Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1946, Page 6

G
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
emba'ttið. Segir Ólafur að Skúli sje
orðinn elliær, ruglaður og hirðu-
]aus. — Og ætlaði nú að láta til
skarar skríða. ]>auð hanu sýslum.
í Gullbr. og Kjósars. að rannsaka
hvernig Skúli haíi rækt enibættis-
skyldur sínar, og taka þingvitni um.
En þau gengu öll Skúla í vil, í öll-
um þeiin 6 atriðum, sem rannsaka
skyldi. — Var þetta mikill og verð
skuldaður sigur fvrir Skúla, enda
var hann drjúgur yfir úrslitunum er
hann ritaði stjórninni, og kveðst
]áta þings-vitnisbnrðinn fyglja með,
svo stjórnin geti sjeð að hann standi
vel í stöðu sinni. Og kvaðst Skúli
ekki vera viss um, að stiftamtmað-
ur sendi plöggin, fyrst svona hefði
farið.
En Olafur var ekki af baki dott-
inn fyrir þessu, og er hann endur-
skoðaði reikninga Skvila, um ára-
piótin 1792—’93, varð hann þess
vísari, að 1078, ríkisdali, vantaði í
fjárhirslu konungs. Hafði Ólafur
því leyfi stjórnarinnar til að víkja
Skúla, umsvifalaust frá embætti,
en ekki gerði hann það samt. —
iMun Skúli, sem kominn var á ní-
ræðisaldurinn, ekki hafa sjeð fram
á, að úr myndi rætast fyrir sjer,
og ritaði því ólafi stiftamtmanni,
Jausnarbeiðni sína 18. ágúst 1793.
Tók stiftamtmaður, sem vænta mátti
þeim tíðindum með mikilli gleði,
og ]jet ekki á sjer standa' að skipa
[Magnús son sinn í landfógeta em-
bættið.
Er skúli ljet af embætti var hann
nokkuð farinn að láta á sjá, þó
andlegi eldurinn væri hinn sami og
fyr, og sálarþrekið óbilað. En eink-
um var sjóndepra sem bagaði hann;
nokkrum árum áður, hafði hann
orðið blindur á öðru auganu, og
dapraðist nú einnig óðum svn, á
hinu. — Ritaði hann stjórninni, og
jninnir á margt af því sem hann
hafði til vegar komið, og hinn langa
.embættisferil sinn. Veitti stjórnin
honum laustn í náð, og 361 ríkis-
dal í eftirlaun meðan hann lifði.
■— Var Skúla sannarlega orðin
þörf á hvíldinni. hann var orðinn
82 ára gamall, og hafði þjónað er-'
ilsömum embættum í 58 ár.
Örðugl; sambýli.
SÚ VENJA hafði tíðkast, að æðsti
embættismaður konungs hjer á
landi, hefði aðsetur á kongsgarðin-
um Ressastöðum. E4 Ólafur Steph-
ensen, leit Viðey girndaraugum og
vildi setjast þar að, Fjekk hann
þeim vilja sínum framgengt, eins
pg fleiru, ernla skein náðarsól Krist-
jáns konungs 7.! ofur þægilega á
Ólaf stiftamtmann. Flutti hann bú-
ferlum þangað um vorið 1793. —
Hnykti Skúla nokkuð við, er hann
varð þessa vísari, en ljet ])ó engan
bilbug á sjer finna, eins og sjest
af þessari ágætu vísu er hann mælti
af munni fram:
„Stiftamtmaðurinn StepTiensen
frá Stórahólmi,
voldugur þó í Viðey svamli,
verður ei hræddur Skúli gamli!“
En ekki hefur það verið honum
sársaukalaust. Viðey var honum
kær staður og þar hafði verið ríki
hans um 40 ára skeið.
Ekki bjóst Ól. Steph. heldur við
því, að sambýlið yrði ánægjulegt,
eins og sjest af brjefi, er hann rit-
aði stjórninni, þar sem hann t.jáir
að hann hafi kosið sjer aðsetur í
Viðey: — „Sá ókostur fylgir þó
þessu vali mínu, að jeg verð að
sitja uppi með hinn gamla nöldr-
unarsama landfógeta Skúla Magn-
ússon, er varla getur skriðið á fót-
um lengur, og fær það mjer miklill-
ar áhyggju". segir Ólafur.
Stóð ekki á „röggseminni" hjá
stiftamtmanni; því um haustið ljet
hann selja eigur Skúla, uppí skuld-
jna við konungssjóðinn. Var alt inn-
ibú hans selt, að einhverju lítilræði
undanskildu, sem Skúli f.jekk að
þalda meðan hann lifði, en þó gegn
veði, fyrir „miskunsemi“ stiftamt-
manns. Seldust eigurnar á uppboði,
fyrir 1090 ríkisdali, eða hærri upp-
hæð en skuldin nam. — Þó var ekki
látið þar við sitja, því hann tók
einnig bókas. Skúla, á 14. hundrað
■ bindi, sem má kallast mikið á þeim
tíma, og verið hefir all-gott, þar
sem það var metið á 384 rd.. en þá
var ekki ,,nútímaverð“ á notuðum
bókum. Voru bækurnar sendar til
Kauþmannahafnar og seldar þar á
uppboðj.
Andlát Skúla fógeta.
Ekki þurfti Skúli þó lengi að
])ola það angur, að vera samvistum
við ()l. Stephensen í Viðey, og vera
skotspópn fyrir amasemi hans. —•
Því Skúli andaðist 9. nóv. árið
1794. — Var hann hress fram í
andlátið, og hafði ferilvist síðasta
daginn sem hann lifði, segir Magn-
ús Ketilsson. Ólafur Stephensen rit-
aði stjórninni 21. nóv. sarna ár, í
tilefni af andláti Sþúla; en af ásettu
ráði þóknaðist honum þó, að skýra
rangt frá, og segir að Skúli hafi,
„í hinni þungu legu sinni, sjaldan
verið með sjálfum sjer“. — Hver
sem tilgangurinn hefur verið.
Flest' ; : aun reynast æði örðugt,
að verjast því að kenna nokkurrar
gremju í garð ólafs stiftamtmanns;
vegna hinnar hrottalegu framkomu
hans í garð Skúla fógeta. eins hins
mesta og besta fslendings sem lifað
hefur. — Var ólík framkoma þeirra
feðga, því Magnús Stephensen, sem
var merkismaður á marga lund, og
föðurbetrungur í flestum greinum,
fer hinum mestu viðurkenningar-
orðum um Skúla, og telur hann
þinn nytsamasta og merkasta land-
fógeta, sem hjer hafi verið.
Skúli fógeti var grafinn 25. nóv.,
í kór Viðeyjarkirk.ju, sem hann
hafði látið byggja. — Hjelt ágæt-
ismaðjirimf, Jón sýslum. Jakobsson
(mágur Ól. Stephensen, giftur Sig-.
ríði systur hans) merkilega tcjlu:
Frh. á bls. 12.