Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.1945, Blaðsíða 2

29S
I,ES I'.ÓK MORO UNI í I,AÐSINS
vA »v%\
V
.'S'.'S K . ,fl: I
■'v/ fV '. *
H
< /i
■ t i
;' i?;
' í V. '* ■' :#
:h i.V
' ■ ' í :i I if' .
v . t' X * í: :■•• ? >:.• • ?
flgl# w>
J

s • í|
, 4 - fillill
" • •■ ; .x >; •'•••■ ■«
' í ‘ ■ V ’ .
, .v - <t./A
'" •' -<.f '4Íp:Í
V
Ein af teikningum séra Helga Sigurðssonar af Jónasi Hallgrímssyni.
Tómasi íslands vegna. Úr þessari
trúlofun Jónasar varð ekkert.
Næsta ár, 1831, fréttir Tómas, að
Jónasar sé von utan næsta ár til
þess að verða danskur júristi,
taka svonefnt kúskpróf. Þar þyk-
ir Tómasi lítið leggjast fvrir
kappann og'skrifar honum:
Mér þykir verða heldur lítið úr þér,
góði Jónas, ef ég lifi þá tíð. að ég
þurfi að kalla þig: Examinatus juris
Hallgrimsen, því að aðra stöðu hafði
ég þér ætlað, sem þér væri náttúr-
legri og hvar í þú gætir gert hólm-
anum okkar stærri heiður. Eg ætlaði
þér ekkert minna en að setjast á stól
Finns Magnússowar, sem enginn er
betur vaxinn en þú með réttum und-
irbúningi og ómögulega má ganga
undan Islendingi, en eins lítið má
falla í þær hendur, sem eru hans
ómaklegar.
Það var einkum þrennt, er Tóm-
as taldi Jónas hafa til að bera
til þess að geta skipað þetta sæti,
prófessorsembætti í norrænum
fræðum við Hafnarháskc'la: 1. að
hann teldi ísland fósturjörð sína,
2. að hann hefði manns karakter
og menntun, væri maðurinn til
að þræða meðalhófið milli skrið-
dýrsháttar og frekju, og 3. að
hann gæti orkt tækifæriskvæði.
Þessi þriðja ástæða bendir á tak-
markaðan skilning Tómasar á
skáldskaparlistinni og köllun
Jónasar í þeim efnum.
Loksins kom Jónas til Hafnar
sumarið 1832 og hóf nám af mikl-
um ákafa. Hann tók undirbún-
ingsprófin og ætlaði sér síðan að
Ijúka fullkomnu lagaprófi. En
hugurinn fór þá að hneigjast í
aðrar áttir. Hann fór að lesa út-
lendar bc'kmenntir og náttúru-
fræði, og þar var hann kominn á
rétta hillu. I ritgerðarbroti segir
hann svo sjálfur um náttúru-
fræðina:
Náttúrufræðin er allra vísinda in-
dælust og nytsemi hennar harla mik-
il og margfaldleg. Hið líkamlega líf
mannsins hér á jörðu er að kalla má
allt saman komið undir náttúrunni og
réttri þekkingu á þeim hlutum, er
hún framleiðir. Alls konar afli og að-
drættir á sjó og iandi og allar vorar
'nandiðnir og kaupverzlun manna á
meðal þurfa slíkrar þekkingar við,
eigi það ekki allt saman að mistakast.
Náttúruvísindin forðá oss frá marg-
földu tjóni, veita oss ærinn ávinn-
ing og auka þannig farsæld manna
og velmegun.
Þar á ofan eru þau öflug stoð trú-
ar og siðgæða. Hyggileg skoðun nátt-
úrunnar veitir oss hina fegurstu
gleði og anda vorum sæluríka nautn.
Vér sjáum þar hverl dásemdarverk-
ið öðru meira. Lífið sýnir sig hvar-
vetna í ótölulega margbreyttum
myndum, og allri þessari marg-
breytni hlutanna er þó harla vísdóms-
lega niður raðað, eftir föstum og
órjúfandi lögum, er allur heimur
verður að hlýða.
Jónasi verður þetta’trúarjátn-
ing. Og það er engin tilviljun, að
hann verður náttúrufræðingur.
„Systir góð, sérðu það, sem ég
sé”, byrjar hann Grasaferð og er
þá að segja frá sjálfum sér, þegar
hann var á 14. árinu. Hann var
þá að benda á bláar bunur, mó-
rauða læki og fagurbleika rinda.
í skóla fékk hann lítið færi á
að kynnast náttúruvísindunum,
en þegar á heimaárum hans var
farið að bera á röddum náttúr-
unnar í ljóðum hans, og þær
raddir urðu seinna að þungum
nið, sem heyrist bak við flest
kvæðin hans. NáttúÞuvísindin
opnast honum ekki að gagni fyrr
en i Höfn, og þá fer jafnframt
að vakna hjá honum von um að
geta lagt stund á þessa vísinda-
grein og gert hana að lífvænlegu
starfi, sjálfum sér til yndis og
Islandi til gagns. Hann fann, að
ísland var ónumið land í þeim