Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1950, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS W
137
Áhrif kjarnageislunar
Hjer er sagt frá því hvers amerískir vísindamenn hafa orðið áskynja
um áhrif geislana frá kjarnasprengju og hvaða ráð hafa verið fundin
til þess að verjast geislunum.
AMERÍSKU vísindamennirnir, sem
hafa verið að athuga afleiðingar af
hervirkjum kjarnasprengjanna í
Nagasaki og Hiroshima í Japan,
hafa uppgötvað að áhrif geislan-
anna af sprengingunum hafa eigi
aðeins orðið hræðileg, heldur jafn-
vel furðuleg á margan hátt. Það er
nú til dæmis þetta, að skuggarnir
af fólki því, sem var á gangi á göt-
unum, þegar sprengingarnar urðu,
hafa límst fastir við steinsteyptar
gangstjettir og húsveggi. Skugg-
arnir höfðu fest við steinsteypuna
líkt og þegar mynd kemur fram á
filmu. Og það var ekki fyr en eftir
marga mánuði að þessar skugga-
myndir fóru að hjaðna og hverfa.
Vísindamennirnir hafa kom-
ist að því, að geislanirnar af spreng-
ingunum hafa ekki orðið jafn mann
-skæðar og loftþrýstingurinn og
eldblossarnir. Það virðist svo sem
geislanirnar hafi ekki drepið nema
um 15—20% af þeim, sem fórust í
þessum borgum. Á 2V2 mílna hiing-
svæði umhverfis sprengjustaðina,
höfðu langflestir farist vegna þess
að húsin fellu ofan á þá.
En þessar niðurstöður nægja þó
ekki til að sýna áhrif geislananna
svo fullnægjandi sje. Þær gefa ekki
rjetta hugmynd um þá hættu, sem
af geislununum stafar. Þess vegna
eru hafðar til samanburðar rann-
sóknir þær, sem fóru fram í sam-
bandi við tilraunasprenginguna hjá
Bikini. Og samkvæmt þeim telja
vísindamennirnir það sannað, að
alt það fólk, sem beið bana í Hiro-
shima og Nagasaki af völdum loft-
þrýsings og elds, mundi áreiðan-
lega hafa farist af áhrifum geislan-
anna, ef hvorki loftþrýstingi nje
eldi hefði verið til að dreifa.
Rannsóknir á eyðileggingarmætti
kjarnageislana mega þó enn telj-
ast á byrjunarstigi. En vísinda-
mennirnir eru samt vel á veg komn
ir með að uppgötva það, sem menn
þurfa að vita, það er að segja,
hvernig á að finna hvort menn
hafa orðið fyrir geislunum og
hvernig á að lækna þá, eða jafn-
vel gera menn ónæma fyrir geisl-
ana áhrifum. Þetta er mjög nauð-
synlegt, enda þótt menn geri ekki
ráð fyrir kjamorkustríði, því að
áreiðanlega verður kjarnorkan not-
uð mikið á annan hátt.
Mjög hefur álit eðlisfræðinga og
efnafræðinga breyst á orsök og af-
leiðingum geislana, síðan fyrsta til-
raunasprengjan var reynd í Los
Alamos í Bandaríkjunum árið
1945. Þeir hafa nú til dæmis komist
að raun um, að það er ekki sama
sem opinn dauði að verða fyrir
geislunum. Það er mjög undir bví
komið hve sterk geislanin er og
hve lengi hún nær að bíta á lík-
amann og í öðru lagi hvers konar
geislan er um að ræða. Gamma-
geislar fara eldsnögt í gegn um
mann, en Alpha-geislar fara mikið
hægar, og eru þó mörgum sinnum
hættulegri. Við kjarnasprengingu
leysast Gamma, Alpha og Beta
geislar, og einnig „neutrons" sem
fara með meiri hraða ep nokkrir
aðrir geislar, er menn þekkja.
Amerískir vísindamenn vita nú
hvernig hægt er að finna hvort
menn hafa sýkst af geislunum. En
eftir sprengingarnar í Hiroshima og
Nagasaki stóðu japanskir læknar
ráðþrota gegn þessu. Það var vegna
þess, að fyrstu afleiðingar af geisla
sýkingu eru mjög smávægilegar,
svo sem ógleði, uppköst og slen,
sem batnaði aftur eftir nokkra
daga. Og fjöldi Japana, sem var
hlaðinn drápsgeislum, ’i stundaði
vinnu sína eins og ekkert hefði í
skorist.
Það er ekki fyr en geislasýkingin
er komin á lokastigið, að hún gerir
alvarlega vart við sig. Þá fá menn
óstöðvandi uppköst, jafnvel blóð-
sótt og blóðspýting. Það var ekki
fyr en sýkingin var komin á þetta
stig, að japönsku læknarnir gátu
sjeð hve alvarlegar geislaverkan-
irnar höfðu verið. En þá var það
um seinan. Annaðhvort dó-'-sjúk-
lingurinn, eða þetta var upphafið
að því að hann var sjálfur að vitwia
bug á geislaáhrifunum. . v:..
Nú horfir málið öðru vísi við. Nú
vita amerísku vísindamennirnir
upp á hár hvernig geislarnir bíta
á frumuvef mannslíkamans. Og fari
nú svo, að til kjarnorkustyrjaldar
komi, þá geta læknar fljótt gengið
úr skugga um það hvort menn hafi
orðið fyrir geislunum og eins h.ve
mikil brögð hafa þá verið að því.
,0 Íiíí.
FRUMUKERFI mannslíkamans er
samsett af miljónum frumeinda
(atoms) sem eru hlaðnar jafnt að-
hverfum og fráhverfum rafeindum.
Þessu jafnvægi rafeindanna • getur
geislan raskað, hún getur klofið
frumeind og aðskilið fráhverfu og
aðhverfu rafeindirnar. Ef sprengd
frumeind (eða sameind) getur náð
sjer aftur á stuttum tíma, þá er hin
lifandi fruma úr allri hættu. Hitt
er algengara, þegar um sterka geisl
an er að ræða, að sægur af lausum
„ions“ (með fráhverfa eða aðhverfa
hleðslu) hlaðist saman í fullkomn-
um ruglingi og verður það frumu-
vefjunum stórhættulegt. - •
Nú vita vísindamenn, að-ekki-eru
allir hlutar líkamans jafn veilir