Tíminn - 23.08.1966, Blaðsíða 9

ÞfMÐJUDAGUR 23. ágúst 1966
TllHIWW
9
■MMBBMSKHM
Tilvfljun réð þvi, að ég kom
heim aftur.
— Hvarflaði það aldrei að
þér, að setjast að þarna í
Kaupmannahöfn fyrir fullt og
ailt?
— Jú, mikil ósköp, og eigin
lega var það bara tilviljun, sem
réð því, að ég kom hingað
heim. Ég var þá hættur hjá
Elfeldt fyrir nokkru, farinn að
kynna mér amatörvinnu, og var
mikið að hugsa um að leigja
mér kompu þar ytra og byrja
upp á eigin spýtur. Eittt kvöld
vorum við Leifur bróðir að
ganga saman heim úr vinnu og
allt í einu rekst ég harkalega
á mann. Ég bað hann auðvitað
afsökunar á dönsku, en þá eru
þeir Leifur bara komnir í
ihörku faðimlög þarna úti á
miðri götu, þetta var þá Árni
B. Björnsson, en þeir Leifur
voru góðvinir og gamlir skóla
bræður. Árni bauð okkur í mat
þá um kvöldið, og var þá alltaf
að nauða í mér að koma heim
til íslands og setja þar upp
stofu, og sagði, að það væri
ekkert vit í því að vera í Dan
mörku öll sín beztu ár. Mér leizt
ekki meira en svo á það að
fara Iheim ,og bar því við, að
hér fengi ég enga stofu, og var
með alls konar mótbárur. Hann
sagðist skyldu kippa því í lag
með stofuna, og svo var ekki
meira um þetta talað. Skömmu
síðar fór Árni hingað heim, og
það leið ekki á löngu unz hann
sendi mér bréf þess efnis, að
hann væri búinn að kaupa
handa mér stofu, og þá dugðu
engar mótbárur, ég varð að
fara heim. Stofan, sem hann
keypti handa mér var sú sama
og við nú sitjum í. Þær áttu
hana Jóbanna Pétursdóttir og
Anna Jónsdóttir, og seldu hana
fyrir 8 þús. krónur með öllum
tækjum, og þau hef ég lítið
sem ekkert þurft að endurnýja.
Mig hefur aldrei iðrað þess að
hafa komið heim og nú gæti
ég ekki hugsað mér að búa í
Höfn, þótt það sé alltaf gaman
að koma þangað.
Sótti konserta eins og drykkju-
maður sækir í vín.
— Varstu ekki hálfkvíð-
inn fyrir þvi að koma hingað
heim, eftir að hafa verið í
glaumnum og gleðinni í Höfn
svona lengi?
— Uss, mér leizt ekkert á að
koma hingað, og það sem mér
þótti verst, var að á þeim tím
um var lítið sem ekkert tón-
listarlíf hér heima, en í Höfn,
sótti ég konserta ein§ og
drykkjumaður sækir í vín. Ég
bjó um tíma með Pálma Hann
essyni og tónlistin var sameig-
inlegt áhugamál hjá okkur báð
um oig við létum ekkert tækí
færi ómotað til að kiomast á góð
an konsert. Einu sinni lá við
að þessi dýrkun á tónlistagyðj
unni yrði okkur dýrt spaug. Ég
var að elda hafragraut á gas-
apparati, þegar Pálmi kom
þjótandi inn og sagðist hafa
fengið miða á tónleika í Cas
íno. Við vorum alveg að verða
of seinir, og biðum ekki boð-
anna, heldur hentumst af
stað. Allt í einu, inni í miðri
Tunglskinsisónötunni mundi ég
eftir, að ég hafði gleymt
grautnum á gasinu og mér féll
allur ketill í eld. Ég hvíslaði að
Pálma, sem sat þarna og hlust
aði með andagt á sónötuna —
helvítis hafragrauturinn. En
okkur datt samt ekki í hug
að láta þetta smáræði eyði-
leggja tónlistaránægjuna fyr-
ir okkur, og sátum út all'an
konsertinn. Við bjuggumst
jafnvel við, a.ð það hefði kvikn
að í húsinu við þessi ósköp, það
var nú reyndar á sínum stað,
þegar til kom, en viðbrennslu
óþefurinn angaði um allt
hverfið svo að segja. Kerling-
in, sem við leigðum hjá hefur
líklega bjargað málunum við,
áður en í óefni var komið, en
þetta var bezta kerling, skamm
aði okkur ekki neitt og minnt
ist aldrei á þetta.
Já tónlistaráhuginn var mik
ill, svo mikill, að ég varð mér
úti um píanó og fór í tíma
til Markúsar Kristjánsson
ar, sem var þá einnig staddur
í Höfn. Ég æfði mig upp á
kraft, og var bara ánægður með
árangurinn, en einu sinni, þeg
ar ég kom fram úr herberg-
inu mínu eftir að hafa hamazt
á skalanum aftur á bak og
áfram, sá ég að kerlingin,
sem ég leigði hjá, stóð frammi
á gangi, hélt báðum höndunum
um höfuðið, og lá greinilega við
yfirliði. Ég fór strax að stumra
yfir henni, og þá stundi hún
upp: Jeg kan ekki taale dette
her, og átti þar við spila-
mennskuna mína. Ég æfði mig
ekki framar.
Gaman að ná fram skapgerð-
areinkennum.
— Það er árið 1925, sem þú
kemur hingað til lands.
— Já, mig minnir, að það
hafi verið 14. ágúst það ár.
Skömmu eftir heimkomuna tók
ég við rekstri þessarar stofu og
hér hef ég starfað í liðlega
40 ár, en fyrir þremur árum
skemmdist húsið hérna mikið
vegna bruna, og þá flutti ég
mig upp á Laugaveg 22 og var
þar í tvö ár, þangað til við-
gerðunum hér var lokið. í öll
þessi ár, sem ég hef verið hér,
hef ég mikið fengist við það
sama, litlar visitmyndir, passa
myndir, portraitmyndir. Um
tíma fékikst ég talsvert við poly
fótómyndir, allt að 48 myndir
á einu spjaldi. Þetta var
talsvert í tízku hér fyrr a
árum, og það var gam-
an að taka svona myndir, stækk
un og kópíering á þeim út
heimti mikla vinnu, svo að ég
varð að hafa hérna mikið starfs
lið. Þessar myndir eru komn
ar úr tízku fyrir nokkru, og
þegar brann hérna, skemmd
ist vélin og ég hef ekki haft
mig í að láta gera við hana.
— Hvað finnst þér skemmti
legast við ljósmyndagerð, Kal
dal?
— Blessuð vertu, ég hef gam
an af þessu öllu saman og hef
alltaf haft. Það eru líklega por
trait-myndirnar, sem eiga mest
ítök í mér, það er gaman að
eiga við skemmtileg og svip-
brigðarík ndlit og reyna að ná
karaktereinkennum fólksins
fram á myndunum. Það er hæg‘-
ef maður hefur nægan tíma.
— Þú hlýtur að vera orðinn
mjög mikill mannþekkjari?
— Það var nú komið inn i
mig, löngu áður en ég fór að
fást við ljósmyndagerð. Þegar
ég var lítill strákur heyrði ég
eitt sinn talað um að sérstakur
maður væri mikill mannþekkj
ari. Ég skildi ekki orðið og
spurði, hvað það þýddi, og þá
var mér sagt, að það væri mað
ur, sem gæti strax séð, hvort
fólk væri gott eða vont. Þetta
hafði svo mikil áhrif á mig, að
alltaf síðan hef ég spekulerað
mikið í fólki og lagt mig fram
um að lesa það niður í kjölinn
alveg ósjálfrátt. Það getur ver-
ið skemmtilegt, að sjá, hvern
mann sumir hafa að geyma, en
oft og tíðum er það óþægilegt,
sérstaklega ef maður þarf að
hafa mikil viðslipti við menn,
sem maður er fyrirfram viss
um, að séu ómerkilegir.
Núna gengur allt út á hraða.
— Það hlýtur ýmislegt
skemmtilegt að hafa komið fyr
ir hér á stofunni í öll þessi ár.
—Já, hér hafa gerzt ótelj
andi brosleg atvik. Einu sinni
heyrði ég óskaplegt bram
bolt og læti fram á
ganginum og fór fram til að
athuga, hverju þetta sætti. Sé
ég þá ekki, hvað tveir vaskir
menn eru að drösla folaldí hér
upp snarbrattan stigann og var
förinni heitið á stofuna til mín.
Þetta var víst eitthvert gæð-
ingsefni, sem hafði komið að
norðan þá um morguninn, og
átti að flytja eitthvað suður á
land, og mönnunum fannst al
veg tilvalið að láta það fá
reglulega stofumyndatöku, úr
því að það var á annað borð
komið til höfuðborgarinnar.
Ég tók nokkrar myndir af
gripnum, en meðan ég var að
þvi, komu tvær fínar frúr inn
á stofuna. Ég gleymi aldrei
svipnum á þeim, þegar þær
sáu, hvað var á seyði.
— Finnst þér ljósmyndagerð
hafa breytzt mikið á þessum ár
um?
— Já ekki get ég neitað þvi.
Tæknin er vitaskuld alltaf að
verða betri og betri, en núna
virðist það skipta meginmali að
vera sem fljótastur að öllu, og
það hefur gert það að verkum.
að ýmsir finir prósessar inn-
an ljósmyndasmíði eru alveg
horfnir eða eru að hverfa. Til
dæmis um þetta getum við tek
ið prósess. sem nefnist bróm
olía, ákaflega tímafrek aðferð,
en með henni gátu menn skap
að dýrindis listaverk, sem áttu
mjög mikið skylt við svartlist.
Þetta er eiginlega alveg búið
að vera, en ég trúi ekki öðru
en að það komi aftur, þetta
væri allavega fínt fyrir ama-
töra.
Fólk er orðið heilaþvegið
gagnvart verði.
— En þú hefur fengizt víð
ýmislegt annað en þessar venju
legu stofumyndatökur?
— Já, já, ég hef tekið mynd
ir af málverkum í listaverka-
bækur, af listaverkum, göml-
um myndum, sérkennileg-
um hlutum, og allt sem nöfn-
um tjáir að nefna. Fólk leitar
til mín til að fá myndir af ör-
kumli og bæklun fyrir trygg-
ingarnar og þar fram eftir göt
unum. En yfirleitt er þetta
það sama, passamyndir, por-
traitmyndir og oft er það sama
fólkið, sem leitar ti' mín ár
eftir ár.
— Er ekkert, sem þér finnst
sérstaklega leiðinlegt að fást
við?
— Það er ekki margt. Ég
held að mér þyki einna leiðin
legast að verðleggja myndir,
ég vil helzt komast hjá því að
hugsa um peninga, maður yrði
hreimlega vitlaus, ef maður ætti
alltaf að vera að hugsa líka
um peninga. Það eru sárafáir,
sem spyrja, hvað myndataka
kostar. Fólk héma er algerlega
orðið heilaþvegið gagnvart
verði.
— Hefurðu mikið starfs-
lið hjá þér?
— Nei, við hjónin höfum
unnið hérna allt frá stríðslok-
um. Guðrún kona mín byrjaði
hérna hjá mér sem ung stúlka,
og það leiddi til hjónabands.
og svo að segja öll hjónabands
árin hefur hún unnið hérna á
stofunni. í vor bættist okkur
einn starfskraftur. Það er dótt
ir okkar, Ingibjörg, sem er 18
ára. Hún er rétt byrjuð að læra
þetta, og er full af áhuga.
— Og að lokum, Kaldal, lang
ar mig að koma með dálítið
ósvífna spurningu: Álítur þú
þig vera listamann?
Kaldal orosir, og segir svo
ákveðið. — Nei, það geri ég
ekki, en ég lít á mig sem aðdá-
anda lista. gþe.
Elzta myndin á Ijósmyndasýningunni, tekin 1923. Hún hefur veriS á
ótal erlendum Ijósmyndasýningum.