Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1948, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
541
Járnsteypa stofnuð
í júnímánuði 1905 var Járnsteypu-
fjelagið stofnað. Var Gísli aðal hvatr
maður þess og hluthafi. Forstjórnin
var fengin Sigurgeir bróður hans, sen.
þá var nýkominn frá Danmörk eftir
tveggja ára nám hjá Burmeister &
Wain. Varð Gísli þar enn brautrvðj-
andi því að þetta er fyrsta járnsteyp-
an á íslandi.
Um svipað leyti, eða þó nokkru
fyr, hafði Gísii stofnað járnverslun,
og var Kjartan Gunnlaugsson, síðar
kaupmaður, fyrir hcnni fyrst í stað,
eða þangað til hann varð meðstofn-
andi að versluninni Helgi Magnússon
& Co.
Stórhýsi bygt
Árið 1906 keypti Gísli lóð af Sig-
urði í Steinhúsinu, eins og hann var
kallaður. Steinhúsið var niður við sjó
þar sem Norðurstígurinn er nú. og
fyrir ofan það reisti Gísli tvílyft hús
fyrir vjelsmiðju sína og var það kall-
að stórhýsi á þeim dögum. Tvennt er
í frásögur færandi um þetta hús: Það
var annað hvort fyrsta, eða með
fyrstu húsum hjer í Reykjavík, sem
gert var úr steinsteypu, og það var
fyrsta húsið með innlendum járn-
gluggum, steyptum í Járnsteypunni.
Þetta hús stendur enn og er nú einn
hluti af hinni miklu byggingu h.f.
Hamars.
Eftir því sem Gísli fjölgaði vjelum
hjá sjer, færðist atvinnurekstur hans
í aukana. Mun hann hafa notið vin-
áttu Gröndals í því, að Þorsteinn Egils
son bróðir hans, sem þá var umboðs-
maður fyrir enska togara, ljet prenta
(á ensku) eftirfarandi auglýsingu,
sem hafnsögumaður í Reykjavík af-
henti hverjum enskum togaraskip-
stjóra:
— Þegar breskir togarar koma til
Reykjavíkur og þurfa á viðgerð að
halda, annað hvort á skipi eða vjel-
um, þá mun handhafi þessa brjefs,
hinn löggilti hafnsögumaður Reykja-
víkur, fylgja skipstjóranum til Gísla
Finnssonar, járnsmiðs, sem hefur
meiri reynslu í þeim efnum og betri
áhöld heldur en nokkur annar maður
í Reykjavík.------
Fyrir þetta náði Gísli viðskiptum
við alla enska togara og varð honum
það að miklu liði. En brjefið sýnir
enn hvílíkt álit Gísli hefur þá haft á
sjer.
Um þessar mundir voru og fyrstu
íslensku togararnir að koma og
þurftu þeir þá einnig á vjelsmiðjunni
að halda.
Oft var Gísli fenginn til þess að
gera við skip, sem laskast höfðu —
Var þá ekki um annað að gera en
leggja skipunum upp í fjöru og sæta
sjávarföllum við vinnuna. Muna sjálf-
sagt margir gamlir Reykvíkingar eft-
ir því, að stundum mátti kalla að skip
lægi við skip í allri fjörunni vestan
við steinbryggjuna. — Meðal annara
skipa, sem Gísli tók þá upp í fjöru og
gerði við, var skipið ,,Modesta“ sem
ctrandaði hjá Eatterínu 6. febr. 1902.
Er það sennilega stærsta skipið. sem
lagt var þar til viðgerðar. Þetta var
áður en „Slippurinn“ kom.
Kennari j sinni iðn
Ungir menn sóttust eítir því að
komast að smíðanámi hjá Gísla. Fafði
hann og stundum 4—6 menn, begar
atvinnan fór að aukast. Sagði Jón
heitinn Pálsson bankafjehirðir svo
um hann í grein 1941:
„Meðan Gísli var búsettur hjer í
höfuðstaðnum, rak hann iðn sína af
kappi miklu og forsjá, enda var vinna
hans eftirsótt mjög og því meir sem
um vandasamari verk var að ræða og
erfiðara fyrir aðra að inna af hendi,
svo að með ágætum mætti telja: iðn-
nema hafði hann oft marga er að
loknu námi þóttu bera af öðrum að
dugnaði og kunnáttu; höfðu þeir mikl
ar mætur á honum sem kennara, góð-
um húsbónda og hollráðum vini“.
Meðal nemanda hans var Þörsteinn
Jónsson, járnsmiður, faðir Bjarna, er
stofnaði Vjelsmiðjuna Hjeðinn.
I
Verður að selja
Það var kappsmál Gísla að afla sjer
sem flestra og fullkomnastra vjela, En
þær voru dýrar og þegar hann sá að
hann mundi ekki geta risið undir því
að reka vjelsmiðjuna nýu og búa hana
út eins og hann langaði til, afrjeð hann
að selja. Var þá stofnað (1918) h.f.
Hamar og keypti það vjelsmiðjuna.
Má því segja að bæði beinlínis og ó-