Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1950, Blaðsíða 2

Í26
LESBÖK MOR^UNBLAÐSINS
lendinga til varnar gegn erlendu
ofríki, og bar jafnan sigur af hólmi
vegna þess að hann var stórum vitr-
ari maður en Levetzow. Ekki skulu
öll deilumál þeirra rakin hjer, held-
ur aðeins sagt frá einu máli, vegna
þess að það reis út af dómkirkju-
prestinum í Reykjavík.
UM þessar mundir var strangur
kirkjuagi hjer á landi. Svo var
fyrirskipað að hver maður skyldi
halda sunnudaga og hátíðardaga
helga. Öllum var gert að skyldu að
sækja kirkju, og ferðamönnum var
skylt að halda kyrru fyrir á sunnu-
dögum og hlýða messu, þar sem
þeir þá voru komnir. Enginn mátti
fara fram hjá kirkju um messu-
tíma, og náði það jafnt til embætt-
ismanna sem almúgans. Þeir, sem
gerðu sig seka í yfirsjónum að
þessu leyti, áttu að greiða sektir
iyrir helgidagsbrot. Prestunum bar
að vaka nákvæmlega yfir því að
kirkjuaganum væri haldið uppi og
kæra fyrir yfirvöldum alla þá, sem
gerðu sig seka um helgidagsbrot,
án manngreinarálits. Ef einhver
var þess valdandi, að hjú hans gátu
ekki sótt kirkju, bar hann ábyrgð
á því og varð að svara til sekta.
FYRSTI dómkirkjuprestur í Rvík
var Guðmundur Þorgrímsson c-g
tók hann við embætti 1782. Hann
þjónaði einnig Viðeyarkirkju og
Laugarneskirkj u.
Nú var það laugarduginn fyrir
pálmasunnudag (8. apríl 1786) að
niaður að nafni Sigvaldi Saemunds-
son var sendur frá Bessastöðum til
Viðeyar með nokkur brjef til Jóns
Skúlasonar landfógeta. Samkvæmt
tilkynningu frá Levetzow 23. okt.
árið áður, var Sigvaldi þessi skip-
aður póstur frá Bessastöðum til
allra hafna hjer næriendis alt að
Eyrarbakka, og til sýslumanna í
Arnessýslu og Rangárvallusýslu, og
til biskupsÍBS i SkáUiolti.
Sigvaldi kom til Viðeyar síðari
hluta dags og afhenti brjefin, en
gisti svo í Viðey um nóttina. Dag-
inn eftir fór fólk úr Viðey til þess
að vera við kirkju í Laugarnesi, og
fylgdist Sigvaldi með því yfir sund-
ið. Hafði hann þá engin brjef með-
ferðis. Þegar í land kom skildi
hann við fólkið, gekk „fram hjá
kirkjunni án þess að láta sjá sig
þar og án þess að hlýða nokkurs
staðar á guðsorð þann dag." Sann-
aðist það, að hann hafði ekki farið
hina venjulegu póstleið til Skild-
inganess og þaðan á báti yfir
Skerjafjörð.
Viku seinna, eða á 2. í páskum
sendi Levetzow vinnumann sinn,
Markús Jónsson rakleitt til Gufu-
ness með kæru á hreppstjórann í
Álftaneshreppi. Markús kom. til
Gufuness nokkru fyrir hádegi, en
Vigfús Thorarensen sýslumaður
var þá ekki heima, heldur var hann
nýfarinn til Viðeyar til þess að
hlýða þar messu. Markús þóttist
þurfa að koma kærunni í hendur
sýslumanni sjálfum og þess vegna
fekk hann Ólaf Bjarnason, vinnu-
mann sýslumanns til þess að ferja
sig yfir sundið. Fóru þeir svo heim
á búgarðinn. Þar hittu þeir sýslu-
mann og afhenti Markús honum
kæruna, en sýslumaður kvittaði
fyrir móttöku. Við það sneru beir
Markús og Ólafur aftur og var það
í þann mund er samhringt var til
messu.
Daginn eftir kærði svo sjera Guð-
mundur þessa þrjá meiui fyrir
helgidagsbrot og sendi kærunu til
Jóns Skúlasonar Jundfógcta i Viðey.
ÞEGAR Lcvetzow heyrði þetta
varð hann óskaplega reiður og
hugðist ná sjer niðri á dómkirkju-
prestinum. Hinn 23. apríl gaf hann
landfógeta fyrirskipun um það að
láta malið niður falla. Segir hann
þar ni. a. svo:
— í öUw löuduiu haus hatiguaj:
konungsins, eru póstarnir ekki
bundnir við neinn tíma, heldur ferð
ast, og verða að ferðast jafnt helga
daga sem virka daga, hvort sem þá
stendur á messu eður eigi, og kem-
ur prestunum það ekki við. Sig-
valdi bar á brjósti sjer póstmerkið
með fangamarki konungs, og bað
sýndi að hann var í opinberum er-
indum, og það hefði presturinn átt
að láta sjer nægja.
Markús Jónsson sendi jeg sem
hraðboða í embættiserindum til
annars embættismanns, og það er
ekki venja að senda hraðboða nema
mikið liggi við. Þess vegna má
enginn hefta för þeirra, því það er
einmitt tilgangurinn með því að
senda hraðboða, að þeir sje sem
fljótastir í ferðum. Og þar sem
hraðboði minn stöðvaðist á ferð
sinni, var það vel gert af Ólafi
Bjarnasyni að gi-eiða fyrir honum.
En auk þessa mundi hver skyn-
samur maður hafa skilið, að betta
ferðalag var eftir skipun Stiptamt-
manns, æðsta yfirvaldsins í land-
inu. Þegar presturinn því telur
þessa menn seka um helgidagsbrot,
þá er það sama sera að hann hafi
kært stiftamtmanninn, og þegar
stif tamtmaðurinn er kærður er það
sama sem að hans hátign konung-
urinn sje ákærður, því að allir
þessir menn voru í hans þjónustu.
Presturinn hefur því gert sig að
dómara yfir hátigninni.
Ef prestur áleit að stiptamtmaður
heíði brotið af sjer mcð því að láta
póst og hraðboða fcrðast i konungs
erindum á hclgidegi, hefði hann átt
í'ð snúa sjer til stiftamtmwnsins
sjalfs eöa biskups.
Út af þcssu ber að skoða kæru
prcstsins sem markleysu og
sprottna upp í heila ófyrirleitins
manns, sem annaðhvort hefur
mikla löngun til að troða yfirvöld
sin um tær, cða af hcimsku. —
Landfógctauum cr því faliö aö
tilkyuua pruitiuuiu þelur í stað.bess