Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1926, Qupperneq 7

24. des. ’26.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
7
fTandtakið hennar hafði altaf gert
hann öruggan og rólegan í öllu
þeirra basli í lífinu.
Á gamlárskvöld kom Ingiríður á
Torgum rakleitt inn í baðstofuna í
Hlíð. Þrándi var nú farið að batna
svo, að hann gat setið uppi í rúm-
inu nokkrar stundir á dag.
Elín fór með Ingiríði þang-
að sem ívar lá á líkfjölum. Hún
Ingiríður og leit undrandi á
hana.
Elín strauk blítt um hina freðnu
vanga ívars.
— Hví skyldi jeg gráta, jeg, «em
liefi átt besta manninn í heimin-
um? sagði Elín. Hún strauk líkinu
enn blítt um vangann og lagði svo
andlitsblæjuna aftur rólega vfir
það.
tók andlitsblæjuna af líkinu. Það Tunglið kom upp yfir fjöllin og
var eins og Ivar svæfi, og bros ljek það var glampandi tunglsljós um
um varir honum. allar hlíðar, er þessar tvær konur
— Þú grætur ekki, Elín, sagði gengu niður stokkabúrströppurnar.
Fornir jólasiðir
Lítið vita menn nú orðið um há-
tíðahöld og hátíðir hinna heiðnu
Germana, en af frásögnum Taci-
tusar má ætla að hátíðir hafi þá
borið upp á þá daga, er tungl kvikn-
aði og varð fult. Auk þess hafa
þeir sjálfsagt haldið hátíðir um
sumar og vetrarsólhvörf. Áraskifti
hafa þeir sennilega talið um vetr-
arsólhvörf, því að bæði forn-Ger-
manir og forfeður vorir töldu jafn-
an áratal eftir vetrum. Nýár þeirra
hefir sennilega byrjað með fyrsta
nýlýsi eftir vetrarsólhvörf.
Margar sagnir sanna það, að for-
feður vorir hafa haldið hátíð mikla
um miðsvetrarskeið, og kallað jól.
En upphaflega mun þó nafnið jól
eigi hafa táknað hátíð, heldur hef-
ir það verið mánaðarnafn eður
misseris. Gotar í Austur-Evrópu
nefndu nóvember fyrri mánuð jóla
og desember annan. Hjá Engil-Söx*
um hjetu mánuðirnir desember og
janúar jól. Og í forn-norræru hjet
einn mánuður ársins (frá því í nóv.
og fram að jólum) Ýlir, og er það
nafn dregið af jól.
Mönnum hefir eigi komið saman
um það af hvaða uppruna jólagleð-
in er og margar ágiskanir hafa
komið fram um það. Flestir telja
þau sólhvarfahátíð. Jólin, sem vér
nú höídum helg hinn 25. desember,
eru komin í stað jóla heiðingjanna.
Fvrst í stað hjelt kirkjan afmælis-
hátíð Krists hinn 6. janúar, en á
4. öld var þessu breytt, vegna þess,
að kristnir menn hjeldu altaf upp
á hin heiðnu jól, eða tóku þátt í
fögnuðinum út af því, að sólin
hækkaði aftur göngu. Og þessi
breyting var rjettlætt með því, að
sólhvörfin væri afmælishátíð hinn-
ar hinnar einu sönnu sólar. Krists,
„rjettlætisins sólar.“
Fyrrum voru jólin marga daga,
eða frá 25. desember til 6. janúar.
En á miðöldunum var helgin lengd
þannig. að hún náði frá 21. desem-
ber, Tómasarmessu, fram til 13.
janúar, (sem á íslensku nefnist enn
Geislndagnr). Þennan tíma var ióla
helgi eða jólagrið, og öllum vfir-N
sjónum á þeim tíma var refsað
stranglegar en élla. Á Tómasar-
messu átti öllum störfum fvrir jól-
in, öðrum en hinum allra nanðsvn-
legustu, að vera lokið. Sierstaklega
var mönnnm tekinn vari fvrir því
að vinna nein „snúningsverk" á
jólnnnm, svo sem að mala eða
spinna. Ef út af var hrotið, fór illa,
og ern margar sögnr af því.
Hinir fornu Grikkir og Bómverj.
ar höfðu þann sið að kvnda hál á
víðavangi um vetrarsólhvörf, og
hefir það auðvitað átt rót sína að
rekja til þeirrar þjóðtrúar, að á
þann hátt gæti þeir aukið hita-
magn sólarinnar. Hingað barst sá
siður, en varð eigi algengur, vegna
vetrarharðinda. En þá var það ráð
tekið að kvnda þeim mun stærri
elda inni. Þá varð það og snemma,
alsiða að hafa jólaliós. er aldrei
mátti slokna. Var jafnan einhver
fenginn til þess að vaka um nætur
og gæta þjósanna. Slokknaði liós
sjálfkrafa, þá var það merki þess.
að einhver á heimilinu var feigur.
Það var Ifka trú manna að jólaljós-
in hefði hulinn mátt. Þegar mialta-
konan fór í fjósið jólamorgun átti
hún að svíða alTa kýrnar með jóla-
Ijósi og segja: ,,8víð jeg af þjer
allskvns óþrifnað, og svíð jeg á þig
allskvns þrifnað!“ Kertisskörin
varð að geyma, því að þau voru
ágætt læknismeðal handa kvikf.je.