Lesbók Morgunblaðsins - 27.11.1949, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
529
ið „að koma fram með allar til-
hlýðilegar lögvarnir og forsvar," en
fyrst var þó Illugi yfirheyrður.
Hann var spurður að því í hvaða
tilgangi hann hefði „þetta með
spýtum útþanda lönguhöfuð upp
sett“, og svaraði hann:
„Af heimskulegu narraríi".
Þá var hann spurður hvort, hann
hefði ei heyrt „að þeir, sem hafa
áður til forna með sama hætti upp
reist lönguhöfuð, verið hafi og
kallaðir að vera orsök og efni til
illviðra og storma, og hafi þar fyrir
við kaga hýddir verið.“
Jú; Illugi kvaðst hafa heyrt það.
Hvort það hefði þá verið ætlan
hans með þessu að gera storm og
fárviðri? Því neitaði hann.
Vissir þú ekki, að nær þínir
landsmenn sín lönguhöfuð á þenn
hátt hafa upp sett, þeir það þá
sem siðvanalegt vildu taka það
fyrir noltkuð þess háttar hvar með
galdrar frömdust og gefa svo
hneyksli af sjer,- sem nú er skeð?
Ekki kvaðst Illugi hafa heyrt það,
og þar með var yfirheyrslu hans
lokið.
FULLTRÚI landfógeta lagði nú
málið í dóm. Hann skírskotaði til
þess að Illugi hefði meðgengið að
hann hefði sett upp þetta löngu-
höfuð, og þótt hann hafi fullyrt að
hann hafi gert þetta af „heimsku
og narraríi“, þá hafi hann þó ját-
að, að sjer hefði verið kunnugt um
það, að þeir, sem áður gerðu þetta
hefði með „kaga húðstrýkingu
straffaðir vcrið. Ei að síður hefur
það þó ekki kunnað að hindra hann
frá hans slæma ásetningi, bvar af
svo stór hneykslan á eftir fylgt
hefur.“ Krafðist fulltrúinn þess að
Illugi yrði dæmdur í svo háa sekt,
að það gæti orðið öðrum til við-
vörunar, og auk þess yrði liann
dæmdur til að greiða málskostnað
eftir mati rjettarins.
Þá var Illugi spurður að því
„hvort hann gæti hjer fyrir rjett-
inum og í guðs ásján“ gert sinn
hæsta sáluhjálpareið um það að
hann hefði „ei uppsett þetta löngu-
höfuð í npkkurri vondri meiningu,
annaðhvort til þess að gera storm
þar með, ellegar að skaða nokkurn
þar með, ellegar viljað djöfulinn
dýrka með orðum eða öðrum at-
vikum.“
Illugi kvaðst reiðubúinn til þess,
en samt fekk hann nú ekki eiðinn.
Því næst var hann spurður um
spýturnar í lönguhausnum. Kvaðst
hann sjálfur hafa sett þær þar, en
tekið þær á eldhúsgólfinu í Ána-
naustum og þá hefði tveir menn
verið þar við, Guðbrandur Klem-
ensson og Jón nokkur Þórðarson
ofan úr Kjós. Ekki kvaðst hann
hafa neitt á spýturnar skrifað, skor-
ið nje rispað.
Var svo spurt hvort menn hefði
nokkuð meira fram að leggja í
þessu máli. Verjandinn, Þorgeir
Þórðarson, „bað þá rjettinn auð-
mjúklega honum og hans yfirsjón
að vægja.“ Var það öll vörn hans,
og gat varla aumlegri verið. En
verjandi mun hafa talið að Illuga
mætti ekkert hjálpa, því að hann
væri sannur að sök. Var svo dóm-
ur upp kveðinn. í forsendurn hans
segir:
„Að jafnvel þó lijcr fyrir rjett-
inum sje ci bevísað, að Illugi
Bjarnason hafi þctta lönguhöfuð
upp sett í því áformi, að gjöra ilt
með, þá sanit sýnist líklcgt. að
hann hafi það gert í einhverri
slæmri mciningu, hvar af mikið
hneyksli og ljótt eftirdæmi orsak-
að er, þá einir og aðrir óráðvandir
drengir hafa með álíka lönguhöfuðs
uppsetningu og þar með fylgjandi
ilsku háttum og særingum djöful-
inn dýrkað áður til forna.“
Og svo kemur sjálfur dómurinn:
„Því skal Illugi Bjarnason út-
standa opmbera og skarpa aflausn
í Víkurkirkju a S'eltjarnarnesi, í
hvorri sókn hann hefur þetta
hneyksli framið, hvað ske skal —
ef eruverðugs kennimannsins sjera
Gísla Sigurðssonar*) hentugleikar
það leyfa — þann fyrsta sunnudag,
sem hann þar embættar eftir næst-
komandi hvítasunnuhátíð, og bið-
ur Illugi þar þá opinberlega söfn-
' O ,'. f
uðinn fyrirgefningar a honum
gerðu hneyskli. Því næst skal 111-
ugi betala til fátækra í Seltjarnar-
nes sveit hundrað á landsvísu í
góðum og þeim þjehahldgum aur-
um, og í máls umköátnað* til eðla
herra landfógeta Luxtórphs hálf-
an annan ríksdal í ki'ónum, og til
þessa rjettar í ómakæög ármæðu-
laun fyrir þessu máli: 50 álnir í
gildum landaurum, Og * ákúlu allar
þessar bætur af honúm luktar með
góðum greiðskap ihhah næstkom-
andi MikaelsmessU, eifégár líði
hann eftir lögum 'tig bótáli bá
þriðjungi meira af þess'uth bótum
en hjer segir, cftir Noi'sku* laga 2
bók, 5 eap. Art. 15.“
á .rnulp.íusa. :
, f v * ( \
ÞAR með var þessu máli lokið, og
síðan hefur ckkert lönguhausmál
komið Jyrir hjcr í Reykjavík. Jeg
hef rakið það eins ýtarlega og mals-
skjölin leyfa, því að það ér ofur-
lítil spegilmynd af hugsunarhætt-
inum hjer fyrir rúmum tveimur
öldum, eða á 800 ára afmæli löggjaf
arþings íslendinga.
Það er nógu fróðlegt að virða
fyrir sjcr það fóik, sem hjer kemur
viö sögu. Auðsjeð cr að þau Ána-
naustahjónin hafa ekki verið lík.
Þorgerður cr örgeðja, en Jón ró-
lyndur og enginn veiíiskati Þor-
gerði verður bylt, þegar hún heyr-
ir um lönguhausinn. Gömul hjátrú
er henni í blóð borin. Henni kemur
það áreiðanlega fyrst til hugar, að
með þessum lönguhaus eigi aö gera
*)Gisli Sigurðsson varð prestur i
Reykjavik 171S og gegndi þvi embaetti
í 51 ár (d. 1769).