Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.1945, Blaðsíða 10

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
voru náttúruvísindin aðalhlut-
verkið, að kenna þau ungum ís-
lendingum, til þess að glæða
ást þeirra á landinu, en
þær vonir voru vængbrotnar,
áður en hann dó. En þekking
hans á íslenzkri náttúru og ást
hans á henni leggur honum ljóðin
í munn, gerir hann að hennar
skáldi.
Skáld er ég ei, en huldukonan kallar
byrjar hann eitt höfuðkvæði sitt,
Hulduljóð, sem hann hafði í smíð-
um nokkur síðustu ár ævinnar,
og þessi huldukona eða Hulda er
ljóðadís Jónasar, íslenzka nátt-
úran, sál landsins í dísargervi.
Og kvæðið, sem Jónas kallar ó-
brotinn söng, verður viðkvæmur
ástaróður og þakkargerð til þess-
arar heilladísar, sem hann átti
svo mikið upp að inna:
Þu. sem að byggir hamrabýlin háu,
hjartanu mínu alla daga kær,
sólfagra mey, djúpt undir bergi bláu!
bústu að sitja vini þínum nær;
döggsvalur úði laugar lokkinn bleika,
ljós er af himni, næturmyndir reika.
Jónas verður ,,listaskáldið
'góða” án þess að vita af, án þess
að lifa þá tíð. Nú hörmum við,
hve skammlífur hann varð, allt
of skammlífur, því að hann átti
tvo margt ógert, en hljótum þó
að fagna’yfir því, hve langlífur
hann varð, þegar litið er á ávext-
ina af starfi hans, langlífur í þeim
skilningi, sem hann leggur í þetta
or5 í erindinu:
Hvað er langlífi?
Lifsnautnin frjóva,
alefling andans
og athöfn þörf.
Avoxturinn af starfi Jónasar er
mikill. Þó að hann dæi á undan
tímanum, þá lifði hann líka á
undan honum. Hann stendur
samtíðarskáldum sínum á Norð-
urlöndum framar að mörgu, bæði
um innileik og listræna meðferð
máls, og enn munu fáir yrkja sem
hann með öðrum eins næmleik
og skyggni um náttúruna, fjöl-
breytni hennar og blæbrigði. Það
er líka efti.-tektarvert, að fyrsta
tilraun til íslenzkrar skáldsagna-
gerðar, litla sögubrotið hans
Grasaferð, sem er fágæt perla ís-
lenzks skáldskapdr á sundurlausu
máli, verður til löngu á undan-
hinum víðfrægu sveitasögum
Björnstjerne Björnsons, en Grasa
ferð er að ýmsu leyti skyld þess-
um sögum.
Jónas var íslendingur. Ef
stærri þjóð hefði átt hann, mundi
frægð hans vera meiri en er.
En hann barst upp í hendur
fátækri og fámennri þjóð, þegar
henni lá mikið við, og nú veit
hún, hvað hann hefur verið
.'ienni:
Hann kemur á köldu vori með
heita strauma inn í íslenzkar
bókmenntir. Hann opnar alþjóð
manna sýn inn i dásemdir ís-
lenzkrar náttúru. Hann cr einn
helzti frumherjinn í endurreisn
íslenzkrar tungu og vekur með
snilli sinni allra manna bezt til-
finningu fyrir fegurð hennar og
mýkt. Enginn glæðir betur en
hann íslenzka ættjarðarást og
þjóðarvitund, af því að hann tal-
ar þar beint til hjartans, og
guð er sá, sem talar skáldsins raust,
eins og cinn af vinum hans og
lærisveinum kveður um hann í
eftirmælum. 1)
Og Jónas úreldist ekki. Hann er
nýrri enn þá en flest ljóðskáld-
in, sem komið hafa á eftir hon-
um. Hann á enn raust, sem er
1) Eftirmaeli þessi hafa verið eign-
uð Gísla Thorarensen, en nú hefur
Sigurður próf. Nordal leitt rök að
því i grein í síðasta Skírni. að kvæð-
ið muni vera eftir Konráð Gíslason.
ómur alfagur,
ómur vonglaður,
vorómur vinhlýr.
Jónas er enn óskaskáld æsku-
lýðsins. Hann rættist ekki fyrr en
eftir dauðann, framtíðardraum-
urinn hans:
að kcnna ungum Islcndinguni.
Eintal vinnukonunnar: — Það er
ekki gaman að lifa. Ef við erum
Ijótar, getur húsbóndinn ekki þol-
að okkur. Ef við erum fallegar, er
Siúsmóðirinni alltat' í nöp við okk-
ur. Ef við búum til vondan mat,
fáum við skammir, og ef við búum
til góðan mat, er liann allur borð-
aður upp og við fáum Ikkert.
★
Kveljist þjer mikið af þorsta ?
Nei, jeg gæti l>ess að láta það
aldrei ganga svo langt.
★
Þennan mánuð áttu að taka
inn töflur í staðinn fyrir pillur,
sagði læknirinn við Yilla litla.
— Æ, nei, láttu mig heldur fá
pillur, sagði Villi.
Það er enginn munur, Yilli
niinn.
Jæja, hefir læknirinn nokkurn
tíma reynt að blása töflum í gegn
um glerrör?
★
- Er pabbi þinn altaf svona al-
varlegur á svipinn ?
— Nei, ekki nema á vorin og haust-
in, þegar nýja kvenhattatískan
kemur.
h