Tíminn - 28.10.1966, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 28. október 1966
ÞINGFRÉTTIR
ÞINGFRÉTTIR
7
BRYN NAUÐSYN AÐ ENDUR-
NÝJA STRANDFERDASKIPIN
Hallöór Ásgrímssoxi, Gísli Guð-
mundsson, Sigurvin Einarsson og
IMgi Bergs hafa- flutt tillogu til
þmgsályktunar um kosningu milli
þinganefndar til að gera tillögur
um enðumýjun strandferðaskipa-
fiotans og skipulagningu strand-
ferðanna. TiHagan er svohljóð-
andi;
I
Alþingi álykiar að kj'ósa 7
manna miiliþinganefnd til ^ að
gera tilífögur um endurrrýjun
stran dferðaskfþ afíbtans og skipu-
lagningu strandferðanna- Skal
nefndán haga sförfum iheð tiiliti
til þess, að hætgt sé að leggja
tillögurnar fyrm Alþingi 1967.
Skal að því stefnt, að hœgt sé
að veita landsbyggðinni sem hag-
kvæmasta þjónustu og að rekstur-
inn verði sem ódýrastur miðað
við veittaiþjónaKtu.
Meðan iiefndarstiirfum. er ólok-
ið, leggur þingið, að gefnu tilefni
áherzlu á, að ekki verði dregið
úr strándferðaþ’jónustunni frá
því, sem verið hefur að jafnaði
und'anfarin ár.
í greinargeríteegir m.a.:
í eigu S'kipaúfgerðar rikisins
hafa undanfarin ár verið fimm
stcafndferðáskip.
Fjögur þeirra voru á þessu ári
orðin 18—27 ára gömul «g því
míjög viðhaldsfrek, en hitt skiptir
þö -ekki síður máli, að þesi skip
eru einnig að öðru leyti orðin
óhentug í rekstri vegna þróunar
annarra samgangna á síðustu
tveim-.áratugum.
Augljost má telja, að þjóðinni
muni um langa framtíð nauðsyn-
legt að halda uppi strandferðum
ásamt öðrum samgöngum. Virðist
því aðkallandi að endumýja um-
ræddan skipakost og aðlaga hann
breyttum þjóðfélagsháttum.
Esja, Hekla, Herðubreið og
Skjaldbreið hafa vafalaust að
stærð, farþegarými og öHum bún-
aði verið eins og á sínum tíma
hentaði að beztu manna yfirsýn.
— Síðan hefur orðið mikil hreyt-
ing á íslenzku þjóðlífi, og þá
ekki sízt, ef á heildina er litið, á
sviði vöru- og farþegaflutninga
hérlendis. Gagngerðustu breyting-
unni hvað snertir farþegaflutning-
ana valda flugvélarnar með þeim
aðstæðum, sem reynt hefur verið
að búa þeim með stærri og smaérri
fiugvöllum víðs vegar um landið.
Þar við bætist svo hinn mikli
fjöldi stórra áætlunarbifreiða og
minni einkabifreiða, sem stórfjölg
ar ár frá ári um allt land.
Öll þessi flutningstæki eru þó
meira og minna háð veðráttunni,
og þá fyrst -og fremst að vetr-
inum vegna veðra og fannalaga.
Kemur slí'kt minnst að sök með
farþegaflug til hinna stærri og
hetur búnu flugvalla, en á þeim
tíma árs er ekki hægt að treysta
farþegaflugi til smærri staða né
heldur reglubundnum ferðum bif-
reiða milli landshluta og byggðar-
laga.
Segja má, að mörg byggðarlög
geti ekki treyst á þessi farartæki
lengur en 3—5 mánuði ár hvert.
Verður þá að grípa til þeirrar
fyrirgreiðslu, sem hið opinbera
hefur ætíð talið sér skylt að láta
landsbyggðinni í té, þar sem eru
strandferðaskip til að annast far-
þega- og vöruflutninga.
Eins og áður er sagt og öllum
er kunnugt, er þörfin fyrir far-
þegaskip með ströndum fram nú
allt önnur en hún var, þegar Esja
og Hetkla voru byggðar. Mætti vel
hugsa sér, að eitt hraðskreitt og
vel búið skip af hæfi-legri stærð
og vel búið farþegaþægindum gæti
nú vegna breyttra aðstæðna veitt
betri þjónustu að því er varðar
farþegaflutning milli hafna og á
lengri leiðum en þau tvö skip,
Esja og Hekla, sem upphaflega
voru byggð og fyrst og fremst
starfrækt í því skyni. Mætti hugsa
sér, að hið nýja farþegaskip hefði
lítið vörurými, t.d. aðeins fyrir
póst og varning, sem mjög fljót-
lega væri að losa í höfn. Einnig
er trúlegt, að á slíku skipi væri
æskiiegt, að á þilfari væri öllu
þannig fyrir komið, að hægt væri
að tafca sem flesta ferðamannabíla
um toorð, og auðvitað væri nauð-
synlegt, að skipið yrði búið bómu,
sem gæti lyft þungavélum og öðru
slí'ku, sem sífellt fer í vöxt að
flytja þurfi á milli staða.
Að því er varðar vöruflutninga-
skip til strandferða fyrir landið
í heild er augljóst, að þau þurfa
fyrst og fremst að vera tvö —
og þó að margra áliti þrjú. Væru
þá tveim skipum ætlaðar fastar
strandferðir, eins og Herðubreið
og Skjaldbreið áður, en hinu
þriðja ætlað að hlaupa í skarðið,
ÁSúst Þorvaldsson, karl Kristj-
ánsson, Ásgeir Bjarnason, Jón
Skaftason og Ingvar Gíslason
flytja tillögu til þingsályktunar
um dvalarlieimili fyrir aldrað
fólk. Tillagan er svohljóðandi:
Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að skipa sjö manna
nefnd til að athuga og gera til-
lögur um, hvernig hagfelldast væri
fyrir ríkið í félagi við Trygginga-
stofnun rikisins, sveitarfélög og
sýslufélög að koma upp á hent-
ugum stöðum víðs vegar um land
dvalarheimilum fyrir aldrað fólk.
Skal nefndin þannig skipuð, að
þingfiokkarnir tilnefni sinn nefnd
armanninn hver, Tryggingastofn-
un ríkisins einn mann, Samband
íslenzkra sveitarfélaga einn
mann. Sjöunda manninn skipi rík-
isstjórnin án tilnefningar og verði
hann formaður nefndarinnar.
, Nefndin skal m.a. sérstaklega
athuga möguleika á því, að hrepps
félög með aðstoð frá ríki og al-
mannatryggingum geti látið
hyggja færanleg íbúðarhús, sem
aldrað fólk (t.d. hjón) í sveitum
geti fengið leigð til notkunar á
þeim stað er þau kjósa. Enn frem
ur skilyrði til, að sýslu- og bæjar-
félög með aðstoð sömu aðila láli
reisa dvalarheimilahverfi á jarð-
hitasvæðum til afhota fyrir aldr-
að fólk úr viðkomandi sýslu- og
bæjarfélögum.
Nefndin skili tillögum sínum til
rí kisstj órnarinnar.
þegar um væri að ræða óvenju-
lega flutningaþörf eða leysa hin
skipin af hólmi vegna viðgerða o.
s.frv. Verður það auðvitað að met
ast af fróðum og færum mönnum,
hvort rétt sé að stefna að bygg-
ingu þriggja slíkra vöruflutninga-
skipa, þótt smíði tveggja væri
látið sitja fyrir.
Um vöruflutninga með strönd-
um fram er hið saiha að segja
og farþegaflutningana, að þar hef
ur orðið stórbreyting á síðustu ár-
um. Þar virðast flutningabílar nú
fullnægja þörf stórra landssvæða.
Slíkir vöruflutningar tíðkast nú
um Vesturland, Norðurland að
sunnan allt til Eyjaíjarðar og
jafnvel Húsavíkur, og a.m.k. í 3
—4 mánuði að sumarlagi eru tals
verðir vöruflutningar á bílum til
Egilsstaða, Seyðisfjarðar og fjarð-
anna þar fyrir sunnan. Má og
svipað segja um Norðausturland
milli Tjörness og Smjörvatnsheið-
ar. En þrátt fyrir landflutning-
ana má segja, að Vestfirðir, Norð-
austurland og Austfirðir allir
séu í heild mjög háðir vöruflutn-
ingum á sjó og fleiri landshlutar
að vetrarlagi, þótt efcki sé með
talinn sá vandi, sem að höndum
ber í sambandi við harðindi af
völdum vetrarríkis og hafísa.
Efcki virðist um það að rs^ða,
I - ■ ' • ■ J
Kostnaður við störf nefndarinn
ar greiðist úr ríkissjóði.
í greinargerð segir:
Tillaga þessi til þingsályktunar
var flutt á síðasta þingi, en var
þá ekki afgreidd. Henni fýlgdi þá
eftirfarandi greinargerð:
Mannfjöldaskýrslur og ævilengd
artöflur Hagstofunnar sýna, að
íslenzku þjóðinni fjölgar ört. Ein
ástæðan tii þess er sú, að meðal-
aldur manna hefur lengzt. Árið
1910 urðu 6.5 af hundraði lands-
manna 65 ára og eldri. Þetta hlut
fall hefur verið að hækka síðan,
og árið 1960 voru 84 af hundraði
54 ára og eldri. Meðalaldur
kvenna er nú 75 ár og karla 70.7
ár. Meðalaldur kvenna hefur þann
ig lengzt síðan 1940 um 9.4 ár og
karla um 9.8 ár. Síðastliðin hundr
að ár hefur meðalaldur kvenna
lengzt um 37.1 ár og karla um
38-8 ár. Á árunum 1951 til 1960
dóu 29 menn, sem voru 100 ára
og þar yfir. Voru það 25 konur
og 4 karlar. Þessar tölur allar
sanna það óvefengjanlega, að
aldraða fólkinu fjölgar mjög mik
ið og hlutfallslega meira en áður
var. Er þetta árangur af aukinni
þekkingu, sem leitt hefur af sér
bætt ' lífsskilyrði og heilsugæzlu.
Væntanlega verður enn áframhald
á því að mannsævin lengist. Við
fslendingar getum hrósað miklum
sigri á þessu sviði, því að nú er
manndauðahlutfalMð lægra hér en
í nokkru öðru landi Evrópu.
að draga megi úr þeim skipakosti,
sem Skipaútgerð ríkisins befur
haft yfir að ráða til vöruflutn-
inga undanfarin ár, heldur er að-
kallandi nauðsyn að stækka og
bæta flutningaskip útgerðarinnar
og aufca þar með af'kastagetu
þeirra og hæfni til að mæta vetr-
arveðráttu og vetrarsjóum. Þessi
skip verða að byggjast fyrst og
fremst sem flutningaskip með til-
tölulega mikið og hentugt lestar-
rúm og búin sterkum bómum, en
ekki mun ástæða til að auka far-
þegarúm að ráði, þar sem búast
má við, að íarþegar noti þessi
skip rneira á milli hafna en á
langleiðum. Hitt er þó augljóst,
að æskilegt er að bæta aðstöðu
fyrir farþega miðað við þá að-
stöðu, sem er fyrir hendi í „Breið-
unum.“
Fyrir flm. vakir, að nefndin taki
til athugunar þær tillögur um
strand'ferðir með sérstöku tilliti
til landshlutanna, sem þegar hafa
komið fram á Alþingi á undan-
förnum árum. Einnig, að athuguð
verði sérstaklega afgreiðsluað-
staða strand'ferðaskipanna, t.d. í
Reykjavík.
Gert er ráð fyrir, að núverandi
strandferðaskip verði seld, eftir
því sem henta þykir, jafnóðum og
ný skip eru byggð og tekin í
notkun.
En með hverjum sigri skapast
alltaf ný viðhorf og vandamál. Nú
þarf að skipa hinum aukna fjölda
aldraðs fólks til viðunandi sætis
i þjóðfélaginu, svo að það geti
notið elliáranna sem frjálsir
menn og hlutgengir þegnar, með
an heilsan leyfir þátttöku í störf-
um, og hinum sjúku þarf að búa
sem bezta hjúkrun og góð dval-
arheimili. Fram að þessu hefur
fremur lítið verið gert af hálfu
þjóðfélagsins til að tryggja gamla
fólkinu góð lífskjör á elliárunum
annað en greiðsla elliMfeyris til
þeirra, sém orðnir eru 67 ára og
eldri. ElliMfeyrinn kaupa menn
sér samkvæmt ákvæðum almanna-
itryggingalaga með iðgjalds-
greiðslu frá 16—67 ára aldri, enn
fremur með gjöldum sínum til
viðkomandi sveitarsjóða, sem síð-
an Borga árgjald til almannatrygg
inganna, og með skattgreiðsíum
sínum beinum og óbeinum til rík-
issjóðs.
Ekki skal vanmetin sú hjálp,
sem almannatryggingarnar veita
með ellilífeyrisgreiðslum sínum.
En það er skoðun flutningsmanna
að almannatryggingarnar þurfi
mjög að víkka starfssvið sitt öldr
uðu fólfci til hjálpar. Með breytt-
um þjóðlífsháttum er reynslan sú,
að heimilin geta efcki nú eins og
þau urðu að gera áður veitt hæli
fyrir aldraða og sjúka. Almanna-
tryggingarnar þyrftu og ættu sam
fara því að greiða elMlífeyri einn-
ig að styrkja byggingu íbúðarhúsa
Nú á þessu ári hafa þau tíðindi
gerzt í þessu máli, að rí'kisstjórn-
in hefur ákveðið að hætta rekstri
m.s. Esju og m.s. Skjaldbreiðar
og hafið sölu þessara tveggja
strandferðaskipa, án þess að við-
unandi ráðstafanir hafi verið gerð
ar til að bæta upp missi skipanna.
Eins og vænta mátti, hefur
þessi stjórnarráðstöfun sætt mik-
illi andstöðu og mótmælum víðs
vegar um land, og hefur sú and-
staða komið opinberiega fram á
ýmsan hátt að undanförnu.
Telja flm óhjá'kvæmllegt, a¥f
Alþingi láti í ljós vilja sinn í
þessu máli og komi þannig 1 veg
fyrir, að dregið verði úr strand-
ferðaþjónustunni, enda það því
tilfinnanlegra sem það er gert á
þeim tíma árs, þegar þörfin fyrir
þessa þjónustu er vaxandi og
mest aðkallandi. Að þessu lýtur
2. mál'S'grein tiHögunnar hér að
framan. Flm. leggja áherzlu á, að
nefndarstörfum verði lokið sem
allra fyrst, helzt nú í vetur, en
í síðasta lagi áður en Alþingi kem
ur saman haustið 1967.
Tillaga samhljóða fyrri máls-
grein þessarar tillögu var af flm.
lögð fram á síðgsta þingi — ásamt
meginmáli þesf^rar greinargerð-
ar — en ekki tekin til umræðu.
og dvalarheimila fyrir aldmð fólk
í samvinnu við ríkið og sveitar-
félögin. Mikil nauðsyn er á því
að fjölga dvalarheimilum fyrír
hina öldruðu, því að þeirn fer
mjög fjölgandi, sem komast á há-
an aldur og þurfa á að halda hjálp
þjóðfélagsins, þegar þrek dvínar
til starfa. Hrekkur þá ekki til,
þó að ellilífeýrir væri nægur, ef
hvergi fæst hjálp og skjól.
í sveitum landsins hagar víðast
svo til, að gamla fólkið verður
að hætta búskap áður en kraftar
eru að fullu þrotnir, og liggur
þá leiðin oftast til þorpa og bæja,
þar sem annaðhvort eru fest
kaup á íbúð eða íbúð tekin á
leigu. Atvinna í bæjunum fyrir
aldraða fólkið, sem þangað kem-
ur úr dreifbýlinu, er svo til engin.
Dreifbýlinu er í flestum tilfellum
mi'kill missir í brottflutning hins
aldmða fólks, því að unga kynslóð
in, sem tekur við störfum þess,
svo sem ábúð jarða, tapar hollri
aðstoð, sem gamla fólkið getur
oft veitt einnig sér til gagns og
gleði. Þá getur gamla fólkið, sem
nokkra starfsorku hefur, ef það
er kyrrt í sveitum og þorpum, í
mörgum tilfellum haft sér til
gagns og gamans smábúskap, t.d.
nokkrar kindur, hænsni eða dá-
litla garðrækt. Þannig getur not-
azt vinnuafl til framleiðslu fyrir
þjóðfélagið, sem annars tapast. Þá
má nefna, að mörgu sveitarfélagi
gæti orðið það drjúgur stuðningur
fjárhagslega, að eldra fólkið dveld
ist þar áfram í stað þess að hverfa
burt með fjármuni sína. Flestu
mundi Ííka aldraða fólkinu Ijúf-
ara að eyða elliámnum í átthögun
um, ef þess væri kostur.
Framhald á bls. 15.
Relst veröl dvaiarheim-
ili fyrir aldraö fólk
■