Lesbók Morgunblaðsins - 29.03.1945, Blaðsíða 7

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
— ]>nr á meðíil Englen(ling:a, í and-
lega og líkamlega fjötra, sem bæla
niður þrána og skerða hæfileikana
til skipulegrar þróunar, sem kom-
in er undir frelsi einstaklingsins, þó
með þeim takmörkunum, sem settar
eru með lögum og fyrirmælum, sem
meiri hluti einstaklingsins hefir
samþykkt. Eina styrjöldin, sem
Englendingar hafa tapað er sú er
þeir háðu gegn Ameríkumönnum í
því skyni aö þröngva þeim til að
hlíta einræðisstjórnarfyrirkomulagi,
sem reist var á röngum kenningum
er átti uppruna sinn í Þýskalandi,
enda andstætt þeim erfðakenning-
um og meginreglum sem Englend-
ingar sjálfir ávalt hafa játað og
lifað eftir.
Engin ástæða er til að ætla að
England muni aftur bíða ósigra í
ófriði vegna þess að það Ijái full-
tingi sitt tilraun, — iir hvaða átt
sem hún kann að koma, — til þess
að koma á eða viðhalda einræðis-
stjórn gegn vilja mikiís méiri hluta
mannkynsins, enda mundi slíkt altaf
reynast ómögulegt er til kastanna
kæmi.
Þetta land, ásamt bandamönnumi
þess, vinnur nú að því að fram-
kvæma þann vilja meginhluta alls
mannkynsins, að brjóta á bak aftur
núverandi raunhæfa ógnun gegn
frelsi og skipulagðri þróun í skjóli
skynsamlegra og heilbrigðra laga.
En það es hið sama sem að gjör-
eyða hinni þýsku hernaðarvjel og
uppræta úr Þýskalandi þann eitr-
aða hugsunarhátt, sem orðið hefir
til þess tvisvar á þessari Öld að
steypa hinni þýsku þjóð r'it í árás-
arstyrjöld, og alin er af þeim mönn-
um, sem hafa haft það sem aðal-
takmark að koma á því skipulagi og
efla þær lífsskoðanir, sem ekkert
eiga skylt við vestræna menningu.
Engum okkar mun detta í hug að
takmarki því, sem við berjumst fyr-
ir í þessum ófriði, sje endanlega
náð með því að sigra og afvopna
Þýskaland, eða jafnvel með því að
byggja þar upp nýtt uppeldiskerfi
og skapa þar nýja og betri kynslóð.
Þetta eru aðeins mikilvægir áfang-
ar að þráðu marki, — en það er að
skapa þau skilyrði í Evrópu og
gjörvöllum heimi, að ekki verði
hætta á því að þjóðirnar glati
trúnni á þær meginreglur sem menn
ing okkar er reist á, og freisti^t
ekki til að aðhyllast þá trúarjátn-
ing. sem er algérlega andstæð þeim
megimeglum, í þeirri von að þá
sje aðeins örskammt tii fyrirheitna
landsins — Utopiunnar.
En að bæg.ja hinni þýsku hættu
frá. er aðeins hálft verkið. Við
verðum einnig að byggja upp á
þeirri traustu undirstöðu, er fyrir-
rennarar okkar hafa lagt, Evrópu
og heim, sem ákveðnar en nokkru
sinni áður á þessari öld, gefi mönn-
um tilefni til að treysta því að æ
færist nær því takmarki að allir
öðlist hið nauðsynlegasta lágmark
öryggis og að skilyrðin fari æ batn-
andi fyrir því að einstaklingurinn
fái að njóta frelsis og lífsgæða í sem
ríkustum mæli.
Við Englendingar höfum, enda
jþótt við höfum ekki með öllu út-
rýmt hinni þýsku ógnum, þegar haf-
ist handa um að skapa þessi skil-
yrði í landi okkar. Við höfum þeg-
ar tekið að gera ráðstafanir til þess
og tryggja að hinar sameiginlegu
auðlindir landsins verðk nytjaðar í
ríkari mæli en áður í þessu augna-
miði, án þess þó að ganga of nærri
hinu frjálsa einstaklingsframtaki,
sem gefist hefir svo vel. Við reym
um nú að sjá öllum þegnum ríkisins
fyrir aukinni menntun, meira ör-
yggi að því er atvinnu snertir, betri,
húsakosti í byggð og borg, fegurri
borgum og friðsælli sveitum.
Við erum ekki lengur þjóð með1
fullar hendur fjár, og eigum aðens
þá möguleika, sem við með atorku
getum fært okkur í nyt. En við
vonum að það, sem við erum full-
183
vissir um að fá áorkað, án ]>ess að
falía frá hinum frjálslegu pólitísku
hugsjónum okkar, verði heldur
ekki öðrum þjóðum ómögulegt. Við
erum sannfærðir um að þegar þýsku
hernaðarógnuninni hefir verið bægt1
frá, hinn þýski fjárhagslegi alveld-
isdraumur og fölsku lífsviðhorf
upprætt með öllu, þá geti þjóðirnar
haldið áfram á vegi þróunarinnar í
skjóli frjálsra þjóðfjelagsstofnana
og heilbrigðra og vitra laga, sem,
þær tóku að falla frá undir sefjun-
aráhrifum frá einræðisbrölti og
blóðs- og járnstefnum Bismarks,
sem virtist þeim svo happasæl, en
sem í raun og veru hefir leitt Þýska
land og þær þjóðir, sem tekið hafa
það sjer til fyrirmyndar vit í botn- —
laust díki tortímingarinnar.
Jeg hygg að okkur sje ]>að flest-
um ljóst, að þau mistök og ógæfa,
sem markað hafa stefnu þessarar
aldar, stafi ekki af því að þjóðirnar
hafi haldið dauðahaldi í meginregl-
ur, sem skyndilega hafi verið orðn-
ar úreltar í lok síðustu aldar, held-
ur af því að þær af ljettúð, ótilhlíði
legri heimsku og gjörræði ákváðu
að varpa fyrir borð þeim megin-
reglum sem höfðu reynst þeim hin-
ar ágætustu um margar aldir, allt
til !]9. aldarinnar og sem hægt hefði
verið að þroska og endurbæta á 20.
öldinni til samræmis nýjum skil-
yrðum með góðum árngri eins og
þær höfðu þróast og þær verið end-
urbættar á undanförnum öldum, til
þess að hæfa þeim skilyrðum sem
]>ó voru einnig ný.
Það sem við erum að berjast fyr-
ir', er í rauninni tækifærið fyrir
t
okkur sjálfa og alla aðra sem það
vilja, til að halda áfram þar sem
frá var horfið þegar heimurinn
fyrst var afvegaleiddur af þýskum
kenningum og um leið varð fyrir
hinni ógurlegu hernaðarárás Þjóð-
verja.
Enginn getur nú, á þessu augna-
Framh. á bls. 192