Lesbók Morgunblaðsins - 18.02.1945, Blaðsíða 6

LESBÓK MOROUKT.riAÐSTNS
94
Um sjera Björn í Sauðlauksdal
— Eftir S. K. Steindórs —
ÞAÐ hefir verið hamingja þjóð-
ar vorrar, þrátt fyrir óhlíð lífskjör
og óhæga afkonui margt harííinda-
tímabilið, að hiin liefir á öllum
öldum átt hina ágætustu menn, sem
voru þeim vanda vaxnir að vernda
sjálfa þjóðarsálina frá glötun. At-
hyglisvert er það, fyrir þá mitíma-
menn sem sí og æ eru að amast við
prestunum, og virðnst na-stum trúa
því sjálfir. að með útrýmingu
þeirra, væri öllum vanda ljett af
þessari .þjóð, að það er einmitt með-
al prestastjettnrinnar, sem nrargir
okkay ágætustu manníi finnast. þég-
ar til kastanna kemur.
Átjánda öldin er sennilega mesta
hörmunga tímabilið, hjer á landi,
alt frá landnámstíð. Hin mestu
harðindi höfðu gengið í lok 17.
aldar, svo landslýður var illa undir
það búinn, að mæta þeirri fjöl-
breyttu hörmungamergð sem fram-
undan vaf. Árið 1707, barst Stóra-
bóla hingað. og reyndist svo skæð,
að nær þriðjungur landsmanna dó
úr henni, eldgos. verslunaráþján
,,Hörmangara“, fjárkláði og að
síðustu ,.Móðuharðindin“, virtust
keppa að því, að setja sem allra
ömurlegastan svip á þetta tímabil.
Og má með sanni segja, að þá,
öðrum tímum fremur, væri hjer:
„Hnípin þjóð í vanda“. — En
þessi ógnarö'ld, átti einnig sínar
björtu hliðar, því þá voru margir
afbragðsmenn, til að magna hina
hreldu þjóð til nýrra dáða, og
stækkandi átaka. Meðal þeirra bestu
í þeim hóp má nefna þá frænd-
urnar: Skúla fógeta og Magnús
sýslum. Ketilsson. Þá mágana:
Eggert Ólafsson og sjera Bjðm í
Fyrsta grein
Sauðlauksdal og þá feðgana: Finn
Jónsson og Hannes son hans, Skál-
holtbiskupa. — Enda segir Jón próf.
Aðils : „Um miðja 18. öld rofar loks
svo til, að til sólar s.jer. Nýr dagur
rennur. Nýtt þjóðlífsvor gengur í
garð“.
Einhver glæsilegasti fulltrúi
prestastjettarinnar á 18. öldinni, var
alveg án efa, sjera Björn Ilalldórs-
son prófastur í Sauðlauksdal. Bar
margþ til þess að hann yrði öðrum
fremri: Afburða gáfur, óbilandi
viljaþrek, rúmur efnahagur og glæsi
legt útlit. Virðist sem honum hafi
verið flest vel gefið. Ilann var
sómakær og dygðugur prestur, önd-
vegis vísindamaður, ágætt skáld,
vinsæll og mikilvirkur rithöfundur
og afburða búmaður. ITann var
vissulega maður sem var fær um
að afsanna, hið forna orðtæki: „Að
bókvitið verði ekki í askana látið“.
Iljá honum fór það einmitt svo, að
bókvitið og þekkingin, gerði hann
að þeim hygna búmanni, sem frægt
á að vera með þjóð vorri. Þó er
það einhvernveginn svo, að minn-
ing hans, hefur ekki verið haldið
eins að þjóðinni og verðugt væri.
Má vera að það stafi af einhverju
leiti af því, að hann átti enga af-
komendur, til að víðfrægja nafn sitt
Þannig er að minnsta kosti um
suma merkismenn, sem enga niðja
áttu, að alveg ótrúlega fljótt fennir
í fótspor þeirra. Mjer er nær að
halda. að ndnningu hins ágæta
rnanns: Sjera Tómasar Sæmunds-
sonar, hefðu ennþá fram á þennan
dag, engin skil verið gjörð, ef
dóltursonur hans* hinn mikilvirki
og ágæti dr. .Tón Ilelgason biskup,
hefði ekki lokið við æfisögu hans,
nokkru fyrir andlát sitt. Itver man
nú lengur. glæsimennið góða og
gjafmilda : Brvnjólf B.jetursson? —
Er sífelt meðan heilsan lejTfði mið-
aði alt starf sitt að bættum hag
lands og þjóðar, en varð svo altof
fljótt að vfirgefa „vinahópinn“. —
Þó að það sje satt, að menn haldi
áfram að lifa í nið.jum sínum, á
hitt engu að síður rjett á sjer, að
])eir menn eiga einnig að halda á-
fram að lifa í meðvitund þjóðar-
innar, sem rutt hafa Grettistökum
úr vegi, s%to vegferð allra gæti orðið
greiðari.
Sem vonlegt er, hefur nokkuð
verið ritað um sjera Björn í Sauð-
lauksdal. Má þar einkum nefna
æfisögu hans, er sjera B.jörn Þor-
grímsson á Setbergi samdi, en Rann
veig ekkja s.jera Bj. TT. kostaði út-
gáfu á, og prentuð var í Kaup-
mannahöfn 1799. Er sú bók nú svo
afarsjaldgæf að hún er ekki til
nema í örfáum bókasöfnum. Það
er gagnmerk samtíðarheimild um
sjera B.jörn, sem mikill fengur væri,
að fá endurprentaða. Þegar „Arn-
björg" sjera Björns, var prentuð
í Búnaðarriti Suðuramtsins húss
og bústjórnarfjelags 1848, ritaði
Þórður háyfirdómari Sveinbjörns-
son, æfisögubrot hans, framan við
sem er þó einungis útdráttur úr
áðurnefndri æfisögu eftir sjera Bj.
Þorgr. Og getur Þórður þess, þá
þegar. fyrir 100 árum, hve æfisag-
an sje fágæt, en segir að Stein-