Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1950, Side 4

I
123
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
VEGNA þess hvað brjefið er langt,
verður að láta nægja hjer að
birta útdrátt úr því:
— Það er skylda allra presta að
kæra þá, sem ferðast fram hjá
kirkjum, eða hlaupa frá messu á
helgum dégi, en það er skvlda
sýslumanna eða næsta lögreglu-
yfirvalds að rannsaka kæruna og
dæma. Þetta sjest á tilskipun 12.
mars 1735 að prestar eiga að kæra
og geta um ástæður, en yfirvald
að rannsaka málið og annaðhvort
sýkna eða sakfella.
Presturinn getur þess í kæru
sinni að pósturinn hafi ekki verið
í póstferð. En þegar svo er ástatt,
þá er póstur eigi fremur en aðrir
undanþeginn reglugerðinni um
helgidagshald. Sigvaldi Sæmunds-
son er ekki ákærður sem póstur,
heldur er hann ákærður fyrir að
fara fram hjá kirkju við byrjun
hámessu, eftir að póstferð hans var
lokið, eins og sjest á því að hann
lagði lykkju á leið sína.
Þótt prestur hafi ákært vinnu-
mann yðar fyrir helgidagsbrot, þá
er langt frá því að hann hafi með
því gert sig að dómara yfir vður.
Það er Markús Jónsson, sem er
ákærður, og það var ekki ljóst að
hann væri í embættiserindum og
allra síst í þeim erindum að hann
mætti ekki hinkra við meðan mess-
að var. Og það er landfógetans að
skera úr því hvort hjer hafi verið
um helgidagsbrot að ræða.
Prestarnir eru skyldugir að kæra
alla sem ferðast um helgar. Skyldi
því vera haldið fram, að hjú emb-
ættisfnanna væri undanþegin, þá
er ekki stafur um það í tilskipun-
inni, heldur er þar fyrirskipað að
allir embættismenn, æðri sem
lægri, eigi að ganga á undan öðrum
með góðu eftirdæmi. Þar er einnig
tafað um að ekki skuli farið í mann-
greinarálit,. Það sýnir að skylda
prestsins er að kæra, hver sem í
hlut á, enda þótt það sje vinnu-
maður hjá háyfirvaldi. Það hefði
líka vakið eigi litla gremju ef prest-
ui hefði látið það viðgangast átölu-
laust að maður rauk frá kirkju í
augsýn alls safnaðarins, einmitt
þegar samhringt var til hámessu,
og það var sennilegast að hann
væri í eigin erindagerðum.
Þjer haldið því fram að hrað-
boðar sje ekki sendir nema í ýtr-
ustu nauðsyn, og þess vegna megi
aldrei hefta þá. Hraðboði yðar var
ekkert tafinn með því að prestur-
inn kærði hann síðar fyrir að ferð-
ast á helgum degi. Með þessu er og
svarað því, er þjer segið í brjefi
yðar til mín, að þetta fordæmi sjera
Guðmundar geti orðið til þess að
hraðboðar sje ekki framar öruggir,
að þeir muni verða teknir fastir
eða heftir. Ótti yðar við þetta ætti
að hverfa af sjálfu sjer ef þjer
íhugið það, að prestarnir taka
menn aldrei fasta nje hefta för
manna á helgidögum. Það er að-
eins skylda þeirra að kæra þá. Og
engin hætta er á að sveitirnar auðg-
ist á sektum úr póstsjóði eða kon-
ungssjóði, þótt prestur kæri póst
eða hraðboða, því að lögregluvald-
ið úrskurðar í málinu. Ef prestur
kærir póst, sem er í löglegum er-
indum, þá er sennilegast að póstur-
inn yrði sýknaður. En ef svo reyn-
ist að hann sje ekki í pósterindum,
þá verður hann dæmdur sjálfur til
að greiða sekt fyrir sína eigin yfir-
sjón, en hvorki póstsjóður nje kon-
ungssjóður.
Það hefði verið mjög æskilegt,
íordæmis vegna, að þjer hefðuð
ekki sent Markús Jónsson á helgi-
degi í svo nauða ómerkilegum er-
indum, sem vel gátu biðið. En auk
þess virðist hann hafa óhlýðnast
þar sem hann ferðast um fjórar eða
fimm sóknir, og hleypur frá messu
í þeirri seinustu. Jeg er alveg viss
um að þjer hafið ekki skipað hon-
um að hlaupast þannig frá messu
rjett þegar hún var að byrja. Og
þá horfir brot þeirra Ólafs Bjarna-
sonar öðru vísi við. í tilskipun 12.
mars 1735 er embættismönnum í
Noregi fyrirskipað að haga svo
þingaferðum sínum að þeir og
fylgdarmenn þeirra geti hlýtt
messu á helgum dögum. Og ef emb-
ættismennirnir sjálfir (og það geta
verið stiptamtmenn og amtmenn)
verða að haga ferðum sínum þann-
ig. hvað á þá að segja um ferðalag
þeirra Markúsar og Ólafs?
í tilskipun 29. maí 1744 er öllum
bannað að vinna á helgidögum eða
láta fólk sitt vinna, og liggur við
helgidagsbrot og sektir. Þá eru og
bönnuð öll ferðalög, án manngrein-
aiálits og liggja við sektir fyrir
helgidagsspjöll. Er það nú lagt und
-ir íhugun yðar, hvort ferðalagi
Markúsar hefði ekki mátt fresta
um einn dag, svo að það kæmi ekki
í bág við þessa tilskipun.
Það er hart fyrir dómkirkjuprest
inn að hann skuli ásakaður fyrir
það að vilja troða yfirvöldin um
tær og hafa gert sig að dómara
yfir stiptamtmanni og konungi,
þegar hann gerði, ekki annað en
kæra póst, sem lagði aukalykkju á
leið sína og hafði ekkert brjef með-
ferðis, og vinnumann hjá stipt-
f.mtmanni (en alls ekki stiptamt-
mann) og förunaut hans fyrir helgi
-dagsspjöll. Jeg skýt því til dóm-
greindar yðar hvort það geti talist
liklegt, að dómkirkjupresturinn
hafi gerst sekur við hið heilaga
vald konungs, með því að kæra
Markús vinnumann.
Þjer teljið það móðgun að dóm-
k’rkjupresturinn skyldi ekki snúa
sjer til stiptamtmanns eða biskups
með ákæruna. En það eru ekki beir,
sem eiga að taka slík mál til með-
ferðar fyrst, heldur sýslumenn, og
í Gullbringusýslu landfógetinn
vegna þess að hann hefur þar lög-
regluvald. Þetta er samkvæmt kon-
unglegri tilskipun 28. maí 1781. —
Dómkirkjupresturinn hefur því al-