Tíminn - 16.04.1966, Qupperneq 5

LáLUGARDAGUR 16. apríl 1966
— Íílí
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæindastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
lísmgastj.: Steingrimur Gíslason Ritstj.skrifstofur 1 Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur. Bankastræti 7 Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstpfur,
simi 18300. Áskriftargjald kr. 95.00 á mán lnnanlands — t
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA bJ.
Jón og Jóhann
í umræSum á Alþingi um álmálið, var m. a. sagt frá
atviki, sem gerðist í Stokkhólmi fyrir um 30 árum, þegar
þeir Jón Þorláksson og Sigurður Jónasson unnu þar að
lántöku vegna fyrstu Sogsvirkjunarinnar. Svíar reynd-
ust alierfiðir í þeim samningum, enda munu þeir hafa
tregssí á, að íslendingar hefðu ekki í mörg hús að venda.
Svo langt gengu þeir í þessu mefnum, að Jón bað Sigurð
um, að loknum einum viðræðufundinum, að tryggja þeim
far til Kaupmannahafnar næsta dag, því að hann vildi
ekki halda lengur áfram viðræðum á þessum grund-
velli. Sigurður varð að, sjálfsögðu við beiðni Jóns, en
lét hina sænsku samningamenn jafnframt vita um fyrir-
hugaða brottför þeirra. Stuttu síðar barst þeim Jóm og
Sigurði þau tilmæli Svíanna, að þeir mættu á nýjum við-
ræðufundi fyrir hádegi næsta dag. Á þeim fundi báru
Svíar fram miklu aðgengilegri tilboð og náðist síðan
samkomulag á grundvelli þeirra.
Vafalaust átti þessi einbeittni Jóns mikinn þátt i því,
að lánskjörin urðu mjög sæmileg.
Það er á þennan hátt, sem halda verður á samningum
við erlenda aðila, ef viðunandi niðurstaða á að fást. Ál-
samningarnir bera þess hins vegar flest merki, að þessa
einbeitni hefur alveg skort af hendi Jóhanns Hafsteins
og meðráðherra hans. Þeir hafa talið nær allt til þess
vinnandi að fá álbræðslu og því aldrei þorað að tefla jaín
djarft og Jón Þorláksson gerði í Stokkhólmi. Þess vegna
gefast þeir upp við að setja nokkur skilyrði um staðsetn-
inguna, eins og Norðmenn hafa gert í öllum slíkum samn-
ingum. Þess vegna sætta þeir sig við, að gerður sé 28%
verðmunur á raforkunni hér og í Noregi. Þess vegna fall-
ast þeir á það vantraust á íslenzka dómstóla, að álfélagið,
sem á þó að teljast íslenzkt, geti skotið öllum málum, sem
því þóknast, undir erlenda dómstóla. Með öllu þessu eru
sköpuð fordæmi, sem geta reynzt íslendingum hin erf-
iðustu síðar meir.
Samningarnir um Sogslánið fyrsta og samningarnir
við svissneska álhringinn eru dæmi um tvær gerólíkar
samningaaðferðir og jafnframt um gerólíkar niðurstöð-
ur. Áreiðanlega er á engan hallað, þótt fulyrt sé, að
samningaaðferð Jóns Þorlákssonar er óumdeilanlega
gæfulegri og vænlegri til eftirbreytni en samningaaðferð
þeirra Jóhans Hafsteins og Bjarna Benediktssonar og
aftaníossa þeirra í Alþýðuflokknum.
Mbl. og höftin
Það er í samræmi við annan áróður Mbl., að það birti
forustugrein í gær, þar sem því er haldið fram, að ríkis-
stjómin vinni kappsamlega að því að aflétta höftum.
F.nn eru þó ekki liðnir nema fjórir mánuðir síðan ríkis-
stjórnin herti stórlega á höftum í pemngamálum, bæði
með því að auka sparifjárfrystinguna og hækka vextina.
Þessi nýju höft hafa þegar haft veruleg áhrif í þá átt að
þrengja að fjölmörgum atvinnufyrirtækjum. torvelda
rekstur þeirra og skerða möguleika þeirra til aukinnar
hagræðingar og uppbyggingar. Þó finnst ríkisstjórninni
hér bersýnil^ga ekki nóg að gert. heldur lætur málpípu
sína hjá Seðlabankanum boða, að enn þurfi að herða
peningahöftin.
Svo segja ritstjórar Mbl., að ríkisstjórnin sé að draga
úr höftunum! Þannig er allur þeirra málflutningur.
TIMINN _______§
'^Unríimmi'ii riinmn-m' gMMHMMBnMWBimMnMMIIMntHlMmMHl
MAX FRANKEL:
Biliö miíli ríkra og fátækra
þjóða í heiminum fer vaxandl
Það er vandasamasta alþjóðlega viðfangsefnið í dag
VESTRÆN samtok eiga um
þessar mundir við ærna eríið
leika að stríða, bæði vegna
stjórnmálaágreinings innbyrðis
og hernaðarlegs vanda. Margir
þeirra manna, sem þarna skipa
æðstu stöður, bera þó í brjósti
mun þyngri áhyggjur af fram-
tíðarhorfum heimsins og senni
legri dreifingu auðsins.
Algengt er í sérhverri hö'uð
borg Evrópu að heyra menn
| ræða um, hvernig hinir riku
verði æ ríkari og hinir 'átæku
sífellt fátækari, og beimurinn
fái trauðla staðizt hálfur auðug
ur og hálfur á örvænnngar-
barmi vegna örbirgðar. Hvergi
er þetta umtal þó almennara en
í hinu alþjóðlega efnatoagssam
félagi í Genf.
Mörgum opinberum embættis
mönnum, stjórnmálamönnum.
viðskiptajöfrum og háskóla-
mönnum sýnist þó torskildara,
að allt of lítið er gert af há’fu
iðnþróuðu þjóðanna við Átlants
haf til þess að forðast viss
vandkvæði og örðugleika, sem
bróunin virðist benda til. Þess
ar þungu horfur eru hvað mest
áberandi í Genf. þar sem ráð-
stefna Sameinuðu þjóðanna um
framþróun og viðskipti heíir
skipað fastanefnd í málið For
maður nefndarinnar er Raul
Prebisch. hagfræðingur frá
Suður-Ameríku, en hann er nú
framkvæmdastjóri samtakanna,
sem þátttakeiidurnir í ráðstefn
unni hafa efnt til.
PREBISCH hefir aflað sér
óvinsælda meðal hinna iðnþró
uðu þjóða með þeim aðferðum,
að boða hættu og fylkja 77 van
þróuðum þjóðum til sóknar á
ríkísstjórnir hinna vestrænu,
þróuðu þjóða, sem eru um 20
að tölu. Umkvartanir Prebisch
út af aðgerðarleysinu eru þó
ekki rengdar í neinni af höfuð
borgum vestrænna banda-
manna, né heldur spá hans um
geigvænlegar afleiðingar ef lát
ið er reka áfram á reiðanum.
Deilt er um sjáift eðli vand-
ans og varanleika og iðulega
er steitt á tölulegum skerjum
í umræðunum. Allir sérfræðing
ar ganga út frá þeirri vitneskju
að efnahagsleg framþróun með
al fátækari þjóða velti á auknu
fjármagni til fjárfestingar, bæði
fyrir vörusölu tii hinna auðugri
þjóða og við/öku fjár frá þeim.
ýmist sem gjöf eða að !áni.
Eins og nú standa sakir nemur
þessi fjármagsstraumur frá aúð
ugu þjóðunum til hinna fátæku
frá 8 þús. millj. dollara lil
hálfs tíunda þúsund milljona
dollara á ári. Af hverjum fimm
dollurum koma fjórir fyrir seld
ar vörur og einn sera aðstoð.
Þegar þessum staðrevndum
sleppir hefjast deilurnar. Sumir
fullyrða, að árið 1970 verði að
minnsta kosti 15 þús. miljónir
dollara og ef til vil] 20 pús
milljónir dollara að renna tii
fátæku þjóðanna árlega, et
takast eigi að halda nægilega
háum meðalvexti til þess að
vega móti örri fólksfjölgun og
U Thant
gera jafnframt kleift verulega
fjárfestingu.
Aðrir halda fram, að fátæk
ar þjóðir geti ekki með góðum
árangri notfært sér meria en
12 þúsund milljónir dollara á
ári, einkum þegar þess sé gætt,
hve mikiil er munurinn á tæki
færum og vandkvæðum þjóð-
anna. sem flytja inn fjármagn.
bæði frá einni þjóð til mnarr
ar milli tiltekinna landsVæða.
HINIR svártsýnhi halda
fram. að viðfangsefnið verði
æ erfiðara viðfangs unz hinni
hærri aðstreymisupphæð er
náð. En þeir bjartsýnni, þar á
meðal flestir Bandaríkjam'enn,
telja. að 1ægri upphæðin
hrökkvi að minnsta kosti til
þess að halda vandanum innan
viðráðanlegra marka.
Flestum stjórnmálamönnum,
viðskiptajöfrum og athugend-
um kemur samt sem áður sam
an un>. að jafnvel hinni lægri
upphæð verði ekki einu sinni
náð ef ekki sé breytt um stefnu
frá því, sem nú er tíðkað eða
talað um af hálfu þjóðanna í
Atlantshafssamfélaginu
Umræður um þennan vanda
fara víða fram i Evrópu. Opin
ber embættismaður í París lýsti
kvíða sínum yfir breikkandi
bili milli auðugra þjóða og
snauðra og eins hinu, er hann
nefndi hið nýja bil, sem efna-
hags- og tækniframfarir
breikki stöðugt milli Bar.da-
ríkjanna og allra annarra þró-
aðra rfkja. Evrópumenn vara
við því, að takist ekki að
mjókka þetta nýja bil með stór
lega auknum viðskiptamöguleik
um. kunni svo að fara, nð af
leiði meðal hinna auðugri
þjóða hörð keppni og hömíur.
sem dæmi fátæku þjóðirnar tii
örbirgðar og ofbeldis í heiia
öld.
MARGT virðist ala á svart
sýni meðal vestrænna .-érfræð
inga. Þeir benda á deilu um
upphæðir. sem leggja neri tii
grundvallar og skort á ’-evnslu
við öra og hraðfara framþróun
þjóða. Þá benda þeir einnig á
einskorðun Bandaríkjanna við
stríðið í Víetnam og blómgun
efnahagslífsins heima fyrir, svo
og hlédrægni ef ekki einangrun
fyrrverandi nýlenduvelda í
Evrópu.
Sérfræðingarnir vitna einnig
til erfiðleikanna við að sigr
ast á tiltölulega smávægilegum
vandkvæðum og árekstrum
milli vestrænna þjóða og komm
únistaþjóðanna út af þeirri efl
ingu viðskiptasamvinnu, sem
þeim eigi að vera í lófa lagin.
Þeir vísa til skorts á samvinnu
þjóða í áætlunum um erlenda
aðstoð, og sér í lagi litlar toorf
ur á nokkurri teljandi aukningu
í heild á erlendri aðstoð á
allra næstu árum, bæði af
stjórnmálalegum og efnahags
legum ástæðum.
Enn benda sérfræðingarnir
á stranga aðgæzlu þróuðu þjóð
anna í jafnvægi milli að- og
útstreymis fjármagns og endur
teknar tilraunir til að rétta
áorðinn halla með, því að draga
fyrst úr erlendu aðstoðinni og
hamla gegn óhagstæðum við-
skiptajöfnuði. Loks benda þeir
á, að þróuðu þjóðirnar neiti að
taka til álita raunverulega sveit
alþjóðlegs vinnuafls, sem gæti
flýtt fyrir flutningi tiltölulega
auðvelds og vinnufreks iðnað
ar frá þróuðu þjóðunum til
hinna vanþróuðu, til dæmis í
sumum greinum landbúnaðar
og léttum iðnaði. svo sem vefn
aðarvöruframleiðslu.
ÞJÓÐIRNAR, sem standa vel
að vígi í þessari tiltölulega ein-
földu starfsemi, standa strang
an vörð um þessa aðstöðu sína.
Opinberir sýslunarmenn halda
fram, að í þessu skyni sé ekki
aðeins beitt einföldum vemdar
aðgerðum, heldur sé einnig
gripið til mismununar gagnvart
keppinautum meðal hinna fá-
tækari þjóða.
Þá eru bæði stjórnmálamenn
og menn í opinberri þjónustu
við stjórn efnahagsmála mjög
uggandi vegna þess þrönga og
varðaða fanægs. sem einfcafjár
magn rennur eftir einvörðungu
til þeirra fáu og takmörkuðu
svæða vanþróuðu landanna,
sem búa við pólitískan stöðug
leika. Vöntun þessa fjármagns
og þeirra stjórnmálahagsmuna,
sem því fylgi, tryggi í raun
og veru enn aukinn fallvalt-
leika annars staðar.
Meðal þeirra, sem starfa að
erlendri aðstoð og viðskiptum,
rílar örvænting vegna þess,
að hinar auðugri þjóðir hafa
enn sem komið er reynzt van-
megnugar að grípa til gagnvart
fátæku þjóðunum þeirrar efna S
hagsstefnu, sem geri kleift að
fá sem mest fyrir seljanlegar
afurðir, alla nýju iðnaðarfram-
leiðslu og út úr hverjum dollar,
sem hver einstök vanþróuð
þjóð fær í aðstoð.
í EVRÓPU hafa komið fram
tillögur um ákveðnar aðferðir
til að sjá fátæku þjóðunum fyr
ir reiðufé, þegar uppskerubrest
ur verður án þess að þær eigi
sjálfar sök á. Stungið hefir
Framhald á 14. síðu. |