Lesbók Morgunblaðsins - 21.09.1941, Blaðsíða 8

320
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
©nwt ewrlffpní
órff P1
i$UtV
fteg. M,
S& S
m,S5SS?ÖSSS»U}cxxxiii. H&æsSS&Sís,
Titilblað fyrstu útgáfu af Heimskringlu, þýðingu Peder Claussöns, 1633.
Hjer er nafn Snorra í fyrstaskifti tengt við Heimskringlu.
Meginþáttur Heimskringlu er
saga Ólafs konungs helga. Hún
er 2/5 bókarinnar, þó að Ól-
aftur sæti ekki að völdum í
meira en 15 ár. Þessi saga er til
sjerstök í nokkrum handritum,
og er þar skeytt framan við
hana ágripi af sögum konunga
þeirra, sem á undan voru, og
aftan við söguna með sama
hætti ágripi af sögum konunga
þeirra, sem komu eftir ólaf
konung. Hefir það nú sannast
með rannsóknum próf. Sigurðar
Nordals, að Snorri hefir samið
sögu ólafs sem sjerstakt rit,
eins og hún er í handritum þess-
um, en síðar færst í fang að rita
sögur Noregskonunga frá upp-
hafi og niður að Sverris sögu og
felt þá sjerstöku ólafssöguna
inn í það rit.
Þegar Snorri tók til við kon-
ungasögurnar, kom hann ekki
að óplægðum akri. Islenskir
sagrraritarar höfðu verið all-
mikilvirkir áður en Snorri hóf
að rita. Þeir höfðu ritað bæði
sögur um einstaka konunga og
samfeld rit um alla konunga frá
Haraldi hárfagra. Það mun
vafalaust, að Snorri hefir þekt
alt, sem ritað hafði verið um
þetta efni hjer á landi, og hag-
nýtt sjer það eins og honum
sýndist. Margar af sögum þess-
um eru nú glataðar að öllu
cðru en því, sem Snorri og aðr-
:r sagnritarar hafa upp úr þeim
tekið. Aðrar eru til í yngri gerð-
um og hafa verið auknar eða
þeim breytt eftir daga Snorra,
meðal annars fyrir áhrif frá
Heimskringlu. Um önnur sagna-
rit stendur svo á, að þau eru
rnjög samtíða Snorra, og leikur
vafi á hvort hann hefir haft þau
til hliðsjónar eða ekki. Er alt
þetta mjög flókið rannsóknar-
efni, og mörg vafaatriði enn
óráðin.
Fyrirrennarar Snorra lögðu
mikinn hluta þess efniviðs, er
hann notar, upp í hendurnar á
honum. En mikið hefir hann
lagt af mörkum sjálfur. Hefir
þekking hans á fornum skáld-
skap þar orðið honum að drjúgu
gagni. „Með Haraldi (hárfagra)
voru skáld, og kunna menn
kvæði þeirra og allra konunga
kvæði, þeirra er síðan hafa verið
að Noregi“, segir Snorri. Það er
engin hætta á því, að „menn“
hafi kunnað konungakvæði
nokkuð að ráði umfram það, sem
Snorri kunni.
Snild Snorra kemur fram í
því, hvernig hann fer með þenna
efnivið. Hann hefir glöggvan
skilning á því, hvers sagnavís-
indin krefjast. Hann er mestur
stílsnillingur allra þeirra, sem
ritað hafa um Noregskonunga.
Hann er flestum skarpskygnari,
gagnrýnin sívakandi, hjátrú og
hleypidómar fjær honum en
fiestum öðrum. Hann kann þá
list að láta liðna tíma rísa upp
úr gröf sinni, bregða upp ó-
gleymanlegum myndum af mik-
ilhæfum mönnum og markverð-
um atburðum. „1 ritum Snorra
kemst samræmið milli vísinda og
listar á hærra stig en í nokkr-
um öðrum íslenskum ritum“,
segir Sigurður Nordal. Vegna
þessa og vegna viðfangsefnisins
er Heimskringla víðfrægasta
rit, sem skráð hefir verið á ís-
lensku.
Þessi tvö rit, Snorra-Edda og
Heimskringla, eru með vissu
samin af Snorra Sturlusyni. En
það er ekkert undarlegt, þó að
mönnum hafi flogið í hug, að
hann kunni að hafa samið fleiri
rit, enda nefnir Oddaverjaann-
áll „íslenskar sögur“ meðal rita
hans. Hafa menn þá einkum
staldrað við þá sögu, sem rituð
er af einna mestri snild og er