman
tvinnað og orkað hvað a ann
að Byltir.ganmenn vildu stofru.
t.il þjóðfélags þar sem aliii
borgararnii nytu sama réttai
og tækifæra r.il iífsþæginda og
menntunar og að borgarárnú
sjálfir mótuðu stjornarstefnuna
innan þess ramma sem settui
var með kosningum >g stjórn
arskrá Þetta var hugsjonin og
hún varð ekki tramkvæmd
nema að mjög takmörkuðn
leyti. en hún varð kveikjan að
byltingunni. að dónn höfundai
Síðan hefui pólitísk barátta >
Evrópu ir viða> snúizt um rt
stöðu manna tii þessara hug
sjóna byltingármannanna
frönsku. Þar sem þessi efni eru
ennþá baráttumál nú á dög-
um, þá verður dómur mahna
um frönsku byltinguna alltaf
markaður af pólitískri afstöðu
þeirra, svo nátengd er þessi
bylting nútímanum. Höfundur
rekur söguna í tknaröð og
styðst við það sem hann veit
vera sannastar heimildir Hann
leggur aðaláherzluna á póli
tíska sögu eins og áður segi'
og þann þátt sem pólitískii
hugsuðir áttu að því að tendra
hugsjónir sínar með mönnum
þessara tima. Dómar manna og
skýringar á þessum þýðingar
miklu viðburðum á síðasta tugi
18 aldar hafa verið harla mis
iafnir Borgaralegir sagnfræð
ingar ? 19 ölo hylltust til þes‘
að hallast á sveif með beim
öflum oyltingarinnar sem eínk
um tjáðu hugsjónir beirra
sjálfra be oann hóp bvlting
armanna sem ialdU* til efn
aðri hnreara Hanton vaT hv'll*
ur sem ainn f>>omsti bvltinar
maðurinr -> - 9ohesoi°rro átt'
“kki upp oaúbor^ið ntf
þeim sóð' •.innurr barn 'a>
alitinr hiru » <t> . 1 iio-
ovrstui lanrui >t •Um» n >e
huglau- bokkabó' •-'•< ->■ o»o>
skoður. ire'i Dsntor. 'alin>
spilltu ,e 'aiagems' im >Mf
arleika s.»r.-sotv ■ iet*
• rlesui jk nörv(. ri rahn>
einn ahrifamesti naðui vlr
'nparmnai skarpui huasuðui
>C agætu’ æð'imaðu: Nvjai
rar osóknir > samtímaheitnilo
>im hafa orkað bessu ug einnn
1 emur til oað mann egt »ðli
■'? 'ilia hel7t trún bv -»"•
mtnn viija trúa og sjá það
sem menn vilja sjá. En stað-
reyndir tala sínu máli, og með
: ákvæmni og gagnrýni má
’fyila að nolckru mynd þeirra
manna, sem áttu mestan þátt
eð þessum atburðum, og það
h->fa nútíma sagnfræðingar
franskir gert. En mat mann
anna verður þó alltaf litað
þeim áhrifum sem mestu hafa
orkað á þá og þeim tímum
sem þeir lifa. Það sem er álit-
ið þýðingarlítii heimild nú á
dögum, verður ef til vill tal-
inn til merkustu heimilda síð-
ar. Þess vegna er sagan í stöð
ugri endurritun kynslóðanna
Aðdraganda þessarar byiting
ar er að leita i verkum hug
myndasmiða og heimspekinga
17 og 18 aldai og einnig i
efnahagslegum aðstæðum 18
aldar Efling borgarastéttarinn
ar sprengdi það form sem þjóð
félaginu var ætlað sem stjórn
arform en það var i upphafj
mótað við tlb aðrai aðs'æð.
ui en pæi sem aukin verzluri
)g iðnaðui mótuðu a 18 öld
Skattakerfið vai ranglátt og
biðurskioar oióðfélagsins
uetti: ti 0? msiafnan rett
nam að ->v> >ft að færusti
r.ennr-n nefðu valdaaðstöðu
>)= gæn ,->iti .ei fyrir þeim
brevtingum ,en. nauðsynlegar
>',.ru .rðrid .nkum breyttra at
innuhátt* .t oolitískra skoð
nija |r)iia.- nluta Djoðarinnar
Þega> kemui fram á síðari
tnuta 18 atdar ntagnast oánæg;
!i, »8 [ýðfrelsishugmyndir. senn
nvggðat eru a klassískum fyr
irmyndum fá oyr undir vængi
Þar koma mjög til áhrifa frá
bvitlnsi' oe frplsisstríði Randa
ríkjanna^ rit Rousseau og Vol
taires. Ástandið var orðið
þannig upp úr miðri öldinni
að sagt er að Lúðvík konung-
ur XV hafi spáð syndaflóði
eftir sinn dag. Verðsveiflur
verða nokkrar á síðari hluta
aldarinnar og það sem var af-
drifaríkast var að mönnum
fannst stjórnarfyrirkomulagið
vera orðið úrelt, sá hugsunar
báttui var orðinn almennur
meðal menntaðri stéttanna og
borgarastéttarinnar. Þessi skoð
un varð ekki til þess að land-
stjórnendur reyndu að mod-
ernisera stjórnarformið, aðall
inn hélt fast um réttindi sín
og vildi enga tilslökun gera,
konungur taldi allar hömlur á
valdi sínu ganga guðlasti næst,
hann var konungur af guðs
náð, og gat ekki og mátti ekki
líta á stöðu sína á annan hátt.
Þessar andstæður birtast á
Stéttaþinginíi og þegar fulltrú-
ar oriðju stéttar fá ekki við-
urkenningu sem fulltrúar þjóð
arinnar, sverfur til stáls. Bast-
illukastill fellur, það var í
sjálfu sér tilviljunarkennt, en
varð tákn byltingarinnar og
upphaf. Konungurinn var svo
fjarlægur og grunlaus um það
óveður sem var að skella á að
nann skildi ekki fyrr en síðar
nvað var að gerjast með þjóð
hans Múgurinn í París ber síð-
an uppi byltinguna, stundum
leiddur af vissum pólitískum
öflum, sem nota sér hann sjálf
um sér til framdráttar og um
tíma rekur hann sína eigin póli
tík. en missir völdin eftir „terr
orinn“ 1793—94 Eftir það ná
efnaðri borgarar yfirtökunum
Framhald á 6 síðu

J 1 J . 1 |,