Tíminn - 04.05.1966, Blaðsíða 5

MDDVIKUDAGUR 4. maí 1966
Otgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FramJcvæmdastjóri: Kristján BenedLktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og lndriSi
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastj.: Steingrimur Gislason Ritstl.skrifstofur > Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur Bankastrætl 7 Af-
greiðslusfmi 12323. Auglýsingasimi 19523 ASrar skrlfstofur,
súni 18300. Askriftargjald kr. 95.00 á mán lnnanlands — f
lausásölu kr. 5.00 eint. — PrentsmiSjan EDDA hJ.
Ráðþrota íhaldsstjórn
Fyrri lota útvarpsumræðnanna 1 fyrrakvöld brá upp
fyrir þjóSinni ömurlegri mynd af ráðþrota og ramm-
villtri íhaldsstjórn. Ráðherrarnir sjálfir virtust forðast
að koma við kjarna vandamálanna og fóru í kringum
þær spurningar, sem brenna á vörum manna og fólk
væntir svara við, eins og kettir í kringum heitan graut.
Þeir teygðu lopann með innantómum fagurgala um. að
ríkisstjórnin hefði tryggt heill og hag, frelsi og framtak
þjóðar og einstaklinga, eins og forsætisráðherra sagði.
Ekki varð það á neinn hátt ráðið af ræðum íhaldstáð-
herranna, að til væri dýrtíð í landinu, og var þar dyggi-
lega fylgt heilræðinu um að nefna ekki snöru í hengds
manns húsi.
Framsóknarmenn deildu hins vegar mjög hart á ríkis-
stjórnina og Eysteinn Jónsson rakti eftirminnilega óláns-
feril hennar. Hann minnti á, að í síðustu kosningum fyr-
ir þremur árum, hefði hún heitið því fyrst og síðast að
stöðva nú verðbólguna, því að annars væri allt unnið fyr-
ir gíg. Hún hefði haft hin beztu skilyrði til þess að ná
þessu marki, aflamet ár eftir ár og síhækkandi útflutn-
ingsverð. Samt hefðu skuldir út á við aukizt um mörg
hundruð milljónir, og dýrtíðarófreskjan hefði blásið
sundur og sækti nú að alþýðuheimilunum í landinu með
meiri atgangi en nokkru sinni fyrr.
Þá benti Eysteinn á, að ríkisbúskapurinn væri með
þeim hætti, að ríkisstjórnin gripi til þess neyðarráðs, til
þess að ríkissjóður gæti staðið við skuldbindingar sínar,
að hækka neyzlufiskinn, eina brýnustu nauðþurftarvöru
almennings, um 40—80%.
Þá sagöi Eysteinn, að forsætisráðherrann boðaði það
sem einhver þáttaskil í íslenzku atvinnulífi á borð við
það, er íslendingar hófu sjálfir eflingu fiskveiðanna og
fiskiðnaðar í nýjum stíl, að stórtækur atvinnurekstur út-
lendinga hefjist í landinu, en gróði og endurnýjunarféð
flytjist út úr landinu. Til þess að koma þessu nógu hik-
laust fram, er harðri lánakreppu beitt við framtakssama
íslendinga, sem bíða eftir því að fá að leysa margvísleg
framfaraverkefni fyrir þjóðina. Og til þess að koma út-
lendingunum inn í landið er ekki hikað við að bjóða
þeim rafmagn fyrir fjórðungi lægra verð en þeir fá hjá
öðrum og losa þá við að þurfa að lúta íslenzkum dóm-
stólum.
Ekki er hikað við að setja þessar stórframkvæmdir
útlendinga niður þar sem þenslan á vinnumarkaði er
mest, svo að það hlýtur að valda jafnmiklum vandræðum
þar og í fólksfækkunarbyggðum og margfalda byggða-
vandamálið, sem er fyrir eitt örðugasta vandamál þjóðar-
innar.
Ráðherrana órar eitthvað fyrir þeim vandræðum, sem
þeir hafa stofnað þjóðinni í, en þeir eygja engin úrræði
önnur en sömu óráðin, sem mestan þátt eiga í öngþveit-
inu og boða enn harðari lánsfjárhöft og samdrátt opin-
berra framkvæmda.
Umræðurnar sýndu þjóðinni framan i uppgjafastjórn,
sem var að reyna að fela smán sína og uppgjöf i reyk-
skýi. En hvöss ádeila feykti reykskýinu frá, svo að
stjórnin stóð afhjúpuð í niðurlægingu sinni í augum
þjóðarinnar — stjórn, sem situr eins og dæmd í ráðherra-
stólunum, meðan eldurinn, sem hún blæs að, svíður
samfélagsakurinn og lendur borgaranna.
TÍMINN
r ■■■■■■■— ...........
Krá vettvangi Sameinuðu þjóðanna:
Þriðjungur borgarbóa heimsins
er talinn bóa í fátækrahverfum
Einn milljarður þeirra
þriggja milljóna manna, sem
jörðina byggja, býr í borgum.
Straumurinn til borganna eykst
hröðum skrefum. Heisluvernd
verður æ torveldara viðfangs-
efni. Þriðjungur allra borgar-
búa í heiminum neyðist nú til
að hafast við í óhrjálegum
hreysum og fátækrahverfum í
útborgunum.
Iðnaðarlöndin verða að reisa
kringum 30 milljón ibúðir t;l
að binda enda á húsnæðisekl-
una í borgunum. í vanþróuðum
1 löndum eru eins og stendur um
150 milljónir heimilislausra
borgarbúa.
Dánartalan er há í þeim borg
ím vanþróuðu landanna sem
vaxa án skipulags. Þar eru ekki
gerðar fullnægjandi heilbrigð
isráðstafanir, hið lélega heil
brigðiseftirlit leiðir af sár víð
tæka smitun og kynsjúkdómar
breiðast út óðfluga.
Iðnþróuð lönd fara ekki held
ur varhluta af erfiðleikum
„Borgarsjúkdómar" eins og
stress, taugaveiklun og heilsu
tjón af völdum hávaða eru í
vexti jafnframt því sem spiil-
ing lofts og vatns í borgurn
verður æ algengari.
Þurrar staðreyndir Ieiða i Ijós
hættuna.
Alþj óðaheilbrigðismálastof n-
unin (WHO) hefur því
valið efnið „Maðurinn og borg
ir hans“ að yfirskrift fyrir
Alþjóðaheilbrigðisdaginn, sem
haldinn var hátíðlegur um
heim allan hinn 7. apríl sl.
Stofnunin birti í þessu tilefni
skýrslur og aðrar upplýsingar
sem til þessa hafa verið lítt eða
ekki kunnar.
í tímariti stofnunarinnar,
World Health (Heilbrigði
heimsins), segir að þurrar stað
reyndir leiði í ljós hina brýnu
nauðsyn þess að ieggja til at-
lögu við vandamál borganna.
Vatnsskortur er almennur um
heim allan, og á nokkrum iðn
þróuðum svæðum er sarna vatn
ið notað átta til tíu sinnum.
Víða í heiminum verður æ
hættulegra að anda að sér loft
inu. Mikið er talað um útblást
ur véla og geislun, en iðnaður
inn framleiðir árlega um 300.
nýjar efnavörur, og fer úrgang
ur þeirrar út í andrúmsloftið,
vatnið og jörðina. Enginn veh
enn, hvaða áhrif þetta hefur á
íbúa jarðarinnar.
í annarri grein segir holl-
enzki prófessorinn A. Querido,
að á sama tíma og spilling and
rúmslofts og drykkjrvatns sé
kunn og gegn henni sé hægt að
berjast, þá geti enginn sagt
með neinni fullvissu, hvað ger
ist og hafi gerzt að því er varð
ar andlega heilbrijði í 'ninuio
víðáttumiklu. þéttbyggðu borg
um.
Hegðum við okk\ir eins og
rottur?
Mörgum spurningum er o-
svarað, segir hann ennfremur
Hvaða samband er milli borgar
lífsins og þeirrar lækkunai
verður á iðnþróuðum svæðum?
Eru borgarbúar farnir að líkja
eftir háttemi rottanna, þ.e.a.s.
þeirra tilraunarotta, sem hætta
að æxlast, þegar þær værða
of margar, en fara í stað þess
að berjast og éta hver aðra?
Er samband milli þess fargs,
sem borgarbúar eru undir dag
eftir dag, og hinnar gífurlegu
aukningar á ofb'eldisverkum
eða hegðunar og lífsvenja ungl
inga í stórborgum og einkenni
legs klæðaburðar þeirra9
„Múgurinn er lífshættulegur“.
Prófessor Querido álítur að
maðurinn verði að leita lausn
ar á þessum vanda með bví að
vera einn. Með því á hann ekki
við einmanaleikann. heldur frá
greiningu s©m gefi manninum
færi á að vera hann sjálfur,
finna aftur sinn eigin kjarna
„Múgurinn er lífshættulegur '
segir hann. Þess vegna verða
yfirvöldin jafnan að nafa
hugfast að virða einstaklinginn,
hvað svo sem þau gera til að
vinna bug á „borgarófreskj-
unni“.
Sem dæmi um vaxtarhraða
borganna hefur Alþjóðaheil-
brigðisstofnunin birt upplýsing
ar, sem leiða í ljós vöxt borga
síðan 1940. Eru vanþróuðu lönd
in þar efst á blaði. Caracas
(Venezúela) hefur fimmfald-
azt á þessu skeiði. Sao Paulo
(Brasilía), Líma (Perú), Mex-
íkóborg og Bombay (Indland)
hafa þrefaldazt. í Santíago
(Chile), Bogóta (Colombía)
Karachi (Pakistan) og Peking
hefur íbúafjöldinn tvöfaldazt.
Að því er snertir þéttbýli er
Paris efst á blaði með 32.200
íbúa á hvern ferkílómetra, en
í Tókíó eru 16.000 fbúar á fer
kílómetra og í New York 13.
200.
Árið 1800 eða þar um kring
voru aðeins um 50 borgir sem
hýstu 2 af hundraði allra fbúa
jarðarinnar. í nútímanum búa
33 af hundraði jarðarbúa í
borgum, og um næstu aldamót
er búizt við að 60 af hundraði
jarðarbúa verði borgarbúar.
Tvö dæmi í World Health
varpa ljósi yfir erfiðleikana.
Til að reisa híbýli handa öllu
því fólki, sem flyzt til borga
með yfir 100.000 íbúa í Ind-
landi milli 1950 og 1-975, þarf
22 milljarða dollara (946 millj
arða ísl. kr.) — upphæð sem
er fjórum sinnum hærri en allt
það fé sem Alþjóðabankinn hef
ur lánað á þeim 16 árum sem
hann hefur starfað.
Annað dæmi er tekið frá
Bandaríkjunum. Talið er að
kostnaðurinn við að uppræta
slömmhverfi og reisa íbúðar
hús, leggja vegi og járnbraut
ir fyrir vaxandi íbúafjölda borg
anna muni á næstu fimm árum
nema 10 af hundraði þjóðar-
teknanna.
Þó er von: tl að hægt verði
að stöðva þróunina — en hve
langan tima það muni taka,
veit enginn lifandi maður. í
nokkrum þeirra landa, sem
hófu iðnvæðinguna fyrir hundr
að árum — Belgíu, Bretlandi.
Frakklandi og Vestur-Þýzka-
landi — hefur vaxtarhraði
borga sífellt minnkað síðan
1930. í Bretlandi ríkir t. d.
ákveðið jafnvægi milli borga
og sveita. Samkvæmt skýrslu
frá Sameinuðu þjóðunum er
skýringin sú, að þegar 80 af
hundraði íbúanna í tilteknu
landi búa í borgum og bæjum
með yfir 5000 íbúum, verði
að telja að þéttbýlið hafi náð
hámarki.
UXAKJÖT hefur sífellt hækk
að í verði víðast hvar í heim
inum síðan 1963. Árið 1964
hækkaði verðið um 30 af hundr
aði í Vestur-Evrópu, vegna
minna framboðs. Verðhækkun
in stöðvaðist þó árið eftir
vegna þess að neytendur sneru
sér æ meir að svínakjöti og
alifuglum. Á árinu 1966 verð
ur verðlagið sennilega lægra
en síðustu tvö árin, einkum
ef hinar miklu birgðir af öðru
kjöti halda áfram að vera á
markaði. -
Höðuðvegir Asíu 55.609 km.
55.000 km.
Kaflanum í höfuðvegi Asíu,
sem liggja á um álfuna þvera,
verður sennilega lokið árið
1970. Efnahagsnefnd Samein
uðu þjóðanna fyrir Asíu (EC
AFE) hefur fengið örvandi
skýrslur um hvernig verkinu
miðar áfram á hinum ýmsu
köflum.
Ásamt væntanlegum þver-
vegum verður hin mikla höfuð
braut samtals 55.000 kílómetra
löng. Þjóðveganetið í Asíu mun
smám saman einnig ná til
landa eins og Filippseyja, Taiw
ans, Jap«ns og Kóeru.
íran Tiefur tilkynnt, að fyrsti
kaflinn, frá tyrknesku landa-
mærunum yfir Teheran til
landamæra Afganistans, verði
brátt fullgerður. f Afganistan
er vænum kafla af veginum lok
ið, og Pakistan hefur sinn
hluta af verkefninu upp í yfir
standandi fimm-ára-áætlun.
Einnig í Thailandi^ miðar vel
áfram með hjálp Ástralíu og
Nýja Sjálands.
Framkvæmdastjóri ECAFE,
U Nyun, sagði á ráðstefnu í
Bankok nýlega, að hin mikla
höfuðbraut Asíu hefði vakið
hugmyndaflug bæði íbúa og rík
isstjórna. Hann lagði þó á-
herzlu á, að þeir kaflar braut
arinnar, sem nú væri unnið
að, væru hvergi nærri fullnægj
andi, og því yrði að einbeita
sér að því að gera veganetið
miklu víðtækara. Hann lét lfka
í ljös von um að hlutaðeigandi
lönd mundu gera samgöngur
greiðari með því að draga úr
formsatriðum við landamærin.
20 verkfræðingar vanþróaðra
landa í Svíþjóð.
20 verkfræðingar frá 12 van
þróuðum löndum stunda nú
framhaldsnám i ASEA í Vest
urási, og njóta þeir til þess
stuðnings tæknihjálpar Sam
einuðu þjóðanna. Námið mið
ast fyrst og fremst við fram
leiðslu, notkun og gæzlu raf-
magnstækja.. Efíir námskeiðið
í Svíþjóð sækja verkfræðing
arnir hliðstæð námskeið í Úkr
aínu, Vestur-Þýzkalandi og
Júgóslavíu á þessu ári. Reynsla
þeirra af fimm mánaða námi
Framhald á 14. síðu.
J