Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1946, Qupperneq 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ¥
7
R E Y K J A V ÍKURHÖFNIN
SAGAN segir að Ingólfur Arnar-
son hafi valið sjer hjer aðsetur vegna
þess að hann fann hjer öndvegissúl-
ur sínar reknar á land. Þjóðin hefir
tekið ástfóstri við þessa sögu. Þótt
hún falleg. Þó hún sje ólíkleg. Og
Ingólfur yrði ekkert minni maður
fyrir það, þó hann hefði af hyggju-
viti og framsýni valið sjer þann bú-
stað, sem síðar varð höfuðstaður þjóð
ar hans.
Nokkuð er það að Ingólfur valdi
staðnum nafn eftir víkinni, höfninni.
Hún hefir kanske verið nokkru skjól
betri fyrir vestan átt, en hún varð
síðar, er Grandinn út í Effersey eydd
ist, eða sökk meira og meira í sjó.
En um þetta verður ekkí fjölyrt
hjer að þessu sinni.
Eftir að verslunin var lögð nið-
ur í eyjunum og Reykjavík hafði feng
ið kaupstaðarrjettindi 1786, háði hin
slæma höfn mjög vexti og viðgangi
staðarins. En við þetta var þó látið
sitja í meira en heila öld. Engin til-
tök fyrir sakir fátæktar landsmanna,
að gera svo við „vík“ Ingólfs, að hún
yrði höfn í orðsins fyllsta merkingu.
Áður en hafist var handa á hafn-
arbótum hjer í Reykjavík, var ekki
hægt að lenda hjer nema smábátum.
Öll stærri skip urðu að liggja fyrir
akkerum langt frá landi og uppskip-
un og útskipun að fara fram á bát-
um. Þegar vont var veður og ókyrr
sjór, var oft ekkert hægt að vinna
við afgreiðslu skipa sólarhringum
saman. En skipin, sem voru á höfn-
inni gátu rekið á land og brotnað.
Svo að segja strax og verslunin var
gefin frjáls með lögum sem gengu í
gildi 1. apríl 1855, var farið að hreyfa
því, að koma á hafnarbótum hjer í
Reykjavík. En þá var róðurinn þung-
ur, þegar um meiriháttar framfara-
mál var að ræða. Hafnarnefnd komst
þó hjer á fót, með reglugerð sem sett
var árið 1856. Gerði hin nýskipaða
hafnarnefnd ítrekaðar tilraunir til
þess að ganga úr skugga um, hvernig
tiltækilegast væri að bæta hafnarskil
yrðin hjer. Vildi hún fá hingað sjer-
fróðan mann til þess að athuga stað-
hætti. En dómsmálaráðuneytinu í
Höfn, er hafði íslandsmál með hönd-
um, þótti það of kostnaðarsamt að
senda hingað mann í þessu skyni, og
lagði til að lýsing yrði send til Dan-
merkur af öllum staðháttum, en á-
ætlun samin eftir henni. Eftir nokk-
urt þóf fjekkst verkfræðingur hing-
að. Hann gerði áætlun um bygging
lokaðar hafnar er átti að kosta 50
þús. ríkisdali. Skömmu síðar tók mað
ur að nafni Koch að sjer póstskipa-
ferðir hingað, með skipinu Arcturus.
Hann taldi heppilegast að gerð yrði
hjer bryggja, er átti að kosta 5000
ríkisdali. Stiftamtmaður rjeði frá
bryggjugerð. En vildi að hjer yrði
gerð lokuð höfn, þó hún yrði marg-
falt dýrari. En stjórnin í Höfn vildi
fallast á hvorugt. Danskir kaupmenn
hjer höfðu þá ofurlitla bryggjustúfa
fyrir uppskipunarbáta í fjörunni.
Buðu þeir stjórninni ókeypis afnot
af bryggjum þessum, og þar með var
hafnarmálið úr sögunni í bili.
Árið 1896 fóru kaupmenn bæjar-
ins fram á það við bæjarstjórn, að
málið yrði tekið upp að nýju, fenginn
yrði verkfræðingur til þess að gera
hjer mælingar og áætlun um kostnað
við hafnargerð. Var þetta gert. Verk-
fræðingurinn Paulli að nafni lagði til
að gerð yrði vatnsheld skipakví út
frá miðbænum og gætu skip siglt út
og inn í kvína um flóð, en skjólgarð
ur gerður utan um kví þessa. Átti
þetta skáldlega mannvirki að kosta
4.6 miljónir króna, er var langt fram
yfir það sem hægt var að leggja fram
á þeim tíma.
Árið 1905 er málið tekið upp að
nýju. Hafði Reykjavík eflst og stækk
að talsvert næstliðinn áratug, og
meiri framfarahugur í mönnum en
áður, komin innlend stjórn og margt
breytt til batnaðar. Sneru kaupmenn
sjer til bæjarstjórnar og báðu um að
nú yrði hafnarmálið rannsakað til
hlítar. Bæjarstjórn fól hafnarnefnd
framkvæmdir í málinu, en hafnar-