Tíminn - 09.11.1966, Blaðsíða 5

MHWIKUDAGUR 9. nóvember 1966
Útgefandi: FRAMSÓKNARiFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Pórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karisson. Aug-
lýsingastj.: Steingrímur Gíslason. Ritstj.skrifstofur i Uddu-
húsinu, ■ simar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7 Af-
greiðslusimi 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300 Askriftargjald kr. 105.00 á mán. lnnanlands. — í
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
íngvar Gíslason hefur ásamt nokkrum fleiri þingmönn-
um Framsóknarflokksins lagt fram tillögu í sameinuðu
þingi am námslaun, greiðslu skóladvalarkostnaðar o.fl.
Þessi íillaga hefur áður verið flutt á Alþingi og sá tillögu-
flutningur borið þann árangur, að nýlega hefur verið
lagt fram stjórnarfrumvarp, þar sem gert er ráð fyrir
aukinni aðstoð við nemendur, sem verða að dvelja utan
heimila sinna ,en það er annað höfuðatriði í tillögu Ingv-
ars og meðflutningsmanna hans.
Þegar Ingvar mælti fyrir tillögunni fórust honum m.a.
þannig orð um þetta atriði tillögunnar:
„Eitt þeirra nýmæla, sem hreyft er með tillögu þess-
ari, er það, að settar verði reglur um greiðslu skóladval-
arkostnaðar þeirra nemenda, sem óhjákvæmilega verða
að vista sig til langs tíma utan heimila sinna. Án efa er
það sanngjörn og raunhæf leið ásamt fleiru til þess að
jafna námsaðstöðu í landinu, að hið opinbera greiði
kostnað, sem leiðir af óhjákvæmilegri dvöl nemenda ut-
an heimila sinna. Eg neita því ekki, að verulegur nýr
útgjaldaliður yrði þarna til á fjárlögum, en ég sé ekki,
að undan honum verði vikizt. Fyrr eða seinna verður
þessi leið valin til þess að draga úr þeim mikla mun, sem
er á menntunarskilyrðum í landinu,
Það vita auðvitað allir ,að nemendur í héraðsskólum
og menntaskólum, svo dæmi séu tekin, sem sækja verða
skóla um langan veg, e.t.v. í aðra landsfjórðunga, verða
fyrir beinum og stórfelldum fjárútlátum vegna þess, að
þeir þurfa að vista sig mánuðum saman utan heimila
sinna. Aðstaða slíkra nemenda er gjörólík hinna, sem
dvalizt geta hjá foreldrum sínum og sótt skóla heiman frá
sér . . .
Eg vil ekki í þessu sambandi láta undir höfuð leggj-
ast að minnast á þann kostnað, sem sveitaheimili verða
fyrir af því að þurfa að vista börn og unglinga til náms
í heimavistarskólum. Sá kostnaður er sannarlega ekki ó-
verulegur einkum þegar barnmargar fjölskyldur eiga hlut
að máli. Þar er um útgjöld að ræða, sem leggjast þyngra
á sveitaheimili en önnur heimili í landinu. Eg hygg, að
þessu þurfi að gefa sérstakan gaum, og tel, að hér sé um
mikið hagsmunamál að ræða fyrir bændastéttina. Má
vera, að því megi ráða til lykta með öðrum hætti en þeim
að greiða beinan námskostnað, t.d. með sérstakri skatta-
ívilnun, en augljóst er, að jafnréttisaðstaða í fræðslu-
málum er enn allfjarlæg meðan þetta ástand er fyrir
hendi.“
Ingvar Gíslason gat þess, að í nágrannalöndum okkar
færi nú fram nýskipan þessara mála, sem gengi í þá
átt að auka stórlega námsaðstöðuna. Svíar hafa nýlega
komið á þeirri skipan, að allir námsmenn þar í landinu,
stúdentar og aðrir, sem eru orðnir sextán ára, fái ein-
hvers konar námsaðstoð í formi launa eða lána. í Nor-
egi hefur stjórnskipuð nefnd lagt til, að námsaðstoðar-
kerfið verði aukið stig af stigi á 10 árum og stefnt að
því að létta námskostnaðarbyrði nemenda á nær öllum
skólastigum, frá barnaskóla og upp úr, m.a. með greiðslu
ferðakostnaðar og aukaútgjalda, sem leiða af námsdvöl
utan heimilis. Það er m.ö-o. hvarvetna stefnt að því að
auka hina opinberu aðstoð og jáfna þann 'aðstöðumun,
sém felst 1 því, ef námsmenn verða að dvelja utan
heimilis síns.
Hér er um mikið stórmál að ræða. því að hinn nýi
tími krefst þess, að allir geti notið sem beztrar mennt-
unar.
TÍMINN

JOSEPH ALSOP:
Enn er óséö, hvort rauðu varö-
liðarnir bera sigur úr býtum
Alveg eins líklegL að byltingartilraun þeirra renni út í sandinn
Grelnin eftir Joseph Alsop,
sem hér fer á eftir, birtist í
amerísku blöðunum í síðastiið
inni viku. Eftir að hún var skrif
uð, var haldinn stór fundur í
Peking á vegum rauðu varðlið
anna (3. nóv.) þar sem sitt-
hvað kom fram, er styrkir nið
urstöður AIsops. Foringjar
kommúnista komu fram á svið
ið í tveim hópum, fyrst Mao,
ásamt Lin Piao, Chou En-Iai,
Chen Po-ta, Tao Chu og Cliiang
Ching (konu Maos), en síðan
Lin Shao-slii og Tang Hsiao-
plng, ásamt nokkrum fleirum.
Athygli vakti, að Mao lést
aldrei sjá þá Iiu Shaochi og
Tang Hs>ao-ping. Aðeins ein
ræða var flutt, mjög stútt. Itæð
una flutti Lin Piao, sem al-
mennt er nú talinn krónprins
Maos. Athygli vakti, að hann
deildi næstum ekkert á Rússa.
Ræðan þótti á þennan og ýms
an annan hátt, bera merki þpss,
að áliti dipiómata í Pðking að
Mao og fylgismenn hans töldu
sig ekki búna að vinna fullan
sigur í flokknum, heldur yrðu
þeir jafnvel að fara melra með
löndum en áður.
Hefst svo greinin eftir Alsop:
HJSIIG gamallar stjörnu, —
að minnsta kosti um jafn skæ'ra
stjörnu er að ræða og Mao
Tse-tung, — er miklu meira
spennandi en ris nýrrar, —
jafnvel stj'örnu á borð við Ro-
bert Kennedy öldungadeildar-
þingmann. Nú ættum við því
fremur að beina atthyglinni að
Kína en að dauflegum og ef
til vill saurugum þingkosning-
um, þegar ekki er. kosið um
forseta.
Dag frá degi fjölgar þeim
táknum, sem benda til að hætta
lokahrapsins kunni þá og þeg
ar að vofa yfir stjórnu Mans.
Samsafn nýlegra tákna sýnist
fela í sér ærið myrka spá þeg
ar þess er minnst, að í hlut á
ríkisstjórn „heilsteyptrar eining
ar“, svo að gripið sé til orð
taks, sem sérfræðingum í Kína
málum var lengst af tungutamt
Sem dæmi má minna á mill
jón manna fundinn fyrir
skömmu á „torgi hins himneska
friðar“ í Peking, þar sem fund
armenn biðu frá því k,lukkan
sjö að morgni til klukkan tvö
eftir hádegi eftir hvatningu,
sem aldrei var í té iátin. Eftir
vænting mannfjöldans fékk þá
undarlegu fullnægju eina, að
öll leiðtogafylkingin ók þögul
hjá í sínum opinberu vögnum.
Hvernig má það vera, að he>I
brigðir stjórnmálamenn láti
milljón manna bíða hálft dæg
ur eftir ræðu, sem er svo ekki
flutt, nema djúpstæður ágrein
ingur hafi staðið um, hvað
segja ætti og hverjum bæri að
flytja boðskapinn?
EINNIG má benda á upplfmd
áróðursskilti með endurteknum
opinberum árásum á starfandi
foringja hinar gömlu flokksvél
ar, Tang Hsiao-ping, sem td
skamms tíma hefir verið nöfrid"
ur aðalverndari „hinnar miklu
menningarbyltingar". og hinn
MAO TSE-TUNG
aldna Liu Shao-chi, sem áður
var talinn væntanlegur arftaki
Maos. Hvernig getur á því stað
ið, að á þessa menn er ráðist,
en þeir taki eftir sem áður þátt
í hátíðahaldi eins og hinum
undarlega, þögla framhjáakstri
rétt eins og ekkert hafi í skor
izt?
Þá má og nefna enn nýrri og
enn dularfyllri opinberar árás
ir á leiðtoga „nátengda" Mao
formanni, menn sem standi
„við hlið“ hans, en sagðir hættu
legir honum og beri því að
fjarlægja, hvað sem það kosti.
Ef til vill er þarna einnig átt
við þá Liu Shao-chi og Tang
Hsiao-ping. En er ekki senni-
legra, að þar sé átt við Lin
Piao marskálk, núverandi vænt
anlegan arftaka Maos, og Chen
Po-ta, uppáhaldsþjón Maos og
aðalmeistara „hinnar miklu
menningarbyltingair”? Standa
þessir menn ekki „við hlið“
Maos fremur en flestir aðrir
menn eins og nú er komið?
Enn ber að nefna árásimar
á Li Hsueh-feng, hinn nýja
valdhafa í Peking, og æ berorð
ari glósur um alvarlegt sund
urþykki í hernum. Hafa ber j
huga, að Li Hsueh-feng var
fyrir skömmu falið að nema
burtu „veilur og aðskotahluti"
í flokksvélinni í Peking, en her
inn á að minnsta kosti á yfir
borðinu hollustu sína að þakka
leiðtoganum Lin Piao, hinum
nýja arftaka. Bendir þetta ekki
einmitt til að í brjóstum æðstu
manna hersins og flokksfor-
ingja. sem fyllsta trausts njóta,
hafi vaknað vissar grunsémdir
við nánari íhugun?
•••' "ÁS^LOKUM ‘skal' svo vik-ið
að grein í nýútkomnu tlokks-
blaði, þar sem opinskátt er jái
að, að „hin mikla menningar-
bylting" hafi mætt „þrálátum
mótþróa“ og orðið fyrir „alls
konar andstreymi“. Hve út-
breiddur er þessi mótþrói og
hve ákveðið er andstreymið?
Enn getur enginn svarað
þessu afdráttarlaust. Framvind
an ein getur leitt í ljós, hvað
ofan á verður. En á þessu stigi
er vissulega nauðsynlegt að
hafa hugfast, að horfurnar í
Kína hafa breytzt með hverjum
nýjum degi að undanförnu.
Atburðarrásina í Kína má
einna helzt telja hægfara stjórn
arbyltingu gegn meirihluta
hinnar gömlu forustu kommún
ista, bæði í her og stjórnmál-
um. Að þessari stjórnarbylt-
ingu stendur ákveðinn hópur,
en forustumenn hans Clien
Po-ta og Lin Piao „hinn tilvon
andi arftaki, ásamt Tao Chu,
flokksfélaga hans frá Kanton,
og sennilega hin lítt kunna eig
inkona Mao Tse-tungs, en hún
var áður leikkona.
Þetta fólk hefur sýnilega hag
nýtt sér hinn aldna formann,
— sem greinilega er orðinn
Ófær til ræðuflutnings, — til
þess að lÖ.ghelga árásir þess
á fyrrverandi samherja. Það hef
ir síðan gripið til rauðu varð
liðanna sem aðal árásartækis,
þar sem ekki var á öðru betra
völ, en varðliðahreyfin.gin hafði
verið skipulögð í flýti.
ÞEGAR ég var á ferð í
Hong Kong fyrir mánuði furð
aði mig einna mest a því, að
hinir glöggsýnustu fróðlcilrs-
menn um málefni Kína drógu
mjög í efa að stjórnarbylting
in heppnaðist. Eins og þá stóð,
sýndist blasa beint við, að for
ustumenn byltingarinnar hlytu
að fara með sigur af hóimi, þar
sem þeir gátu beitt Mao fyri:
sig. En þá hefði byltingin að
vísu staðið yfir alllanga hrið.
þar sem varðliðunum var sleppt
lausum um miðjan ágúst, og
enn varð vart opinskárrar and
stöðu, sem ekki hafði tekizt
að brjóta á bak aftur.
Nú er það söguleg regla, að
stjórnarbylting verður að
heppnast skjótt, ef hún á að
heppnast á annað borð. Málum
er þannig varið, að dragist
stjórnarbylting á langinn án
þess að úrslit fáist á annan
!hvorn veginn. eykst stöðugt
Ihættan á, að hún breytist ann
að hvort í borgarastyrjöld eða
fjari út og misheppnist með
öllu.
Þrátt fyrir þetta heldur þessi
bylting áfram í Kína og dæm
in um andspyrnu gegn henni
verða æ tíðari, sérkennilegn og
uggvænlegri. Til þessa hafa
ekki orðið það miklar breyting
ar á horfum, að enn er hvort
tveggja til um endanleg úr-
slit. Þó sýndust líkurnar fyrir
sigri aðstandenda Mao-Lin bylt
ingarjnnar 5 gegn 2 fyrir
mánuði, en eru nú ekki nema
einn á móti einum. Vera má
þó, að styrkur andstöðunnar
gégn byltingunni sé vanmetinn,
þegar geri er ráð fyrir jöfn
um likum.