Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1950, Side 2

126
LESBÖK MOR(j UNBLAÐSINS
lendinga til varnar gegn erlendu
ofríki, og bar jafnan sigur af hólmi
vegna þess að hann var stórum vitr-
ari maður en Levetzow. Ekki skulu
öll deilumál þeirra rakin hjer, held-
ur aðeins sagt frá einu máli, vegna
þess að það reis út af dómkirkju-
prestinum í Reykjavík.
UM þessar mundir var strangur
kirkjuagi hjer á landi. Svo var
fyrirskipað að hver maður skyldi
halda sunnudaga og hátíðardaga
helga. Öllum var gert að skyldu að
sækja kirkju, og ferðamönnum var
skylt að halda kyrru fyrir á sunnu-
dögum og hlýða messu, þar sem
þeir þá voru komnir. Enginn mátti
fara fram hjá kirkju um messu-
tíma, og náði það jafnt til ernbætt-
ismanna sem almúgans. Þeir, sem
gerðu sig seka í yfirsjónum að
þessu leyti, áttu að gi'eiða scktir
íyrir helgidagsbrot. Prestunum bar
að vaka nákvæmlega yfir því að
kirkjuaganum væri haldið uppi og
kæra fyrir yfirvöldum alla þá, sem
gerðu sig seka um helgidagsbrot,
án manngreinarálits. Ef einhver
var þess valclandi, að hjú huns gátu
ekki sótt kirkju, bar hann ábyrgð
á því og varð að svara til sekta.
FYRSTI dómkirkjuprestur í Rvík
var Guðmundur Þorgrímsson og
tók hann við embætti 1782. Hann
þjónaði einnig Viðeyarkirkju og
Laugarneskirkju.
Nú var það laugarduginn fyrir
pálmasunnudag (8. apríl 1786) að
maður að nafni Sigvaldi Sæmunds-
son var sendur frá Bcssastöðum til
Viðeyar með nokkur brjef til Jóns
Skúlasonar landíógeta. Samkvæmt
tilkynningu frá Levetzow 28. okt.
árið áður, var Sigvaldi þessi skip-
aður póstur frá Bessastöðum til
allra hafna hjer nærlendis alt að
Eyrarbakka, og til syslumanna í
Arnessýslu og Rangárvallasýslu, og
til biskupsins í Skalliolti.
Sigvaldi kom til Viðeyar síðari
hluta dags og afhenti brjefin, en
gisti svo í Viðey um nóttina. Dag-
inn eftir fór fólk úr Viðey til þess
að vera við kirkju í Laugarnesi, og
fylgdist Sigvaldi með þvi yfir sund-
ið. Hafði hann þá engin brjef með-
íerðis. Þegar í land kom skildi
hann við fólkið, gekk „fram hjá
kirkjunni án þess að láta sjá sig
þar og án þess að hlýða nokkurs
staðar á guðsorð þann dag.“ Sann-
aðist það, að hann hafði ekki farið
hina venjulegu póstleið til Skild-
inganess og þaðan á báti yfir
Skerjafjörð.
Viku seinna, eða á 2. í páskum
sendi Levetzow vinnumann sinn,
Markús Jónsson rakleitt til Gufu-
ness með kæru á hreppstjórann í
Álftaneshreppi. Markús kom, til
Gufuness nokkru fyrir hádegi, en
Vigfús Thorarensen sýslumaður
var þá ekki heima, heldur var hann
nýfarinn til Viðeyar til þess að
hlýða þar messu. Markús þóttist
þurfa aö koma kærunni í hendur
sýslumanni sjálfum og þess vegna
fekk hann Ólaf Bjarnason, vinnu-
mann sýslumanns til þess að ferja
sig yfir sundið. Fóru þeir svo heim
á búgarðinn. Þar hittu þeir sýslu-
mann og afhenti Markús honum
kæruna, en sýslumaður kvittaði
fvrir móttöku. Við það sneru beir
Markús og Ólafur aftur og var það
í þann mund er samhringt var til
messu.
Daginn eftir kærði svo sjera Guð-
mundur þessa þrjá menn fyrir
helgidagsbrot og sendi kæruna til
Jóns Skúlasonar landíógeta i Viðey.
ÞEGAR Levetzow heyrði þetta
varð hann óskaplega reiður og
liugðist ná sjer niðri á dómkirkju-
prestinum. Hinn 23. apríl gaf hann
landfógeta fyrirskipun um það að
láta malið niður fallu. Segir liann
þar m. a. svo:
— í oUurn londuiu Uaus Uátiguar
konungsins, eru póstarnir ekki
bundnir við neinn tíma, heldur ferð
ast, og verða að ferðast jafnt helga
daga sem virka daga, hvort sem þá
stendur á messu eður eigi, og kem-
ur prestunum það ekki við. Sig-
valdi bar á brjósti sjer póstmerkið
með fangamarki konungs, og bað
sýndi að hann var í opinberum er-
indum, og það hefði presturinn átt
að láta sjer nægja.
Markús Jónsson sendi jeg sem
hraðboða í embættiserindum til
annars embættismanns, og það er
ekki venja að senda hraðboða nema
mikið liggi við. Þess vegna má
enginn hefta för þeirra, því það er
einmitt tilgangurinn með því að
senda hraðboða, að þeir sje sem
fljótastir í ferðum. Og þar sem
hraðboði minn stöðvaðist á ferð
sinni, var það vel gert af Ólafi
Bjarnasyni að gi'eiða fyrir honum.
En auk þessa mundi hver skyn-
samur maður hafa skilið, að þetta
ferðalag var eftir slúpun Stiptamt-
manns, æðsta yíirvaldsins í land-
inu. Þegar presturinn því telur
þessa menn seka um helgidagsbrot,
þá er það sama sem að hann hafi
kært stiftamtmanninn, og þegar
stiftamtmaðurinn er kærður er það
sama sem að hans hátign konung-
urinn sje ákærður, því að allir
þessir menn voru í hans þjónustu.
Presturinn hefur því gert sig að
dómara yíir hátigninni.
Ef prestur áleit að stiptamtmaður
heíði brotið af sjer með því að láta
póst og hraðboða fcrðast i konungs
erindura á helgidegi, hefði hann átt
eð snúa sjer til stiftamtmannsins
sjálfs eða biskups-
Út af þcssu ber að skoða kæru
prestsins sem markleysu og
sprottna upp í heila ófyrirleitins
manns, sem annaðhvort hefur
mikla löngun til að troða yfirvöld
sin uxn tær, eða aí heimsku. —
Landfógetanum er því falið að
txikyxuia presthxLuu þetta í stað bess