Vísir - 15.08.1975, Blaðsíða 5
Visir. Föstudagur 15. ágúst 1975
REUTER
A P
UTLÖND I MORGUN UTLÖND í MORGUN UTLÖND
Umsjón Guðmundur Pétursson
Mujibur Rahman m '
ingu í Bangladesh
Forseti Bangladesh,
Mujibur Rahman
shjeik, var tekinn af lifi
i stjórnarbyltingu, þar
sem herinn tók völdin i
Dakka i nótt.
í útvarpsfréttum frá
Assam i morgun segir,
að byltingu hersins hafi
stjórnar Khondakar
Mushtaque Ahmed, áð-
ur viðskiptamálaráð-
herra.
Fyrstu fréttir um byltinguna
bárust, þegar sendiráð Banda-
rikjanna i Dacca gerði stjórn-
ínni í Washington viðvart um
stjórnarskiptin. Það mun hafa
borið að kl. 23.30 i gærkvöldi.
Otvarpið i Bangladesh segir,
að byltingin hafi verið gerð
vegna hagsmuna landsins og
þjóðarinnar.
Ahmed, hinn nýi leiðtogi,
hafði um margra ára bil verið
einn nánasti aðstoðarmaður
Mujibur Rahmans, og af flest-
um talinn hægrisinnaður.
Fréttir i morgun greindu ekki
frá þvi, hvernig dauða Mujiburs
shjeiks hefði borið að höndum,
eða hversu blóðug byltingin
hefði verið.
Bangladesh, sem fyrrum til-
heyrði Austur-Pakistan, öðlað-
ist sjálfstæði i desember 1971
eftir mikla ólgu og sjálfstæðis-
vakningu þjóðarinnar, og að
undangenginni styrjöld Ind-
lands og Pakistans.
Byltingin verður aðeins hálfu
ári eftir að Mujibur shjeik taldi
sig hafa i einu höggi brotið á bak
aftur andstöðu mótherja sinna I
stjórnmálum Bangladesh. Hann
lýsti þá yfir neyðarástandi i
landinu og lét breyta stjórnar-
skránni. Með þvi jók hann völd
forsetans, en þvi embætti
gegndi hann sjálfur. Bangla-
desh breyttist i eins flokks riki.
Samkvæmt neyðarástands-
lögunum var flest stjórnmála-
starfsemi bönnuð, verkföll voru
bönnuð og skert voru ýmis rétt-
indi á þeirri forsendu, að slikar
ráðstafanir væru nauðsynlegar
til þess að uppræta lögleysu,
pólitisk morð og átök.
Mujibur fursti með friðardúfu f hendi.
SLAPP MEÐ
NAUMINDUM
LÍFS FYRIR
4 ÁRUM
Mujibur Rahmari/ for-
seti Bangladesh, sem
fréttir herma að hafi lát-
ið lífið i byltingu hersins í
gærkvöldi, er ef til vill
eini maðurinn, sem til-
nefndur hefur verið
fyrsti forseti nýs ríkis,
meðan hann sat í fang-
elsi.
Hann slapp lifs úr þvi fangelsi
mest fyrir mildi fangavarðar,
sem þyrmdi honum, þegar
hann var i haldi þar, sem þá hét
Vestur-Pakistan. Einn andstæð-
inga hans i stjórnmálum fékk
svo þvi til leiðar komið, að hann
var látinn laus og gerðist leið-
togi þess lands, sem áður til-
heyrði Austur-Pakistan, en heit-
ir nú Bangladesh.
En áður en það allt varð, hafði
stefna hans velt tveim ríkis-
stjórnum úr stóli, hrundið tveim
þjóðum út i styrjöld og sent
milljónir á flótta frá heimilum
sinum, sem allt vakti athygli al-
heimsins.
Nafnhans, Mujibur sjeik, var
á vörum heillar þjóðar, sem
leitaði sjálfstæðis i þessum þétt-
býlasta og jafnframt fátækasta
hluta heims.
Stofnun Bangladesh (sem
þýðir Bengalþjóðin) i árslok
1971 — gerði að veruleika alla
drauma Mujiburs Rahmans,
sem hann hafði barizt fyrir öll
sin fullorðins ár. I rauninni
hafði hann ekki einu sinni þorað
að fara fram á svo mikið til
handa sinni bengölsku þjóð.
Þegar honum var sleppt úr
haldi og leyft að fara til Bangla-
desh, var það sem forsætisráð-
herra en ekki forseti.
Hann lofaði þjóð sinni þing-
ræði. En á leið hans til að efna
það loforð varð hann að yfir-
stiga marga þröskulda.
Mujibur taldi sig þó ' hafa
komið þvi flestu til leiðar — eins
og fram kom hjá honum i blaða-
viðtölum i janúar 1972: „1 dag
gleðst ég yfir óskertu frelsi i
sjálfstæðisbaráttunni.”
Margra ára ólga og sjálfstæð-
isvakning Bengala náði
hámarki i kosningum I
desember 1970. Awamisam-
bandið, flokkur Mujiburs, vann
öll þingsæti Austur-Pakistans,
nema tvö, sem var nóg til að
mynda rikisstjórn.
1 Vestur-Pakistan vann Zul-
fikar Ali Bhutto og flokkur hans
meirihluta, en forseti Pakistans
fékk með engu móti þá Bhutto
og Mujibur til að ná samkomu-
lagi um, hvernig stjórnin skyldi
skipuð, eða stjórnskipan Pakist-
ans háttað.
Mujibur sjeik varð ekki af þvi
skekinn, að Austur-Pakistan
skyldi i framtiðinni vera meira
sjálfrátt um sin innanlands- og
sérmál, einkanlega þó efna-
hagsmálin.
Yahya, forsetaPakistans, stóð
stuggur af þeim stuðningi, sem
Mujibursjeik naut meðal fylgis-
manna sinna, eins og birtist
ljóslega i allsherjarverkfalli i
Austur-Pakistan. — Yahya
sendi hersveitir til að berja
niður andstöðu aðskilnaðar-
sinna Bengala i Austur-Pakist-
an og lét hneppa Mujibur i varð-
hald i leyniréttarhöldum i Vest-
Zulifikar Ali Bhutto, forseti
Vestur-Pakistans, — andstæð-
ingur Mujiburs — leysti fjand-
mann sinn úr fangelsi og sendi
hann heim til Bangladesh.
Heimtur úr helju I janúar 1972. Mujibur fursti meðal stuðningsmanna eftir heimkomu til Dacca, ioksins
iaus eftir langa prisund.
ur-Pakistan. Mujibur var
hafður i einangrun.
Þetta varð til þess, að Muji-
bur varð pislarvottur i augum
Bengala. Sérstök skæruliða-
hreyfing, Mukti Bahini, hóf and-
spyrnubaráttu i hans nafni gegn
hermönnum Pakistans, og 10
milljónir Bengala flúðu heimili
sin af ótta við her Pakistans, en
þetta fólk leitaði hælis i Ind-
landi. Sagði það ófagrar sögur
af striðsglæpum Pakistanshers.
Mujibur sjeik var dæmdur
fyrirluktum dyrum. Honum var
gefið að sök að hafa hrundið af
stað borgarastyrjöld i Pakistan.
Dómurinn yfir honum var aldrei
birtur, en sjálfur sagði hann,
eftir að hann var laus orðinn úr
fangelsinu, aö gálginn hefði
beðið hans.
í april 1971 lýstu fylgismenn
hans yfir stofnun heimastjórnar
Bangladesh og nefndu Mujibur
forseta sinn. Kröfðust þeir þess,
að hann yrði látinn laus úr fang-
elsi.
Skæruhernaðurinn harðnaði,
og nutu andspyrnumenn þar að
hluta stuðnings Indverja. Sam-
búð Pakistans og Indlands, sem
aldrei hafði verið sérlega góð
fyrir, versnaði til muna, meðan
stjórnin i Nýju-Delhi þurfti að
glima við þann hrikalega
vanda, sem fylgdi þvi að hýsa 10
milljónir flóttamanna.
Illlllllllll
M) iffiíí
Umsjón: GP
Striðið brauzt út og eftir
tveggja vikna bardaga gafst her
Pakistans upp. Heimastjórn
Bangladesh, sem naut viður-
kenningar Indlandsstjórnar, bjó
sig undir að byggja úr rústunum
og settist að i Dacca.
Bugaður sagði Yahya forseti
af sér embætti og vék fyrir
Bhutto, og það mun hafa bjarg-
að lifi Mujiburs.
Eftir þvi, sem Mujibur sjeik
sagði siðar, hafði Yahya forseti
kallað dómara hans saman 4.
desember 1971, og skipað þeim
að undirrita aftökuskipun. Hún
var geymd fram til 15. desem-
ber, daginn áður en her Pakist-
ans gafst upp.
Flokkur hermanna var þá
sendur tiKað framkvæma fyrir-
mælin. Hann byrjaði á þvi fyrst
að taka Mujibur gröf fyrir utan
fangaklefa hans. En áður en af-
^aka varð, sá einn fangavarða
Mujiburs aumur á honum og
laumaði honum yfir i ibúð sina,
þar sem hann faldi sjeikinn.
Vegna glundroðans, sem rikti
þessa daga, tók enginn eftir
fjarveru Mujiburs. Þegar
Bhutto tók við forsetaembætti
20. desember, þvertók hann
fyrir að láta aftökuna fara
fram. Hann lét i staðinn flytja
Mujibur til þorps i Rawalpindi
til viðræðna. Vonaðist hann til
þess, að unnt yrði að telja Muji-
bur á að halda einhverjum
tengslum milli Bangladesh og
Vestur-Pakistans.
Féllst hann loks á, að leyfa
Mujibur að snúa heim til
Bangladesh, og er eftirmálinn
öllum vel kunnur.