Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1950, Blaðsíða 14
LESBÖK MORGUNBLAÐSUNS
f i3b
r íyrir áhrifum geislana. Lymfuæð-
ar, mergur og kynkirtlar er við-
kvæmast fyrir. — Minni skemdir
verða á húð, lifur, lungum, vöðv-
um, taugum og fullvöxnum bein-
um. Þessi mismunur á viðkvæmni
verður hafður að leiðarvísi, þegar
dæma á um skaðvæn áhrif geisl-
ana. Þá er og talið líklegt að af
blóðinu megi sjá hve mikil brögð
eru að geislasýkingu, því að salt-
magnið í því eykst. En einnig kem-
ur þar fram annað efni, sem lækn-
ar halda helst að sje fita.
Hafi tekist nógu snemma að upp
götva geislasýkingu, þá er hægt að
hjálpa sjúklingnum. Með blóðgjöf
er hægt að bæta upp það tjón, sem
orðið hefur á rauðum blóðkornum.
Með penicillín er hægt að koma í
veg fyrir bólgu og ígerð. Með tolui-
dine (bláum lit) er hægt að koma
í veg fyrir blæðingar. Og ýmislegt
fleira má gera til þess að stöðva
afleiðingar geislunar.
Þá hafa og verið gerðar tilraunir
um það að gera menn ónæma fyrir
geisiaverkunum um lengri eða
skemri tíma, og er það jafnvel enn
þýðingarmeira. Það er gert með
hormóna og adrenalin innspýting-
um. Með tilraunum, sem gerðar
voru á hvítum músum í rannsókna-
stofnuninni í Brookhaven, kom það
í Ijós að þær þoldu geislanirnar
furðu vel. Með geislunum, sem
hefði nægt til að drepa menn, íellu
ekki nema 8% af músunum. Það
var ekki fyr en geislanin var gerð
helmingi sterkari að þær drápust
allar. Menn vita ckki enn hvers
konar efni það er, sem hlífir mús-
unuin, en þegar það uppgötvast
má vera að hægt verði að gera
menn ónæma fyrir geislasjúkdóm-
um. Tilraunum í þessa átt verður
haldið áfram sleitulaust og ineð
eins miklum krafti og framast er
unt, vcgna hins skuggalcga útlits
i heiminum.
^ Af rargrsojomm þeim, sem íarið
hafa fram í tilraunastofum og með
þeim upplýsingum sem fengist
hafa af geislaverkunum kjarna-
sprengja, þykir mega ráða að áhrif
geislananna geti haft áhrif á af-
komendur manna, jafnvel í marga
liðu. En slíkt verður ekki fullsann-
að fyr en barnabörn þeirra Japana,
er urðu fyrir geislunum, eru kom-
in í heiminn, en þess verður að bíða
í 20—25 ár. En hafi geislanirnar
sömu áhrif á menn eins og þær
hafa á fiska, þá eiga ófæddir Jap-
anar eftir að súpa seyðið af því að
afar þeirra og ömmur urðu fvrir
geislunum. Með tilraunum, sem
gerðar hafa verið á silungum í
rannsóknastofu háskólans í Was-
hington, hefur komið í Ijós að áhrif
einnar geislunar kemur niður á af-
kvæminu í þriðja og fjórða lið. Þá
má og geta þess, að kornið, sem nú
sprettur á Bikini-ey, þremur árum
eftir sprenginguna þar, er ekki
nema svipur hjá sjón frá því sem
áður var, nær ekki fullum þroska,
eða er meira og minna skemt.
Hvernig stendur á því að áfallið
skuli þannig geta komið niður á
afkomendum? Til þess að svara því
ber þess að geta að geislarnir eyði-
leggja eigi aðeins frumukerfi, held-
ur einnig „chromosoma“ og .,gen-
es“, hinar sjerstöku frumur, sem
ráða kynfestu og arfgengum hæfi-
leikum. Geislanin getur klofið þess
ar frumur og takist þeim ekki að
komast í samt lag aftur, er hætt
við að þær myndi ný sambönd, sem
ýmist kallast „aberrations“ eða
„translocations".
Ekki er enn liægt að segja hvern-‘
ig geislunaráfallið kemur niður á
niðjunum. Sagt er þó t. d. að vel
geti verið*að afkomendur Japana
frá Hiroshima og Nagasaki verði
„albinos" (hvíthærðir og glaseygð-
ir og hvítir á hörund). Enn er gcrt
ráð fyrir því að þeim muni kvilla-
gíarnara og þess vegua verði þeír
semulega eklu langlífír. Það geti
líka verið að þeim verði hætt'við
blæðingum, að blóðið í þeim geti
tæplega storknað, en þá getur smá-
skeina orðið lífshættuleg. Slíkt hef-
ur þekst áður og voru t. d. flestir
karlmenn í Habsburgar-keisaraætt-
inni með þessum ósköpum fæddir.
íW V
í LESBÓK Morgunblaðsins 7. mars
1948 sagði Þorsteinn Bjarnason, fyrr-
um bóndi í Háholti frá endurminn-
ingum sínum um hjónin á Stóra-Núpi,
Valdimar Briem vígslubiskup og Ólöfu
konu hans. Þar segir meðal annars:
„Frú Ólöf var hin mesta mannkosta-
kona og stórgáíuð. Skáld var hún gott,
þótt lítið ijeti hún á því bera.“
Hjer er ofurlítið sýnishorn af skáld-
skap hennar. Er það ljóðabrjcf, sem
hún sendi bróðurdótlur sinni, Elínu
Steindórsdóttur Briem í Hruna þegar
hún var 5 ára (14. febr. 1886).
Nú fer jeg loksins að búa til blað
barninu góða að senda það,
því nú fæ jeg stóran og sterkan
póst
að stika til þín, en lengi það drógst.
Þess lengr’ ætti að vera hið litia
blað,
en langt má það vera ef hann dreg-
ur það,
og þungt má það vera ef það hann
ei ber,
þvílíkt brjef vil jeg ei senda bjer,
nei, heldur skal það vera lítið og
Ijett,
því lilla hondm þín er svo nett,
og henni er það ætlað en honum ei
þótt ’ann hald’ á því til þín mín
ljúfa mey.
Ógn er nú langt síðan jeg Ellu sá
nú orðin held jeg, ei sjert þú smá,
og margt hefir lært og mikið gert,
sem mjcr þykir ekki lítilsvert.
Nú saumar þu orðið svo fallega og
fljótt,