Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1950, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
623
Benjamín Sigvaldason:
ÖMURLEG JÓLANÓTT
— Sönn saga —
VIÐ TELJUM að haustið gangi í
earð þegar göngur hef jast. Bænd-
urnir keppast við að lúka hey-
skapnum fyrir gongurnar, ef þess
er nokkur kostur, því allir vita
hvað hausttíðin getur verið við-
sjál, enda nóg annað að starfa.
Þetta tókst að fullu það haust sem
hjer um ræðir, því tíðarfarið var
sæmilegt fyrir göngurnar. En um
það bil, sem gangnamennirnir
voru að búa sig í göngumar, skifti
skyndilega um tíðarfarið til hins
verra. Um fyrstu göngurnar var
regn og þoka, svo afrjettin smal-
aðist afar illa. Og í öðrum göng-
unum gerði hríðarveður, svo að
nokkuð snjóaði til heiða, en niðri
í byggðinni var slyddujel. Þótt
farið væri í göngurnar, smalaðist
afar illa, því skygnið var með fá-
dæmum vont. í þriðju göngur gaf
þó hvað verst. Þá brast stórhríð
á gangnamennina, svo að smölun-
in varð alveg gagnlaus, en þeir
höfðu sig með naumindum til
bygða. Rjett fyrir veturnæturnar
voru svo nokkrir röskir menn send-
ir í fjórðu göngur, en þeim gaf af-
ar illa sökum snjóa og veðurvonsku.
Þeir fundu þó nokkrar kindur og
voru sammála um það, að fleira
fje væri eftir í heiðinni.
Hreppsnefndin vildi ekki gefast
upp við svo búið og reyndi að fá
menn til að fara í heiðina og leita,
en þetta bar engan árangur, því
enginn vildi fara í slíkum veðra-
ham. Þar með var lokið öllum til-
raunum hreppsnefndarinnar til
þess, að fá afrjettina hreinsaða.
Þegar hálfur mánuður var af
vetri, var afrjettin loks „gefin
upp“, sem kallað er, og eftir það
má hver leita í afrjettinni eftir
vild og nefnist það „eftirleit“. Sá.
sem fer í eftirleit, fær ekkert kaup
fyrir ferð sína, en hann á rjett til
eftirleitarlauna fyrir hverja
þá kind, er hann finnur í
heiðinni. En tíðarfarið helst enn
hið sama, svo að ekki var álitlegt,
að leggja af stað í eftirleit, enda
stytti nú daginn óðum. En tíðin
gat batnað, og þá var nauðsynlegt
að vera viðbúinn því, að geta lagt
af stað. því illt var til þess að hugsa,
að vita margt fje verða úti 1 af-
rjettinni.
Um miðjan nóvember komum
við saman nokkrir ungir menn,
vanir fjallgöngum, og ræddum um
það, að leggja af stað í eftirleit und-
ir eins og upp stytti. En okkur
kom saman um það, að við yrð-
um að bíða eftir tunglsljósi, því
enginn fer í eftirleit í bláskamm-
deginu, nema gott tunglsljós sje.
Og viku síðar var tungl í fyllingu
og var þá ákveðið að fara, ef fært
vrði, og skyldum við vera fjórir i
leitinni. En nokkru eftir að við
höfðum ákveðið þetta, brast á með
stórhríðar, er stóðu marga daga, svo
að ekki kom til mála að fara, og
var nú öllu slegið á frest, þar til
um næstu tunglfyllingu, en það
var rjett fyrir jólin.
Það var því ekki fyrr en tutt-
ugasta desember, sem við lögðum
loks af stað í hina langþráðu eftir-
leit, og var engu góðu spáð fyrir
okkur. Allir voru að vísu sammála
um það, að fje hefði orðið eftir í
afrjettinni um haustið. Og ekki
þótti kunnugum líklegt, að það
hefði fallið þar vegna jarðbanna,
því það er furða hvað snöpin helst
lengi í afrjettinni, ef ekki ge. ir
bleytuhríðar og frost á eftir. Þetta
haust hafði lengst af verið bleytu-
hríð niður í bygðinni, en upp í
afrjettinni var snjórinn þurrari,
svo að vindurinn gat skafið hann
af grastoddunum, sem voru víðs-
vegar um afrjettina. Og á þessum
strjálu grastoddum helt sig það
fje, sem við ætluðum nú að leita
að. Nei, við vorum sammála um
það, að ennþá hafði ekki fje solt-
ið til dauðs í afrjettinni. En hitt
vissu allir, að refurinn var.vafa-
laust búinn að taka þar sinn skatt
og höggva óhugnanlegt skarð í
hina dreifðu hjörð. Og altaf fór það
svo á endanum, að hann hirti hverja
þá kind, sem við mennirnir ekki
sóttum í göngum eða eftirleitum.
Þennan umrædda <’rg lögðum
við af stað um kl. fjögur að morgni,
vel búnir, með nestismal um öxL
Skíðin gengu vel, því mikill og
þjettur snjór var undir, með nokk-
urri lausri mjöll ofan á. Veður
var gott og bjart tungisskin. V:c
fórum víða um afrjettina og fund-
um kindur á fimm stöðum, en
aldrei fleiri en tvær saman. Auk
þess fundum við nokkrar kindur
dauðar, en þær hafði refurinn
drepið. Við hröðunum okkur sem
mest við máttum, og loks höff „;n
við kannað allar kindastöðvar,
nema Dimmudrög. Þau lágu fjarst
og skárust inn í fjallgarðinn. Ekki
þurfti að efa, að þar voru kindur,
ef refurinn var ekki búinn að hirða
þær.
En nú var dagur að kvöidi kom-
inn, svo að ekki varð meira aðgert
að sinni. Við fundum gangnakof-
ann og gistum þar um nóttina og
leið sæmilega. Daginn eftir skyldu
tveir okkar fara í Dimmudrög, að
óbreyttu veðri, en tveir áttu að