Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.1945, Blaðsíða 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS F
290
ofnum, eða eins og Grímur
Thomsen segir: *
Náttúran talar þar ein við sjálfa sig,
en sveinar fæstir skilja,
hvað hún meinar.
Og Jónas valdi sér það hlut-
skipti að reyna að leiða í ljós
meiningu náttúrunnar, nema lög-
mál hennar og tungur. Honum
þótti Island vera dásamlegt land:
Tign býr á tindum,
cn traust í björgum,
fegurð í fjalldölum,
en í fossum afl.
Hann fór að finna til þess meir
og meir, eftir því sem sjóndeild-
arhringur háns víkkaði og hann
komst í nánari kynni við erlenda
menningu, að þjó'ðin, sem byggði
þetta undraland, var orðin því
ósamboðin. Hann fann, að ekki
veitti af að' gera henni rúmrusk.
Þetta fundu líka þeir menn, sem
honum voru samhendastir, þeir
Tómas Sæmundsson, Konráð
Gíslason og Brynjólfur Péturs-
son. Þessir menn kváðu upp úr
og stofnuðu Fjölni, til þess að
segja mönnum til syndanna og
beina þjóðinni á nýjar brautir í
verklegum og andlegum efnum.
Og Fjölnir varð vorboði nýrrar
aldar á íslandi. Tómas Sæmunds-
son var duglegasti maðurinn
þeirra Fjölnismanna, mestur
þjarkurinn. En Jónas varð samt
mesti maðurinn, ávöxturinn af
starfi hans fegurstur. Hann greip
líka þá strengi, sem endurómuðu
næmast í íslenzkum brjóstum.
Það voru ljóðastrengirnir, og þeir
urðu nýir í höndunum á honum.
Það er ekki ofsagt, að Jónas hafi
endurfætt íslenzkan kveðskap.
Þá var öll alþjóð manna hér nið-
ur sokkin í rímur, eða eins og
Jónas segir:
Bragðdaufa rímu þylur vesall maður,
og þessar rímur voru flestar
sannarlega bragðdauf andleg
íæða, þó að segja megi, að þær
hafi verið viðhaldsfóður rímlist
þjóðarinnar og að nokkru leyti
lungu hennar og bókmennta-
hneigð. Jónas varð snortinn af
útlendu bókmenntunum, einkum
þýzka skáldinu Heine, og þar
kynntist hann list, sem verður
til af þörfum tímans, en er ekki
stirðnuð orð. Jónas tók hrotta-
lega ofan í allan þennan rímna-
kveðskap með hinni alkunnu
hugvekju sinni um Tístransrím-
ur. Þar stakk hann óþyrmilega
á kýlinu og veitti rímunum þann
áverka, sem reið þeim að fullu
— ekki með þessum ritdómi ein-
göngu, heldur með lifandi ljóð-
um, sem stungu í stúf við allt
annað, sem ort hafði verið áður,
cg urðu bráðlega hjartfc'lgin
landslýð öllum. Ljóð Jciiasar
voru með nýju sniði, á nýjum
háttum og nýju máli. Og hann
laufgar íslenzkan skáldskap og
íslenzka tungu bctur en nokkur
maður annar. Hann á einhverja
unaðslega tóna og töfra í málinu,
sem erfitt er að skýrgreina eða
finna lögmál fyrir, en koma eins
og angan að vitum manns:
Eldur er í norðri,
ey hefur reisla